Glywsoch chi?

‘Daw hyfryd fis

Mehefin cyn bo hir

a chlywir y gwcw’n

canu’n braf yn ein tir.’

Braidd yn hwyr ydi hi i ddyfynnu’r hen bennill hwn heddiw â mis Mehefin eisoes wedi dod. Ond mi glywais y gog yn canu cyn iddo gyrraedd. Dim ond ychydig ddyddiau, cofiwch, ond digon i’r hen bennill ddal i fod yn berthnasol.

Wrth glywed y gog daw dau beth i’m meddwl. Yn gyntaf, mor anaml y’i clywaf. O bosib bod hynny’n arwydd nad ydw i’n mynd am dro’n ddigon aml, neu o leiaf nad ydw i’n mynd am dro i’r llefydd cywir. Ac yn ail, bod angen i rywun arall dynnu fy sylw at ganiad y gog cyn ac er mwyn i mi ei glywed. Anaml iawn – os o gwbl – y clywais i’r gog yn canu heb i rywun arall dynnu fy sylw ati.

Am y rhesymau hynny, mae’n debyg, anaml y clywaf i hi. Unwaith neu ddwy’r flwyddyn o bosib, os hynny hefyd. A dyw hi fawr o help chwaith bod llai o bobl erbyn hyn yn holi a glywais i hi ai peidio. Dwi’n sicr yn un o’r bobl sydd angen help yn y pethau hyn. Glywsoch chi’r gog eleni tybed?

Ond dowch i mi ofyn cwestiwn arall. Glywsoch chi Dduw? Glywsoch chi Dduw yn siarad â chi? I lawer, mae ei lais yn fwy dieithr o lawer na chân y gog nac unrhyw aderyn arall. Oes yna Dduw? Ac os oes, ydi’r Duw hwnnw’n dweud unrhyw beth wrthym? Ac os ydyw, oes modd i ni ei glywed? Dieithr a mud yw llais Duw i lawer heddiw, fel erioed. Chlywson nhw mohono, ac maen nhw’n argyhoeddedig nad oes ganddo ddim i’w ddeud prun bynnag.

Ond tybed ydyn nhw hefyd heb fynd am dro i’r llefydd cywir? I glywed llais Duw yn eglur mae angen mynd i’r Beibl ac at yr Efengyl. Mae’r gog a’i chân, fel popeth arall a greodd Duw, yn dweud rhywbeth wrthym am ei allu a’i ryfeddod. Ond yn y Beibl ac yn y Crist a ddatguddir ynddo y mae Duw wedi siarad fwyaf eglur amdano’i hun a’i gariad. Pa obaith sydd i neb glywed ei lais os nad yw’n mynd am dro’n fynych trwy dudalennau’r llyfr y mae Duw’n ei gyfarch ynddo?

Am wn i nad oes gywilydd mawr o orfod cyfaddef f’angen am help i glywed cân y gwcw. Heb yr help hwnnw, chlywn i mohoni o gwbl. Ac mae arnom help i glywed llais Duw yn ei Air ac yn Iesu Grist. Yr help mwyaf yw’r Ysbryd Glân sy’n egluro’r Beibl i’r sawl sy’n ceisio’i oleuni arno. Ewch am dro trwy Air Duw gan ofyn i’r Ysbryd eich helpu i’w ddeall ac i ymateb iddo fel y mae Duw am i chi wneud.

A does dim cywilydd chwaith mewn ceisio help pobl eraill i glywed Duw’n siarad trwy ei Air a thrwy ei Fab.     Diolch am hynny, mae yna bobl sy’n llawer nes na mi at fyd natur ac sydd ganwaith mwy effro i ryfeddodau Cread ein Duw. A thrwy drugaredd Duw, mae yna bobl sy’n gyfarwydd â’i lais ac a fedr fod o gymorth i ninnau.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 4 Mehefin 2023

Camddeall

O weld y pennawd yn y papur newydd, diolch wnes i na fydda i’n mynd i Sir Fôn yn aml.

Ond ydi popeth mor ddrud erbyn hyn? Mae’r cyfryngau byth a hefyd yn dweud wrthym am gost gynyddol bwydydd ac ynni a llu o bethau eraill. Ond tipyn o fraw er hynny oedd y pennawd hwn ym mhapur newydd Y Cymro: “£360,000 i fynd i’r tai bach ar arfordir Môn”. Rhaid bod yna dai bach moethus ar yr ynys os yw’n costio cymaint â hynny i’w defnyddio.

Wedi darllen yr erthygl sylweddolais i mi gamddeall yn llwyr. Dweud a wnâi fod Cyngor Môn wedi gwario £360,000 ar wella toiledau cyhoeddus ym Mhorth Dafarch, Porth Swtan, Bae Trearddur a Benllech. Fydd dim rhaid talu’r fath bres mawr i fynd i’r tŷ bach.

