‘Chymanwlad’

Roedd hi’n ddiwrnod prysur iawn yn Llanberis ddoe. Roedd rasys Pencampwriaethau Rhedeg Mynydd y Gymanwlad yn cael eu cynnal yma, fel rhan o dridiau Pencampwriaethau Mynydd a Thra-Phell y Gymanwlad. Cynhaliwyd gweithgareddau’r ddau ddiwrnod arall yn Llandudno echdoe ac yn Niwbwrch heddiw. Mae’n rhaid llongyfarch pawb a lwyddodd i gwblhau’r ras fynydd o Gae’r Ddôl i ben Moel Eilio ac yn ôl, a’r rasys eraill a gynhaliwyd dros y tri diwrnod. Meddyliwch mewn difrif am redeg am 24 awr o amgylch strydoedd Llandudno. Mae’r rhan fwyaf ohonom wedi blino ar ôl pnawn o siopau yno! Llongyfarchiadau hefyd i bawb a fu wrthi’n trefnu’r ras yn Llanberis. Fyddai dim yn bosibl oni bai am barodrwydd llu o bobl i helpu mewn gwahanol ffyrdd.

A llongyfarchiadau i bwy bynnag oedd yn gyfrifol am yr arwyddion mawr melyn a fu’n ein hysbysu ers wythnos neu ddwy am gau rhan o’r Stryd Fawr. Mae’n rhaid i mi gyfaddef i mi gael siom pan welais i’r arwyddion gyntaf. Nid am eu bod nhw’n dweud bod y lôn i gael ei chau am rai oriau yn ystod y ras, ond oherwydd yr hyn oedd wedi ei sgwennu arnynt – “Chymanwlad Ras”. Chymanwlad Ras? Beth ar wyneb daear oedd peth felly? Cyfieithiad hynod o sâl o ‘Commonwealth Race’ wrth gwrs.

Ond ie, llongyfarchiadau mawr i bwy bynnag oedd yn gyfrifol am yr arwyddion. Oherwydd o fewn ychydig ddyddiau roedd yr arwyddion wedi eu cywiro, a ‘Chymanwlad Ras’ wedi ei newid i ‘Ras y Gymanwlad’. Byddai wedi bod yn ddigon hawdd gadael yr erthyl o gyfieithiad arnynt, gan fynnu y byddai’n ormod o drafferth neu’n ormod o gost i’w gywiro. Ond wnaed mo hynny, ac aeth rhywun ati i sicrhau bod y camgymeriad yn cael ei gywiro. Ac mae’n braf iawn cael diolch am hynny.

Mae’n ddigon hawdd gwneud camgymeriad, ond nid mor hawdd yw cydnabod y camgymeriad hwnnw bo amser. O ran y bywyd Cristnogol, mae cydnabod bai yn un o’r pethau mwyaf sylfaenol. Mae pawb ohonom yn gwneud camgymeriadau. Mae pawb ohonom yn pechu mewn rhyw ffordd bob dydd. Fedrwn ni ddim peidio, gwaetha’r modd. Y cam cyntaf i ddod yn Gristion yw cydnabod hynny, cydnabod ein bod yn pechu yn erbyn Duw trwy beidio ei garu â’n holl galon a pheidio gwneud popeth y mae’n ei orchymyn i ni. Cyfaddef bai, a gwneud rhywbeth ynglŷn ag o ydi dechrau’r bywyd Cristnogol. A beth ydym yn ei wneud? Credu bod Iesu Grist wedi cael ei gosbi am ein beiau ni; a chredu y cawn ni faddeuant wrth bwyso ar Iesu Grist. Ac am ei fod yn cael maddeuant, mae’r Cristion yn awyddus i fyw heb bechu wedyn.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 25 Medi, 2011

Cilybebyll

Doedden ni’n sicr ddim yn disgwyl hyn. Wedi’r holl sylw a roddwyd y llynedd i ddamweiniau mewn pyllau dwfn yn Chile a China a mannau eraill, y peth diwethaf a ddisgwyliem oedd clywed am ddamwain mewn pwll glo yma yng Nghymru. Un rheswm am hynny oedd bod llawer ohonom dan yr argraff nad oes y fath byllau glo yng Nghymru bellach.

