ekklesia

Petai’r Apostol Paul yn dod i’r ardal hon heddiw, gallai wneud bywoliaeth iddo’i hun yn eitha rhwydd, mae’n siwr.  Mae digon o alw am bebyll yn arbennig yn y tywydd braf presennol.  Gwneud pebyll oedd y grefft yr oedd Paul wedi ei drwytho ynddi, a byddai’n ailafael yn y grefft honno o bryd i’w gilydd er mwyn ei gynnal ei hun.  Ond nid oes yn Llyfr yr Actau unrhyw sôn amdano’n gwneud pabell ar gyfer yr eglwysi yr oedd yn eu sefydlu.  Er iddo sefydlu llawer o eglwysi mewn gwahanol drefi a dinasoedd, nid oes sôn amdano’n codi’r un adeilad, boed babell neu gapel neu eglwys.

Ond os na chododd Paul yr un adeilad, beth yn union a sefydlodd?  Mae’r gair ‘eglwys’ (o’r gair Groeg ekklesia) wedi colli ei ystyr i raddau helaeth.  Ystyr y gair yw ‘cynulliad’.  Mae’r gair yn cyfeirio at gynulliad o bobl.  Yr hyn a sefydlodd Paul, felly, oedd cynulliadau o bobl oedd yn credu yn yr Arglwydd Iesu Grist ac yn perthyn i’w gilydd trwy eu perthynas newydd â Duw. 

Yn syml iawn, felly, pobl yw eglwys.  Ond dyna un o’r pethau yr ydym yn ei anghofio’n aml.  Tueddwn i feddwl mai adeilad yw eglwys.  Y mae gennym ni ein capeli, ac mae gan eraill eu heglwysi, meddwn.  Ond camgymeriad yw siarad felly, gan mai pobl sy’n gwneud eglwys, ac nid brics a choed a cherrig.  Gallwn ddweud heb unrhyw amheuaeth, felly, fod yr eglwys yn bwysicach na’r capel.  Nid dweud bod un math o adeilad crefyddol yn fwy pwysig na’r llall yw hynny, ond dweud bod y bobl sy’n perthyn i’w gilydd ar sail eu fydd yn Iesu Grist yn bwysicach nag unrhyw adeilad. 

Mor bwysig yw cofio hynny.  Y mae ein hadeiladau yn bwysig, wrth gwrs, fel mannau cyfleus i bobl Iesu Grist ddod at ei gilydd iddynt.  Mae’r eglwys yn bod ar wahan i’r un adeilad, boed gapel diaddurn neu gadeirlan ysblenydd.  Ac os na sylweddolwn hynny, bydd ein Cristnogaeth yn ddiffygiol.  Wrth ddod i’r capel (neu i’r adeilad a alwn ni’n ‘eglwys’) down i gymdeithas yr eglwys, y bobl sy’n dilyn yr Arglwydd Iesu Grist.  Mwynhau’r gymdeithas hon, a’i meithrin, a chydweithio o’i mewn er mwyn yr Efengyl yw ein gwaith a’n braint.  Pobl yw’r eglwys sy’n addoli Duw yn Iesu Grist ac yn gweithio gyda’i gilydd er mwyn tystio iddo a gweithredu ei gariad.  Pobl sydd yn un â’i gilydd yn eu hawydd i weld Efengyl Iesu Grist yn llwyddo.  Pobl sydd yn caru ei gilydd ac yn gwneud eu gorau dros ei gilydd fel brodyr a chwiorydd.

Heb i ni weld yr eglwys o’r newydd mewn ffordd felly, nid oes obaith i ni weld llwyddiant a bendith i’w gwaith yn ein plith.         

 Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 27 Mehefin

Gwrthsefyll

Gweiddi, ffraeo; curo; dyrnu; trais yn y cartref; ymladd; diafol; crogwr; a’r gosb eithaf – a’r cyfan mewn un chwarter awr o ‘adloniant’.  Doedd o ddim hyd yn oed ar ôl  9 o’r gloch nos, yr amser y caniateir rhaglenni treisgar ar y teledu.  Na, roedd hyn ganol pnawn, ddoe ddiwethaf, yng ngwydd teuluoedd a phlant ifanc ar y prom yn Llandudno.

Doeddwn i ddim wedi gweld sioe Punch a Judy ers blynyddoedd.  A deud y gwir, rwy’n dechrau amau erbyn hyn a welais i erioed sioe gyfan o’i dechrau i’w diwedd.  Welais i mo’r sioe gyfan ddoe chwaith.  Roedd hi wedi dechrau cyn i mi gyrraedd, ac mi adewais cyn y diwedd.  Mae’n amlwg fod Punch a Judy Llandudno yn fwy traddodiadol na’r rhelyw, gan fod y sioe hon wedi cadw elfennau fel y diafol a’r crogwr sy’n cael eu hepgor gan lawer am nad yw’r cymeriadau hyn yn addas ar gyfer plant bach.