Cam ddeall pethau’n o arw a wnaeth  yr ‘eraill’ y sonia Luc amdanynt yn Actau 2:13 hefyd. Dydd y Pentecost oedd hi, a’r Ysbryd Glân wedi dod ar ddisgyblion Iesu yn Jerwsalem, fel yr addawodd Iesu. Roedd y disgyblion wedi dechrau siarad ‘â thafodau dieithr’ a phawb wedi synnu gan fethu â deall beth oedd yn digwydd. A    mynnai’r ‘eraill’ mai ‘wedi meddwi y maent’. Ond roedd eu hesboniad mor ddi-sail â’m hofnau i ynghylch tai bach Môn. Simon Pedr aeth ati i’w cywiro trwy egluro nad wedi meddwi yr oedd y rhain ond wedi derbyn yr Ysbryd y proffwydodd Joel amdano ganrifoedd yn gynharach: yr Ysbryd a fyddai’n galluogi pobl i gyhoeddi neges Dduw.

Os oedd eraill yn camddeall yr hyn a ddigwyddodd ar y Pentecost, nid felly Pedr a’i gyfeillion. Roedd ganddyn nhw wrth gwrs y fantais o wybod bod Crist wedi addo y deuai’r Ysbryd Glân atyn nhw. Ac er na wydden nhw sut na phryd yn union y deuai, roedden nhw’n aros amdano. Mae’n amlwg fod Pedr wedi deall beth ddigwyddodd. Ond er mor awyddus oedd o i gywiro eglurhad anghywir pobl eraill, nid dyna’r flaenoriaeth y diwrnod hwnnw, a buan iawn y trodd Pedr ei sylw at y newyddion da am Iesu Grist.

Ond er mor ddramatig a chyffrous oedd tywalltiad yr Ysbryd Glân ar ddydd y Pentecost, ni fwriadodd Duw i’r Ysbryd hawlio’r sylw. Dod i nerthu disgyblion Iesu i gyhoeddi’r Efengyl a wnaeth yr Ysbryd. Ac wrth i Pedr droi’r sylw oddi wrth yr Ysbryd at Iesu Grist, mae’n amlwg fod yr Ysbryd hwn a dywalltwyd eisoes wrth ei waith. A  byth ers hynny, bu’r Ysbryd yn cymell a nerthu pobl Dduw i dystio i Grist a’i waith achubol.

‘Sŵn fel gwynt grymus yn rhuthro’ a ‘thafodau fel o dân yn ymrannu ac yn eistedd un ar bob un ohonynt’ oedd yn arwyddo dyfodiad yr Ysbryd ar y Pentecost. Chlywn ni mo’r un sŵn a welwn ni mo’r un tafodau heddiw gan fod y ddeubeth yn unigryw i’r diwrnod hwnnw. Ond yr arwydd amlycaf o waith yr Ysbryd yn ein plith yw bod yr Arglwydd Iesu’n cael ei gyhoeddi a’i glodfori. Daliwn i weddio y bydd yr Ysbryd yn ein harwain a’n nerthu yn ein tystiolaeth i’n Gwaredwr.

Tystion i’r Esgyniad

Mae yna sôn am fydwragedd yn y Beibl. Yn Llyfr Genesis, ceir hanes  Rachel, mam Benjamin, yn marw ar ei enedigaeth, ond nid cyn i’w bydwraig ddweud wrthi fod y plentyn wedi ei eni (Genesis 35:17). Yn Llyfr Exodus, sonnir am y bydwragedd Eifftaidd sy’n parchu Duw ac yn cadw babanod yr Israeliaid yn fyw, yn groes i orchymyn Pharo (Exodus 1:15-21).

Mae’r efengylwyr yn gynnil iawn eu disgrifiadau o eni Iesu Grist. Ni sonnir am fydwraig, ac ni allwn ond dyfalu pwy a fu’n gweini ar Mair wrth iddi esgor ar ei mab bach. Mae’n deg dweud, mae’n debyg, na welwyd yr enedigaeth gan fawr neb. Tybed a oedd hyd yn oed Joseff yn dyst i ddyfodiad Mab Duw i’r byd yn y plentyn bach? Ond cafodd miloedd o bobl ei weld wedi hynny, trwy ei blentyndod a’i lencyndod a’i weinidogaeth. 

Tebyg oedd y stori gyda dyfodiad Iesu o’r bedd ar fore’r Pasg. Welodd neb mohono’n codi’n ôl yn fyw ac yn diosg y cadachau oedd amdano ac yn gadael y bedd. Ond fe’i gwelwyd wedyn gan gannoedd o bobl yn ystod y deugain niwrnod dilynol.

Ond ymhen y deugain niwrnod roedd pethau’n wahanol gan fod ar Fynydd yr Olewydd gynulleidfa fechan i dystio i ymadawiad Iesu o’r byd. Cafodd yr un disgybl ar ddeg y fraint ryfeddol o’i weld yn cael ei godi oddi ar y ddaear a’i gymryd o’u golwg mewn cwmwl. Doedd dim rhaid wrth dystion i union eiliad ei enedigaeth a’i atgyfodiad gan y byddai mwy na digon o bobl yn y man yn gweld y baban newydd-anedig a’r Iesu atgyfodedig. Ond, o bosib am na fyddai’r disgyblion na neb arall ar wyneb daear yn gweld Iesu wedi ei ymadawiad, cafodd yr un ar ddeg weld ei esgyniad rhyfeddol. A thrwy’r hyn a welsant a’r hyn a ddywedwyd wrthynt gan ddau angel deallodd y disgyblion fod eu Harglwydd wedi ei ddyrchafu i’r nefoedd. Roedd wedi gorffen y gwaith y daethai i’r byd i’w wneud ac wedi ei dderbyn yn ôl i’w ogoniant. Rhag bod amheuaeth ynglŷn â’r hyn a ddigwyddodd i Iesu, rhoddwyd i’w ddisgyblion y fraint o fod yn dystion i’r digwyddiad goruwchnaturiol ac unigryw a ddethlir gan yr Eglwys Gristnogol ar Ddydd Iau Dyrchafael.