Erbyn nos Wener, diwedd trist a gafwyd i’r stori a ddechreuodd yn gynnar fore Iau pan glywyd gyntaf am y ddamwain yng Nglofa Gleision, yng Nghilybebyll, ger Abertawe. Dihangodd tri dyn o’r lofa fore Iau. Gwnaed ymdrech ddewr gan aelodau’r gwasanaethau brys a’r timau achub i geisio dod o hyd i’r pedwar arall a ddaliwyd dan ddaear. Ond wedi diwrnod o hanner o chwilio, cafwyd pob un o’r pedwar yn farw. A thrwy hynny fe ychwanegir Cilybebyll at enwau fel Ferndale, Cilfynydd, Senghennydd a Gresffordd ar restr hir o drychinebau a gychwynnodd mor bell yn ôl â 1758 o leiaf, pan laddwyd deg o ddynion yng Nglofa Wernfraith, Castell Nedd. Ers hynny bu farw miloedd lawer o lowyr ym mhyllau glo Cymru. Hynny mae’n debyg, ynghyd â’r ffaith bod y dynion hyn wedi cael eu lladd wrth eu gwaith o sicrhau’r glo y mae cymaint ohonom wedi bod yn ddibynnol arno dros y blynyddoedd yw rhan o’r rheswm pam fod trychineb mewn pwll glo yn cael y fath effaith ar bobl. A heddiw, mae’n sicr y bydd pobl mewn cannoedd o gapeli ac eglwysi ar draws y wlad yn gweddio dros y teuluoedd a gollodd anwyliaid a’r gymuned ehangach yng Nghilybebyll a’r ardal gyfagos. Gallwn ninnau wneud yr un peth a chofio am y bobl hyn yn ein gweddiau heddiw.

Unwaith eto, cawsom ein hatgoffa am ddewrder eithriadol gweithwyr y gwasanaethau brys a’r timau achub a wnaeth bopeth posibl i geisio dod o hyd i’r dynion a ddaliwyd yn y pwll. Mae pyllau glo’n ddigon dychrynllyd ar y gorau, ac mae’n sicr bod y mwyafrif ohonom yn ddiolchgar na fu raid i ni fynd ar eu cyfyl. Mae ymweld ag amgueddfa fel y Pwll Mawr yn fwy na digon i wneud hynny. Mae glowyr yn byw bob dydd gyda phosibilrwydd damwain angeuol. Ond mae dewrder y bobl sy’n mentro i sefyllfaoedd peryglus fel yr un a gafwyd yng Nglofa Gleision yn gwbl ryfeddol. Mewn rhyw ffordd, mae’n adlewyrchu’r hyn a wnaeth ein Harglwydd Iesu Grist pan fynnodd yntau ddod i ganol dioddefaint ac erchylltra’r byd i ddioddef dros eraill er mwyn eu hennill i’r bywyd tragwyddol. Roedd arno yntau angen dewrder a chariad a dymuniad gwirioneddol i achub eraill. Ac yng nghanol y gofid, diolchwn am ymdrech arwrol y bobl a fentrodd dros eraill yng Nghilybebyll yr wythnos ddiwethaf.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 18 Medi, 2011

Gwaith Duw

Gweddiwn na wireddir ofnau gwaethaf rhai pobl (yn cynnwys gwleidyddion a swyddogion y gwahanol wasanaethau diogelwch) y bydd rhyw fath o ymosodiad terfysgol heddiw union ddeng mlynedd  wedi cyflafan 9/11.

Ar un wedd, er na fyddai neb yn eu hunllef gwaethaf wedi dychmygu’r hyn a ddigwyddodd y diwrnod hwnnw, roedd yn frawychus o hawdd chwalu’r dau dwr uchel, cadarn Canolfan Fasnach y Byd yn Efrog Newydd.    Mae’n anodd gwybod a oedd y bobl a gynlluniodd i’r awyrenau daro’r tyrrau yn disgwyl i’r ddau dwr cyfan syrthio’n chwilfriw.  Ond wedi’r chwalfa, tasg gwbl amhosibl wrth reswm oedd ail godi’r tyrrau.  A deng mlynedd yn ddiweddarach mae’r gwaith o ail ddatblygu’r safle yn mynd ymlaen.  Mae twr newydd 1WTC (Canolfan Fasnach y Byd 1) yn codi’n uwch ac yn uwch bob wythnos.  A phan fydd wedi ei orffen, hwn fydd yr adeilad talaf yng Ngogledd America.

Y peth hawdda’n y byd yw chwalu a dinistrio, ond llawer anos yw ail adeiladu.  Ers Medi 2001, gwelwyd hynny hefyd yn dilyn y Rhyfel yn Irac, ac fe’i gwelir eto mae’n debyg yn Libya dros y misoedd a’r blynyddoedd nesaf. 

Mae’r un peth yn wir mewn cymaint o gyfeiriadau eraill wrth gwrs.  Haws chwalu nag adeiladu.  Mae’n wir er enghraifft am ein hymddygiad a’n perthynas â phobl eraill.  Dim ond eiliad mae’n ei gymryd i chwalu tystiolaeth neu i ddifetha perthynas iach â phobl eraill.  Anos o lawer yw ailadeiladu’r berthynas ac ail ennill ymddiriedaeth a pharch pobl eraill. 