Roeddwn yn gwybod nad yw Punch a Judy mor gyfarwydd ag y buo nhw, ac yn cofio eu bod wedi cael eu beirniadu ar brydiau am fod cymaint o ffraeo ac ymladd yn y sioe.  Ond doeddwn i ddim wedi sylweddoli tan ddoe bod y diafol yn un o gymeriadau’r sioe.  Mae llawer o gwmniau sy’n cyflwyno sioeau Punch a Judy wedi cael gwared â’r diafol a’r crogwr ers blynyddoedd, ond mae’r cwmni yn Llandudno wedi ei gadw.  Wnes i ddim aros at ddiwedd y sioe i weld fyddai Punch yn cael y llaw uchaf dros y diafol fel sy’n draddodiadol mae’n debyg. 

Rhaid cyfaddef fy mod i’n mwynhau’r sioe cyn i bypedau’r crogwr a’r diafol ddod i’r golwg.  Fedrwn i yn fy myw â gweld bod y ddau ‘gymeriad’ hynny’n addas i gynulleidfa o blant bach.  Ond beth bynnag a feddyliwn ni o ddiafol pyped Punch a Judy, rhaid sylweddoli fod y Diafol ei hun yn elyn real sy’n gwneud ei orau i geisio rhwystro gwaith Duw.  Mae’n ceisio rhwystro pobl Dduw rhag byw’r bywyd da a duwiol y mae Duw yn eu galw iddo.  Mae’n temtio ac yn denu pobl i beidio cymryd Duw o ddifrif.

Fedrwn i ddim gwared â’r Diafol trwy ei daro â phastwn. Mae’n fwy anodd na hynny.  Mae angen ei wrthwynebu, trwy wrthod ei demtasiynau.  Mae angen gweddio na chaiff yr Un Drwg y llaw uchaf yn ein bywydau.  Mae angen cymryd y frwydr ysbrydol o ddifrif, a dibynnu ar nerth a gras Duw i’n gwneud ni’n bobl ffyddlon iddo.  A diolch am hynny, gan Dduw y mae’r gair terfynol.  Gelyn sydd wedi ei goncro yw’r Diafol, ac mae pawb sy’n credu yn Iesu Grist yn siwr o gael eu gwaredu o’i afael.  Fel y dywed Iago, “Gwrthsafwch y diafol, ac fe ffy oddi wrthych” (Iago 4:7).

 Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 20 Mehefin

Galaru

Penllanw chwe blynedd o baratoadau oedd cychwyn Cwpan y  Byd bnawn Gwener.  Wedi’r hir ddisgwyl, daeth y diwrnod y byddai De Affrica yn dangos i’r byd y fath newid a gafwyd yn y wlad ers i flynyddoedd tywyll a gormesol apartheid ddod i ben.  Diwrnod i ddathlu oedd diwrnod cyntaf Cwpan y Byd.  Ac meddai Arlywydd y wlad, Jacob Zuma, yn y seremoni agoriadol, “Dyma foment Affrica”.  Canu, dathlu, neidio, dawnsio, gweiddi, gwirioni. 

 Dim ond un peth, neu’n hytrach un dyn oedd yn eisiau.  Roedd pawb wedi edrych ymlaen at weld y cyn Arlywydd, Nelson Mandela yn y gêm agoriadol.  O’i gofio’n gwisgo crys rygbi wedi i Dde Affrica ennill Cwpan Rygbi’r Byd ar Barc Ellis, Johannesburg yn 1995, bu cryn ddyfalu a fyddai’r gwr 91 mlwydd oed yn gwisgo crys pêl droed echdoe i ysbrydoli’r genedl unwaith eto.

 Roedd cenedl yn disgwyl amdano.  Roedd cyfandir yn disgwyl amdano.  Roedd byd yn disgwyl amdano.  Ond ddaeth Mr Mandela ddim i’r sioe.  Yn oriau mân bore Gwener, lladdwyd Zenani Mandela, un o’i or-wyresau, mewn damwain car.  Ac arhosodd Mr Mandela gartref i alaru.  Mae yna bethau pwysicach na phêl droed.  Mae yna bethau pwysicach hyd yn oed nag ymateb i ddisgwyliadau dwfn cenedl a byd.

Fe wnaeth Nelson Mandela ei ran i sicrhau fod De Affrica’n cael croesawu Cwpan y Byd eleni.  Ac ar drothwy’r gystadleuaeth disgwylid iddo fod yn rhan o’r dathlu fel y gallai byd cyfan dalu teyrnged i’w gyfraniad unigryw i fywyd ei wlad.  Ond mae marwolaeth geneth ifanc 13 mlwydd oed yn gwthio popeth arall i’r cefndir.  Mae hyd yn oed cyn-Arlywydd a brofodd galedi a cholledion mawr yn ystod ei oes hir angen llonydd i alaru.  “Y mae tymor i bob peth, ac amser i bob gorchwyl dan y nef”, medd y Pregethwr.  Mae amser i lawenhau a dawnsio.  Ond gadawer i’r byd chwarae am y tro.  Amser i wylo ac i alaru yw hi i Mr Mandela heddiw.