Ddydd Iau diwethaf, felly, bu miliynau o bobl ym mhob cwr o’r byd yn dathlu Esgyniad Iesu. Wrth wneud hynny, roeddent yn amlwg yn edrych nôl gan gofio digwyddiadau’r un dydd hwnnw. Ond mae pob dathliad o’r Esgyniad yn golygu hefyd edrych ymlaen. Fel y bu pobl am ganrifoedd yn edrych ymlaen at ddyfodiad y Meseia; fel y dylasai ei ddilynwyr fod wedi edrych ymlaen at ei atgyfodiad; felly y gall Cristnogion pob oes edrych ymlaen at ailddyfodiad Iesu ryw ddydd. Ŵyr neb ohonom pryd y daw, ond mae’r hyn sydd eto i ddod gymaint rhan o stori Iesu ag yw’r hyn a ddigwyddodd eisoes. Ac mae’r disgwyl hwn, a’r bywyd o wasanaeth ffyddlon y gelwir ei ddilynwyr i’w roi iddo nes y daw, yn ein hatgoffa mai Crist byw, buddugoliaethus a addolwn. A rhyw ddydd, fe wêl pawb hynny. 

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 21 Mai 2023

Golwg wahanol

Am bron i ddeugain mlynedd, o 1971 hyd 2008, ar y radio i ddechrau ond ar y teledu am ran helaetha’r cyfnod maith hwnnw, Terry Wogan fu llais y BBC ar gyfer Cystadleuaeth Cân yr Eurovision. Fe’i dilynwyd ar y teledu gan Graham Norton. Y ddau hyn mae’n debyg, gyda’u sylwadau doniol a dychanol, fu’n gyfrifol am wneud y gystadleuaeth flynyddol yn amlach na heb yn dipyn o jôc. Doedd neb na dim yn ddiogel rhag brath y dychan. Gwisg ac ymddangosiad y perfformwyr; gallu a hiwmor cyflwynwyr y sioe; cynllun y llwyfan; marciau’r paneli beirniaid; a hyd yn oed safon y canu a’r caneuon eu hunain: roedd hyn oll a mwy yn destun sbort. A gorau oll os byddai cân neu ddwy ar ddiwedd y noson wedi sicrhau ‘nul points’ i rwbio halen i’r briw.

O ran yr Eurovision, Philistiad o’r radd flaenaf fûm i erioed. O fwrw golwg dros restr y caneuon a’r perfformwyr buddugol, bron nad oes raid mynd nôl i’r flwyddyn 1988 i weld enw sy’n  gyfarwydd i mi. Mae gen i gof o Céline Dion yn cynrychioli’r Swistir y flwyddyn honno, ond fyddwn i am bris yn y byd wedi medru dweud mai teitl y gân oedd ‘Ne partez pas sans moi’. Bron yn ddieithriad, dod i’r golwg ar gyfer y marcio fyddwn, ac o’r herwydd wn i ddim a fu newid o ran agwedd Mr Norton a’r BBC at y gystadleuaeth y blynyddoedd diwethaf hyn. Ond o’i chynnal yn Lerpwl eleni, ni ellir ond sylwi bod jôc o gystadleuaeth wedi dod yn ŵyl gelfyddydol o bwys. Cafwyd wythnos o raglenni radio a theledu i roi sylw i’r paratoadau ar gyfer yr ŵyl, a’r ymarferion a’r rowndiau cynderfynol a flaenorodd y rownd derfynol a  enillwyd gan Sweden neithiwr. Wn i ddim sut na phryd y newidiodd pethau, ond mae’n debyg bod a wnelo’r ffaith fod yr ŵyl wedi tyfu ac esblygu â’r newid agwedd ati.

Hyfryd bob amser yw gweld pobl yn cael golwg newydd ar yr Efengyl. Nid newid agwedd yw hynny fel y cyfryw, ond newid meddwl a dod i gofleidio’r hyn a fu gynt yn ddirgelwch neu hyd yn oed yn wrthodedig a dirmygedig. Rhyfeddod a llawenydd yw gweld rhai a fu’n ddibris o’r Ffydd Gristnogol yn dod i’w thrysori, a gweld rhai a fu’n ddall i gariad Crist yn dod i’w anwylo. Gwelwyd y fath gyfnewidiad dros y blynyddoedd, ac fe’i gwelir heddiw eto ym mhob rhan o’r byd. Ond nid unrhyw newid nac esblygiad o du’r Efengyl sy’n peri’r cyfnewidiad hwnnw. Nid y Ffydd sy’n newid. Mae’r Efengyl yn ddigyfnewid. Ac mae Iesu Grist yn ddigyfnewid. Yr un yw’r neges; yr un yw prydferthwch Crist; yr un yw tramgwydd y groes; yr un yw’r alwad i edifeirwch; yr un yw’r gwahoddiad i gredu; a’r un yw’r rhybudd rhag peidio â gwneud hynny.