Ac am ei bod mor anodd adeiladu y gallwn ddiolch i Dduw o’r newydd am yr Efengyl, sy’n cyhoeddi’r hyn y mae Duw wedi ei wneud drosom.  Ac nid yn unig yr hyn y mae wedi ei wneud, ond yr hyn y mae yn ei wneud o hyd.  Oherwydd mae’r Efengyl yn cyhoeddi gras Duw sy’n achub a chodi ac adeiladu.  Dywed yr Efengyl ein bod trwy Iesu Grist wedi ein hachub rhag bod heb Dduw.  Ond mae’r Duw sy’n achub hefyd yn ein codi a’n hadeiladu yn bobl gywir iddo’i hun.  Mae’n ein codi i fywyd newydd yn Iesu Grist gan ein gwneud yn bobl wahanol a gwell.   Ond nid rhywbeth sy’n digwydd dros nos yw’r adeiladu hwnnw, ond proses oes mewn gwirionedd.  Ar brydiau, gall ymddangos fel pe byddai’r gwaith yn araf iawn ac yn aneffeithiol.  Ond mae Duw’n gwneud ei waith, ac o dipyn i beth yn sancteiddio’r bobl sydd wedi credu yn ei Fab.  Mae’n ein galw ni i fod i’w garu ac ufuddhau iddo, a thrwy hynny mewn rhyw ffordd i gydweithio ag ef.  Ond ein cysur yw mai Duw ei hun sy’n gwneud y gwaith o’n mewn a’n codi’n bobl iddo’i hun.

 Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 11 Medi, 2011

Gweinidog newydd

Ar lawer ystyr, nid mis Ionawr ond mis Medi yw dechrau’r flwyddyn.  Mae hynny’n sicr yn wir ym myd addysg.  Dymunwn yn dda felly i blant a phobl ifanc yr Ofalaeth wrth iddynt gychwyn blwyddyn newydd yn yr ysgol neu’r coleg, yn arbennig os ydyn nhw’n mynd i’r ysgol am y tro cyntaf neu’n cychwyn mewn ysgol neu goleg newydd.

Ac mewn rhyw ffordd, mae’n ddechrau newydd yr adeg hon o’r flwyddyn i’r rhan fwyaf o’n gweithgareddau yn yr eglwysi.  Edrychwn ymlaen at brofi bendith Duw ar ein holl ymdrechion a’n gwasanaeth i’r Arglwydd.

Ac mae’n braf iawn cael sôn am ddechrau newydd yn hanes un gŵr ifanc sy’n gyfarwydd i lawer ohonoch.  Pan ddeuthum i’r Ofalaeth hon gyntaf, roedd Ifor Glyn a Nest Efans (Afon Goch, Deiniolen bryd hynny) yn aelodau gweithgar yn Neiniolen, a’u meibion, Rhodri a Robin, yn ffyddlon yn ein holl gyfarfodydd. Pan benodwyd Ifor yn brifathro Ysgol Dyffryn Conwy, fe symudodd y teulu i fyw yng Nghapel Curig.  Roedd yn golled fawr i ni ar eu hôl, ond mae capel yr Annibynwyr yn Nantybenglog wedi bod ar ei ennill ers hynny.

Rwy’n sôn amdanynt heddiw am fod Rhodri (Dr Rhodri Glyn erbyn hyn) yn dechrau gweithio fel Cynorthwy-ydd Gweinidogaethol yng Ngofalaeth Bro Aled yn ardal Llansannan y mis hwn.  I bob pwrpas, bydd yn gyd-weinidog yno gyda’r Parchg Aneurin Owen.  Bu Rhodri yno o’r blaen am rai misoedd yn cael profiad o waith yr eglwysi, ac yn ystod y flwyddyn ddiwethaf bu yng Ngheinewydd yn cael profiad pellach o arwain gwaith Cristnogol.  Ond heddiw i bob pwrpas mae’n cychwyn yn ei swydd newydd.  Ac ar ran yr Ofalaeth hon, mae’n braf iawn cael dymuno’n dda iddo ac erfyn bendith Duw ar ei weinidogaeth ym Mro Aled.  Yn ôl a ddeallaf, cynhelir cyfarfod arbennig i’w gomisiynu i’w waith newydd nos Sul, Hydref 2, ac mae’n siwr y cawn ni ragor o fanylion am y cyfarfod hwnnw maes o law. 