 Bob dydd, yng nghanol miri a llawenydd ein byd, mae yna deuluoedd a chyfeillion yn galaru.  Fel Mandela, mae arnynt hwythau hefyd angen amser a llonydd i wneud hynny.  Estynnwn ein cydymdeimlad i bawb sydd wedi colli anwyliaid yn ddiweddar.  Mae’r byd rywsut yn mynd yn ei flaen hebddynt am sbel, wrth iddynt geisio dygymod â’u colled. 

 Gweddiwn y bydd gobaith a chysur yr Efengyl yn gymorth mawr i bawb sydd mewn galar heddiw.  Boed iddynt brofi sicrwydd y bywyd tragwyddol yn Iesu Grist.  Ac yn nerth Duw, boed iddynt wynebu pob dydd newydd gyda gobaith a hyder er gwaethaf pob cur a phoen.

 Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 13 Mehefin

Hafan Wen

Yr unig beth a wyddwn am Whitehaven oedd bod tim rygbi’r gynghrair y dref yn un o’r prif dimau yn y dyddiau pan fyddai Eddie Waring yn sylwebu ar Grandstand ers talwm. Wyddwn i ddim lle’n union oedd y dref, ond ei bod rywle yng Ngogledd Lloegr, fel pob tim rygbi’r gynghrair bryd hynny. Ond ddydd Mercher diwethaf, daeth enw Whitehaven a rhai o’r trefi a’r pentrefi cyfagos yn enwau cyfarwydd iawn. Ac roedd yna gysylltiad â’r clwb rygbi hefyd, gan fod un o’r dynion a laddwyd gan Derrick Bird wedi dechrau ei yrfa fel chwaraewr rygbi proffesiynol gyda chlwb Whitehaven.

Brawychwyd ardal gyfan wrth i Derrick Bird fynd o le i le gan ladd dwsin o bobl a niweidio o leiaf un ar ddeg arall. Trwy’r radio a’r teledu daeth miliynau o bobl i wybod am y gyflafan. Ers dydd Mercher, rhoddodd y cyfryngau sylw dealladwy i’r hyn a ddigwyddodd. Ac er bod mwy nag un esboniad wedi ei gynnig, go brin y caiff neb wybod i sicrwydd pam y trodd gwr di-stwr yn llofrudd didostur.

Y mae digwyddiadau o’r fath yn brin, diolch am hynny. Ond wrth reswm, mae un Hungerford, ac un Dunblane, a bellach un Whitehaven a’r cylch, yn fwy na gormod. Cydymdeimlwn â phobl Cumbria yn eu dychryn a’u galar. Ond mwy na hynny, beth allawn ei wneud? Hyd y gwn i, fydd yna ddim cronfa i bobl allu cyfrannu ati i ddangos eu cefnogaeth i’r gymuned ddrylliedig. Bydd llawer yn teimlo’n rhwystredig am nad oes dim y gallant ei wneud i helpu’r bobl a ddioddefodd. Ond does dim rhaid i Gristnogion deimlo felly, gan fod modd gweddio dros y bobl a ddioddefodd yr wythnos ddiwethaf.

Gweddiwn dros deuluoedd y bobl a laddwyd; dros y bobl a anafwyd a’u teuluoedd hwythau; dros y bobl a welodd gyfeillion a chymdogion yn cael eu saethu; dros bobl a phlant y bu raid iddynt ffoi neu guddio rhag y llofrudd; dros yr heddlu a staff y gwasanaethau brys a alwyd at y cleifion a’r meirw; dros y rhai a fu’n trin y cleifion; dros bawb a gollodd gyfaill a chydweithiwr a chymydog; a thros deulu’r llofrudd ei hun sydd rywsut yn gorfod dygymod â’r hyn a wnaeth.

Yng nghanol y tristwch a’r galar a’r dryswch, gweddiwn y bydd yr holl bobl hyn yn canfod hafan wen o gysur a gobaith. Does dim modd deall yr hyn a ddigwyddodd. A go brin y byddai cael esboniad yn dod â chysur mawr. Ond profiad Cristnogion yr oesoedd yw bod yn Iesu Grist hafan wen sy’n lloches yn wyneb erchyllterau a dioddefaint o bob math. Boed yr hafan honno’n nerth a chynhaliaeth i bawb sydd ei hangen yr wythnosau a’r misoedd nesaf hyn..

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 06 Mehefin