Nid yr Efengyl sy’n newid ond pobl. Agwedd pobl at y Ffydd sy’n newid; golwg pobl ar Iesu Grist sy’n newid. Ac nid newid bychan yw peth felly ond ffrwyth ymwneud Duw yn eu bywydau. Mae’n llawer mwy na dim ond newid agwedd: Duw ei hun sy’n deffro pobl ac yn eu bywhau ac yn eu galluogi i weld yr hyn a fu a’r hyn sydd wir erioed am Iesu Grist.  

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 14 Mai 2023

Diwrnod mawr

Dyna oedd diwrnod o bwys mawr ar ddechrau Mai. Bu’r byd cyfan yn edrych ymlaen ato ers misoedd. Ers blynyddoedd hyd yn oed. A chaiff y dyddiad ei gofnodi yn llyfrau hanes ein gwlad fach ni a gweddill y byd.

Echdoe, dydd Gwener, y pumed o Fai, 2023, cyhoeddodd Sefydliad Iechyd y Byd bod yr argyfwng iechyd byd-eang Covid-19 – y pandemig a fu’n rheoli cymaint o’n bywydau ers tair blynedd a mwy – yn swyddogol ar ben. Ac er i Bennaeth y Sefydliad, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, gyhoeddi y bu farw 7 miliwn o bobl, yr oedd hefyd yn cydnabod y gallai’r pandemig fod wedi lladd hyd at 20 miliwn ar draws y byd.

Nid yw’r Sefydliad yn awgrymu am un eiliad bod Covid-19 wedi diflannu. Mae’r firws yma o hyd, wrth reswm. Nid oes arnom angen Dr Ghebreyesus na’r un arbenigwr arall i ddweud hynny wrthym: daliwn i glywed bob wythnos am bobl yn dal y firws. Ond mae’r gostyngiad yn nifer y marwolaethau’n fyd-eang, o fwy na 100,00 yr wythnos ym mis Ionawr 2021 i oddeutu 3,500 at ddiwedd Ebrill eleni, wedi galluogi’r Sefydliad i ddatgan bod yr argyfwng a’r perygl mwyaf ar ben. Ar yr un pryd, mae’n rhybuddio na ddylid ar unrhyw gyfrif laesu dwylo ac ymddwyn fel pe bai’r cyfan drosodd. Pe digwydd i bethau waethygu eto, bydd y Sefydliad yn ail gyflwyno’r mesurau argyfwng gwaethaf a laciwyd ddydd Gwener. Ond ar hyn o bryd, beth bynnag, mae’r argyfwng gwaethaf drosodd, hyd yn oed os nad yw’r firws wedi diflannu.

Nid mewn dogfen nac oddi ar lwyfan ond oddi ar groes y cafwyd y cyhoeddiad pwysicaf oll am ddiwedd i elyn a fu’n bygwth dynoliaeth gyfan. A gwnaed y cyhoeddiad hwnnw mewn un gair gan y Crist a gymerodd arno’i hun glwyf marwol ein pechod. Trwy’r un gair hwnnw, ‘Gorffennwyd’, roedd Iesu’n cyhoeddi ei fod ef wedi gorffen y gwaith o ddelio â’n pechod a sicrhau i ni gymod â Duw trwy farw trosom a chymryd ei gosbi yn ein lle. Ond nid hynny’n unig: yr oedd yn cyhoeddi hefyd ei bod ar ben ar farwolaeth a’r diafol gan fod gafael y gelynion hyn ar bawb a fyddai’n ymddiried ynddo Ef wedi ei dorri. Neges fawr yr Efengyl yw bod y perygl mwyaf wedi ei ddileu: y perygl o fod wrth natur dan ddylanwad y diafol, yn gaeth i bechod ac yn analluog i roi ufudd-dod llawn i Dduw, a thrwy hynny’r perygl nad oes ond condemniad ac uffern a cholledigaeth a marwolaeth i fod. Dyma fygythiad gwaeth na’r gwaethaf o bandemigau’r byd, ond mae Crist wedi ei lwyr ddileu. Mae wedi sicrhau maddeuant a bywyd i bawb a ddaw ato mewn ffydd, fel nad oes berygl o gwbl iddynt o du’r un gelyn bygythiol.

Ar Galfaria, sathrwyd y diafol a phechod a marwolaeth dan draed. I bawb sy’n credu yng Nghrist, mae’r argyfwng ar ben. Er iddynt ddal i bechu, er ildio i demtasiynau’r diafol, ac er wynebu marwolaeth a bedd, y maent ac mi fyddant yn ddiogel ac iach a byw. Oherwydd y mae’r gelyn wedi ei goncro ac y mae’r Brenin wedi cario’r dydd.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 07 Mai 2023

Bywyd

O’r holl gerbydau a ddaeth i’m cwfwr, dyna’r un a gofiaf. Ar y pryd, wnes i ddim sylwi pa fath o gerbyd oedd o, ond mi sylwais ar y pedwar gair mewn llythrennau breision ar ei ffenest flaen a meddwl bod y gyrrwr yn cyflwyno ei athroniaeth bywyd i bwy bynnag a âi heibio iddo: ‘ONE LIFE, LIVE IT’. Dim ond wedi gorffen yr erthygl hon y deallais mai Land Rover oedd y cerbyd gan mai slogan a ddefnyddir gan y cwmni hwnnw yw’r geiriau. Bu raid ail sgwennu’r paragraff cyntaf wedyn!