Mae clywed hanes Rhodri yn gwneud i ni ddiolch fod Duw yn dal i alw pobl i’w wasanaethu yng Nghymru heddiw.  Ac mae clywed am rywun yr ydym ni’n ei adnabod yn ymateb i’r alwad honno’n gwneud i ni rywsut deimlo’n fwy diolchgar fyth.  Gweddiwn yn arbennig dros y bobl ifanc sy’n ymateb i alwad Duw i’w wasanaethu fel gweinidogion yr Efengyl neu mewn rhyw ffordd arall o fewn ei eglwys.  Boed i Dduw eu cynnal a’u calonogi a’u nerthu, a boed iddo roi iddynt hwy – ac i ninnau gyda hwy – fendith helaethach, a mwy o lwyddiant yng ngwaith y Deyrnas nag a welodd y gweddill ohonom hyd yma. 

 Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 04 Medi, 2011

Gweinidog da

Ddechrau mis Awst, bum yn arwain oedfa angladd y Parchg Wayne Hughes, Blaenau Ffestiniog. Roedd hi’n oedfa arbennig iawn, a chapel Ebeneser, Gorseinon yn rhwydd lawn er ei bod yn dymor gwyliau a bod 150 o filltiroedd rhwng Stiniog, lle bu Wayne yn gweinidogaethu ers 29 o flynyddoedd, a Gorseinon, lle cawsai ei fagu. Roeddwn i a’r gweinidogion eraill a gymerai ran yn yr oedfa yn ffrindiau i Wayne ers blynyddoedd lawer. Ac er y galar a’r tristwch o’i golli ac yntau ond 50 mlwydd oed, roeddem yn ei theimlo’n fraint fawr mai Wayne ei hun oedd wedi trefnu ein bod i gymryd rhan yn yr angladd.

Welais i neb erioed oedd yn fwy hyddysg yn ein hemynau nag ef. A diolch am hynny, mae’r gyfrol Emynau Ffydd 2, a ysgrifenwyd ganddo, yn ein hatgoffa o’i wybodaeth a’i ddefnydd o emynau i rannu’r Ffydd. Am flynyddoedd, bu’n dod i’r cyfarfod gweinidogion a gai ei gynnal yma yng Nghilfynydd bob mis. Ond roeddwn yn ffrindiau ag o ymhell cyn hynny, gan i mi ddod i’w nabod yn fuan wedi iddo ddod i’r coleg ym Mangor ym mis Medi 1979, er fy mod i wedi gadael coleg erbyn hynny hefyd. Bu’n ffrind da a charedig ar hyd y blynyddoedd.

Yn wahanol iawn i lawer o’m ffrindiau sy’n weinidogion, roedd Wayne yn gwybod erioed mai gweinidog oedd o am fod. Mae’n debyg ei fod yn ‘actio pregethu’ ar risiau ei gartref pan oedd yn dair oed! Yn saith oed, roedd o’n llythrennol yn breuddwydio am weld arwydd o flaen capel yn nodi mai’r ‘Parchedig A Wayne Hughes’ oedd i bregethu yno’r Sul canlynol. Cafodd ei ordeinio’n weinidog yn y Blaenau yn 1982, ac yno’r arhosodd yn weinidog ffyddlon i Iesu Grist ar hyd ei yrfa. Cafodd bedair blynedd o waeledd, ond llwyddodd fwy nag unwaith i ail afael yn ei waith, a doedd dim yn rhoi mwy o bleser iddo, a dim yn fwy o ysgogiad iddo i wella a chryfhau, na’r gobaith o gael ailddechrau pregethu a chyflawni ei waith fel gweinidog i’w bobl. Roedd yn annwyl a hwyliog, ac roedd ganddo ffordd unigryw o ddweud ei farn am bob math o bethau. Roedd yn ei elfen yng nghwmni pobl o bob oed. Roedd yn arwain gwyliau Cristnogol i bensiynwyr pan oedd o’i hun oddeutu 35 mlwydd oed! Ac er bod Hazel ei wraig yn tynnu ei goes gan ddweud ‘na fu Wayne erioed yn ifanc’, roedd hefyd wrth ei fodd yng nghwmni plant ac yn mwynhau cyflwyno Iesu Grist iddynt.

Daeth y misoedd olaf â chystudd blin iddo. Ond roedd ei ffydd yn ddisigl, a chafodd teulu a ffrindiau a meddygon a nyrsus y fraint o’i weld a’i glywed yn tystio’n rymus i’w sicrwydd ei fod ‘yn mynd at fy Arglwydd’. Diolch i Dduw am gydweithiwr mor dda, am ffrind mor driw, ac am dystiolaeth mor loyw.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 28 Awst, 2011