Mae’n bosib na fyddwn wedi sylwi ar y geiriau o gwbl pe na fyddwn ar y pryd ar fy ffordd i fynwent. Ar ganol angladd Cristnogol roedd y syniad mai ‘un bywyd sydd’ yn ymddangos i mi’n hynod o dlawd.

Mae’n siŵr fod ‘One Life. Live It’ yn athroniaeth sylfaenol i fwy o bobl na’r sawl a’u dewisodd yn arwyddair i Land Rover. Yr athroniaeth mai unwaith yn unig yr ydan ni ar y ddaear; un bywyd sydd; un cyfle a gawn, a bod rhaid gwneud yn fawr ohono ac ymdrechu i fwynhau pob eiliad o bob dydd. Wrth gwrs, mae’n rhwydd deall sentiment y fath ddweud. A gall yr athroniaeth hon esgor nid yn unig ar awydd i fwynhau bywyd i’r eithaf ond ar ddyhead cywir i wneud ac i fod y gorau a fedrwn yn yr un bywyd hwn.

Mwy na thebyg na fyddwn i wedi meddwl ddwywaith am y geiriau pe na fyddwn ar y ffordd i’r fynwent y dydd o’r blaen. Ond y funud honno, roedd y syniad o ‘un bywyd’ mor ddiobaith, mor wag ac mor gyfan gwbl wahanol i’r hyn a ddywed yr Efengyl wrthym. Mae’r Ffydd Gristnogol yn ein sicrhau nad un bywyd sydd, diolch am hynny. Nid y bywyd sydd gennym yn y byd hwn yw’r stori gyfan. Nid marwolaeth yw’r diwedd i bobl Dduw. Mae’n wir y daw marwolaeth â diwedd i’n bywyd ar y ddaear, ond neges fuddugoliaethus yr Efengyl yw bod y tu draw i angau a bedd fywyd i bawb sy’n credu yn Iesu Grist. Bu farw Iesu ac atgyfodi, a’r gobaith sicr a roddwyd i ni yw y bydd fyw hefyd bawb sy’n credu ynddo. Er bod rhaid iddyn nhw farw, fe fyddan nhw hefyd fyw. Ac mor rhyfeddol  yw’r gobaith a gawsom: ‘Yr ydym am ichwi wybod, gyfeillion, am y rhai sydd yn huno, rhag ichwi fod yn   drallodus, fel y rhelyw sydd heb ddim gobaith. Os ydym yn credu i Iesu farw ac atgyfodi, felly hefyd bydd Duw, gydag ef, yn dod â’r rhai a hunodd drwy Iesu’ (1 Thesaloniaid 4:13-14). Nid mynwent nac amlosgfa na hyd yn oed farwolaeth yw’r diwedd i bobl Crist ond y nefoedd a’r atgyfodiad i’r bywyd tragwyddol a sicrhaodd Crist ei hun iddyn nhw trwy ei farwolaeth a’i atgyfodiad. 

Rhoddion Duw yw’r byd a’r bywyd hwn: rhoddion i’w mwynhau, ie, ac i wneud yn fawr ohonyn nhw. Ond nid un byd nac un bywyd sydd; ac mae Duw am i ni ddeall hynny a bod yn ddoeth trwy gredu ei addewid a derbyn ei gynnig o’r bywyd sydd eto i ddod i ni: y bywyd tragwyddol gydag Ef, a chyda Iesu Grist a phawb a gredodd ynddo erioed.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 30 Ebrill 2023

Gwylio geiriau

Mae geiriau’n bwysig. Nid i bawb mae’n debyg: yn sicr, nid yr un mor bwysig. Mae’r cyfryngau cymdeithasol yn dangos hynny, wrth i bobl ddweud pethau ar facebook a twitter ac ati na fydden nhw o bosib yn breuddwydio eu deud wyneb yn wyneb. Mae eraill yn fwy gofalus eu geiriau ac yn dal sylw ar bob gair a sill, yn ormodol felly hyd yn oed. ‘Be ddeudodd o yn union wrtha i?’ ‘Be oedd hi’n ei olygu trwy ddeud hynny?’ Mae’r Beibl yn sicr yn ein dysgu i fod yn ofalus o’n geiriau ac i fod yn ymwybodol o’r modd y medran nhw gael effaith er da ac er drwg.  

Ddydd Gwener, cyflwynodd Dominic Raab, Ysgrifennydd Cyfiawnder a    Dirprwy Brif Weinidog Llywodraeth San Steffan ei ymddiswyddiad i’w Brif Weinidog yn dilyn cyhoeddi adroddiad yr Ymchwilydd Annibynnol Adam Tolley a fu’n ystyried cwynion a wnaed am ei ymddygiad. Barnodd yr Adroddiad fod Mr Raab yn euog o ddau gyhuddiad o fwlio aelodau ei staff. Derbyniwyd ei ymddiswyddiad gyda gofid gan Rishi Sunak. Yn ôl yr arfer ar achlysuron o’r fath, roedd y Prif Weinidog yn werthfawrogol iawn o’r gwasanaeth clodwiw a roddwyd cyn y cwymp. Cyfeiriodd at yr adeg y safodd Mr Raab yn y bwlch yn ystod yr argyfwng COVID ‘pan oedd y Prif Weinidog ar y pryd yn yr ysbyty … Fel y Canghellor ar y pryd, sylwais ar y ffordd golegol y gwnaethoch chi ddelio â’r her fwyaf anodd honno.’ Roedd defnydd Mr Sunak o’r gair ‘colegol’ (collegiate) yn ddiddorol. Tybed pam y gair hwnnw?

Ystyr collegiate way yn y cyswllt hwn yw gweithio ar y cyd, gweithio gan rannu’r awdurdod a’r cyfrifoldeb ag eraill. Yn ôl un esboniad o’r gair a welais, ‘Rydych yn gwybod eich bod mewn awyrgylch golegol pan fo’ch cydweithwyr yn gwenu arnoch a phan nad oes raid i chi guddio rhag eich pennaeth’. Ie, pam y gair hwn tybed? Oedd y Prif Weinidog yn fwriadol yn tanseilio Adroddiad yr Ymchwilydd Annibynnol trwy awgrymu bod Mr Raab yn ei farn ef yn gweithredu’n ‘golegol’ braf gyda’i gydweithwyr? Neu, oedd o’n rhoi cic slei i’r ‘Prif Weinidog ar y pryd’ trwy awgrymu bod  hwnnw’n arwain mewn ffordd oedd yn bopeth ond ‘colegol’? Roedd yn ddigon annelwig; ond byddai’n  ddifyr gwybod beth yn union a olygai.

I’r graddau sydd bosib, ceisiwn, fel disgyblion Iesu Grist, fod yn eglur ein geiriau. Yn ein tystiolaeth i’r Efengyl, ceisiwn ddeud mor syml a chlir ag y medrwn am gariad Duw a’r hyn y mae’r Arglwydd Iesu Grist yn ei olygu i ni. Ac yn ein hymwneud â’n gilydd ac eraill, ceisiwn ddeud popeth mor glir a gonest a diamwys â phosib. Gwyliwn rhag camarwain pobl a gwneud iddyn nhw boeni a cholli cwsg wrth geisio dyfalu beth yn hollol a ddywedwn wrthyn nhw. ‘Oedd hi wir yn golygu hynny?’ ‘Pam ddeudodd o hynny rwan? Gall gair difeddwl neu air aneglur beri poen diangen i eraill. Mor braf fyddai peidio â gorfod egluro ‘nad dyna oeddwn i’n ei feddwl’ neu ‘nad oeddwn i’n bwriadu deud hynny’. Ydi, mae geiriau’n bwysig.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 23 Ebrill 2023

Cysgod y gaeaf

Doedd o ddim yn Basg cynnar eleni. Doedd o ddim yn un hwyr chwaith. Roedd Ebrill 9fed yn y canol rhwng dyddiadau cynharaf a hwyraf posibl y Pasg ar Fawrth 22ain ac Ebrill 25ain. O gofio hynny, doedd y tywydd braf dros yr Ŵyl ddim yn gwbl annisgwyl, hyd yn oed wedi’r mis Mawrth hynod o wlyb a gawsom. Wrth i’r tyrfaoedd ymweld â’r broydd hyn, nid annisgwyl oedd yr holl barcio anghyfreithlon a arweiniodd at gau  lonydd a chario rhesi o geir ymaith ar gefn lori. Ac wedi prysurdeb yr Ŵyl nid annisgwyl chwaith oedd dychweliad y gwynt a’r glaw. A minnau’n sgwennu’r geiriau hyn fore Mercher wedi’r Pasg, mae haenen o eira ar gopa’r Wyddfa a thrwch o  eirlaw dros ffenest flaen y car y tu allan i’r tŷ, i’m hatgoffa bod cysgod y gaeaf yn aros er dyfod y gwanwyn.

Gydag amheuaeth amlwg Thomas, roedd cysgod y gaeaf yn aros ymhlith disgyblion Iesu Grist y nos Sul wedi’r Pasg. Daethai’r gwanwyn y Sul cynt gydag atgyfodiad Iesu, ond roedd Thomas wedi gwrthod credu tystiolaeth ei ffrindiau iddynt weld Iesu’n fyw. Am wythnos gyfan byddai amheuaeth yr un disgybl hwn yn loes i’r gweddill. Roedden nhw wedi llawenhau o weld Iesu nos Sul y Pasg, ac ni allwn ond dychmygu eu rhwystredigaeth o weld Thomas yn amharod i dderbyn eu gair. Tybed sawl gwaith y ceisiodd un neu ragor o’r disgyblion ei argyhoeddi o wirionedd eu tystiolaeth cyn i’r gaeaf gilio’r nos Sul ganlynol wedi i Thomas weld Iesu â’i lygaid ei hun? A thybed sawl gweddi a offrymwyd gan ei gyd-ddisgyblion rhwng y ddau Sul, yn erfyn ar Dduw i wneud i’r amheuwr hwn gredu bod eu Harglwydd wedi ei godi’n fyw o’r bedd?

Bu’r Pasg yn gyfle i ni unwaith eto ddathlu atgyfodiad Iesu; a gwnaethom hynny, gobeithio, gyda’r llawenydd a brofodd ei ddisgyblion o wybod am ei fuddugoliaeth dros farwolaeth. Ond a deimlwn ninnau fod peth o gysgod y gaeaf yn aros o weld cydnabod a châr a chyfeillion yn amddifad o’r ffydd yn Iesu Grist a ddaw â bywyd a gobaith? Ac fel o bosibl y gweddïodd rhai o’r disgyblion dros Thomas, a weddïwn ninnau o’r newydd dros anwyliaid na ddaethant hyd yma i gredu yng Nghrist? A ddaliwn i weddïo y profant y llawenydd a’r bodlonrwydd sy’n eiddo i bobl sy’n adnabod Crist ac yn ymddiried ynddo?

Fedrai tystiolaeth y disgyblion ddim bod yn fwy eglur: ‘Yr ydym wedi gweld yr Arglwydd’. Buont mor ofnus ac anobeithiol â Thomas, a gwyddai yntau hynny. Ond wedi iddynt weld Iesu nos Sul y Pasg roedd popeth yn wahanol. Roeddent yn bobl newydd; ac eto, mor amharod i gredu ac mor barod i amau oedd Thomas. Trwy dystiolaeth ffyddlon teulu ac eglwys, mae cynifer o bobl yn gwybod am Iesu Grist ac yn gyfarwydd â’r Efengyl  ond heb eto fentro ato mewn ffydd. Fedrwn ni, ddim mwy na’r disgyblion, berswadio neb i gredu, ond medrwn ofyn i Dduw yn ei drugaredd dynnu amheuwyr ac anghredinwyr ato’i hun.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 16 Ebrill 2023

Lle mae o?

Daeth rhifyn diweddaraf cylchgrawn BARN, rhifyn mis Ebrill, acw bron i bythefnos yn ôl. Cefais gip sydyn arno wedi iddo ddod trwy’r post. Ond yna fe’i collais, a fedrwn i yn fy myw â dod o hyd iddo wedyn. Roedd gen i gof i mi fynd ag o i’r llofft, ond er chwilio a chwilio fedrwn i ddim ei weld. Doedd o chwaith ddim ar fwrdd y gegin nac wrth y ddesg (na thani) nac yn unman arall y medrwn ddychmygu fy mod wedi ei adael ynddo. Wedi dyddiau o chwilio ofer, mi soniais wrth Aled am ddirgelwch y cylchgrawn coll. Ac meddai yntau heb feddwl dwywaith, ‘Mae o yn y rac cylchgronau’.

Yn y rac cylchgronau? Wnes i ddim meddwl am fanno. Dyna’r lle dwytha y baswn i’n chwilio am gylchgrawn! Ar y soffa, ar y gadair, ar y bwrdd, ar y ddesg, ie. Wrth y gwely hyd yn oed, ond nid yn y rac! Dim ond hen rifynnau sydd yn hwnnw; nid rhifynnau cyfredol ar ganol eu darllen.

Ond yno yr oedd o, yn yr un lle na wnes i chwilio amdano. Ac eto, onid dyna’r union le y dylai fod ynddo? O leiaf, yno y basa fo pe byddwn i’n fwyfwy taclus a threfnus.  Roedd Mair Magdalen a’r gwragedd a ddaethai efo hi at fedd Iesu Grist fore’r Pasg yn disgwyl gweld corff Iesu yn y bedd. Iddyn nhw yn eu galar a’u siom a’u loes, dyna’r union le y dylai fod. Ond er mawr syndod, roedd y bedd yn wag a’r Iesu ddim yno. Doedd o ddim lle roedden nhw’n chwilio amdano. Mewn gwirionedd, y bedd oedd yr un lle na ddylen nhw fod wedi chwilio amdano ynddo gan fod Iesu wedi deud yn ddigon clir wrth ei ddilynwyr y byddai’n atgyfodi ymhen tridiau.

Doedd y gwragedd a’r disgyblion ddim wedi deall mai’r bedd oedd y lle dwytha y dylen nhw fod wedi disgwyl gweld Iesu ynddo’r diwrnod hwnnw. Am fod Duw yn daclus ac yn drefnus yn cyflawni ei fwriadau doeth ar gyfer eu hiachawdwriaeth, mi ddylen nhw fod wedi sylweddoli mai ymhlith y byw y gwelid Iesu ar fore’r Pasg. Am fod Duw wrth y llyw roedd Iesu’n fyw, a dylai ei ddilynwyr fod wedi deall a chredu hynny.

Dros Ŵyl y Pasg bu eglwysi ym mhob cwr o’r byd yn cyhoeddi o’r newydd ddigwyddiadau’r Wythnos Fawr. Y ddau ddigwyddiad sy’n uchafbwynt i’r cyfan yw croeshoeliad ac atgyfodiad Iesu, ac mae’r groes a’r bedd gwag felly’n sylfaenol i’r Ffydd Gristnogol. A heddiw, dathlwn y fuddugoliaeth y mae’r bedd gwag yn arwydd ohoni; buddugoliaeth Iesu Grist dros bechod a marwolaeth.

Ac wrth wneud hynny, cyhoeddwn mai byw yw Crist a gwahoddwn bobl i’w geisio. Yn amlwg, nid mewn bedd y daw neb o hyd iddo. Ond gofalwn hefyd na rown yr argraff i eraill ei fod wedi ei gyfyngu i dudalennau ein Beibl ac i’n diwinyddiaeth, fel pe na fyddai ond cymeriad hanesyddol neu ran o’n dysgeidiaeth. Trwy ffydd, mae Iesu Grist i’w ganfod ymhlith y byw, yn Arglwydd a Gwaredwr, yn Gyfaill a Brawd, yn Frenin a Diddanydd.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul y Pasg, 9 Ebrill 2023

Siachmat

Paentiad olew a wnaed gan Almaenwr o’r enw Friedrich August Moritz Retzsch yw Die Schachspieler (‘Y Chwaraewyr Gwyddbwyll’) a werthwyd am £67,500 ym mis Hydref 1999 yn Christie’s. Yn y llun, mae Mephistopheles (neu’r Diafol) yn chwarae gwyddbwyll â’r cymeriad Faust. Mae crechwen y Diafol a’r olwg drist ar wyneb ei wrthwynebydd yn awgrymu bod y Diafol wedi ennill y gêm, a hynny sy’n egluro’r teitl arall a roddwyd i’r paentiad, Checkmate (neu ‘Siachmat’ yn Gymraeg). Yr awgrym yw bod y Diafol, trwy ennill y gêm, yn trechu neu’n cipio enaid y dyn.

Mae llu o bregethwyr wedi cyfeirio at y paentiad ar sail stori a adroddir amdano. Mae sawl fersiwn iddi. Yn ôl un, wedi gweld y paentiad mewn amgueddfa (y Louvre ym Mharis o bosib), mynnodd pencampwr gwyddbwyll nad oedd y teitl ‘Siachmat’ yn addas am nad oedd y Diafol mewn gwirionedd wedi ennill y gêm gan fod un symudiad arall a fyddai’n ennill  iddo’r gêm yn bosib i Faust. Mewn erthygl yn y Columbia Chess Chronicle ym mis Awst 1888, mae Gilbert Frith yn honni mai yng nghartref y Parchg R R Harrison yn Richmond, Virginia y gwelodd pencampwr gwyddbwyll o’r enw Paul Morphy gopi o’r paentiad a thynnu sylw at y ffaith nad oedd y gêm a ddarluniai drosodd, cyn mynd ati i ail greu’r symudiadau a fyddai wedi ennill y gêm i Faust. Bu cryn drafod ar y mater ar dudalennau’r Chronicle dros y misoedd dilynol. Ond beth bynnag am darddiad y stori, y mae ei neges yn glir: credai’r Diafol iddo ennill y dydd, ond nid felly y bu.

Mae’n stori berthnasol heddiw, o bob dydd o’r flwyddyn. Ar y Groglith, cofiwn y dydd a’r awr yr oedd y Diafol yn sicr o’i fuddugoliaeth. Roedd wedi ‘gosod yng nghalon Jwdas’ y bwriad i fradychu Iesu ac yn hyderus y deuai marwolaeth Iesu  â diwedd i’w waith. Yn ei dyb ef, roedd yn ‘Siachmat’ ar Iesu a’i waith a’i deyrnas a’i bobl. Felly hefyd y syniai’r archoffeiriad a’r awdurdodau crefyddol a’r milwyr a’r bobl a welodd Iesu’n cael ei groeshoelio. Ond nid hwy yn unig chwaith. Felly hefyd y meddyliai disgyblion Iesu Grist o weld eu hathro a’u harweinydd yn cael ei ddal a’i ladd. ‘Siachmat! Checkmate!’ Roedd popeth ar ben a chynllwynion y Diafol wedi llwyddo, a Mab Duw wedi ei goncro a bwriadau Duw wedi eu dryllio. Ni all crechwen Mephistopheles Moritz Retzch ddechrau cyfleu hyder mawr y Diafol yn ei fuddugoliaeth anochel.

Ond nid mor anochel, gan nad siachmat mohoni. Mae symudiad arall i ddod; y symudiad godidocaf, nid mewn gêm ond yn yr ornest bwysicaf oll. Â’r disgyblion yn drist a’r gelynion yn gorfoleddu a’r diafol yn dathlu, cafwyd y symudiad rhyfeddaf pan symudwyd Iesu o afael marwolaeth yn ôl i dir y byw. Atgyfodiad Iesu oedd y prawf diamheuol mai di-sail oedd pob sôn am siachmat am fod Crist yn fuddugol ac yn dwyn bywyd a gobaith i’w bobl.

‘Ni allodd angau du

ddal Iesu’n gaeth.  

ddim hwy na’r trydydd dydd 

– yn rhydd y daeth.’

Dathlwn hynny’n llawen y Pasg hwn.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Gwener y Groglith, 7 Ebrill 2023