I Dduw bo’r gogoniant

‘I Dduw yn unig y bo’r anrhydedd a’r gogoniant.’  Mae’r geiriau hynny (yn Saesneg)  ar y wal uwchben drws yr hen lyfrgell yn y Brifysgol ym Mangor.  Mi welais i nhw ddoe wrth ladd amser rhwng cystadlaethau yn Eisteddfod yr Urdd.  Does gen i ddim cof i mi sylwi arnyn nhw o’r blaen, er i mi fod yn y coleg hwnnw am bum mlynedd gyfan.  Mi ddylwn i egluro mai uwchben hwn ddrws nad oedd yn cael ei ddefnyddio erbyn fy nghyfnod i yn y coleg oedd y geiriau, rhag i chi feddwl na fûm trwy ddrws y llyfrgell o gwbl yn ystod y pum mlynedd hynny!

Doedd gen i ddim cof chwaith o’r cerflun sydd ymhell uwchben prif ddrysau Neuadd Pritchard-Jones.  O bosib nad yw hynny’n syndod o gofio mai Neuadd i sefyll arholiad ynddi oedd Neuadd PJ yn gyntaf oll i mi gydol y blynyddoedd hynny.  A gan mai’n benisel y bydden ni fel myfyrwyr yn mynd i bethau felly, does dim syndod nad oedden ni’n gweld pethau oedd i fyny yn yr entrychion dan grib tô’r Neuadd ysblennydd hon.

Weithiau, welwn ni mo’r pethau amlwg.  Mae’r un peth yn wir yn aml gyda’r golygfeydd hardd y bydd ymwelwyr yn gwirioni arnyn nhw yn y fro hon.  Yn aml iawn, fyddwn ni ddim yn sylwi ar eu prydferthwch.  A gall yr un peth ddigwydd gyda’r Efengyl am fod y ffeithiau am fywyd a gwaith yr Arglwydd Iesu Grist mor gyfarwydd i ni fel na welwn ni mor syfrdanol yw’r hyn a wnaeth drosom.  Gall cyfoeth cariad Duw fod dan ein trwynau heb i ni ei weld a’i werthfawrogi’n iawn.

A rywsut, mae’r geiriau a naddwyd ar wal y llyfrgell dan ein trwynau hefyd, a ninnau wedi ein magu yn sŵn Beibl ac emyn a mawl.  Mae ‘I Dduw yn unig y bo’r anrhydedd a’r gogoniant’  yn un o wirioneddau sylfaenol Y Beibl.  A thros y canrifoedd bu’r geiriau hyn yn symbyliad i bobl gyflawni pob math o bethau er clod i’r Goruchaf.  Felly y gwelid y Coleg newydd a’i lyfrgell hardd gan lawer iawn o bobl pan adeiladwyd nhw ddechrau’r Ugeinfed Ganrif, mae’n amlwg. 

Ond nid am adeiladau crand a champweithiau celfyddydol a llenyddol yn unig y dylem ddweud mai ‘i Dduw yn unig y bo’r anrhydedd a’r gogoniant’.  Felly’n union y dylem ddweud am bob dim.  Beth bynnag a wnawn ni heddiw a’r wythnos newydd hon, gwnawn y cyfan er clod a mawl i’n Harglwydd Dduw.  Mae’n deilwng o’r clod i gyd am mai Ef yw’r Crëwr a’r Cynhaliwr a’n carodd ni ddigon i roi ei Fab yn Waredwr i ni.  Boed i’n haddoliad heddiw, a’n gwasanaeth gydol y dyddiau nesaf, er gogoniant iddo.  Mewn gwirionedd, boed pob meddwl a bwriad a gweithred o’n heiddo er ei glod.    

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 25 Mawrth, 2012

‘Ydi Duw wedi’n gadael?’

Cafodd Plaid Cymru arweinydd newydd; enillodd ein tim rygbi’r Gamp Lawn; roedd David Cameron a Barak Obama’n bennaf ffrindiau; cyhoeddwyd na chaiff yr Encyclopaedia Britannica ei gyhoeddi eto fel llyfr, ond yn unig yj ddigidol; a chyhoeddwyd y bydd Rowan Williams yn rhoi heibio’i waith fel Archesgob Caergaint ddiwedd y flwyddyn. 

Bu’n wythnos lawn arall, ond digwyddodd un o’r pethau mwyaf trist yn Y Swistir pan laddwyd 28 o bobl, yn cynnwys 22 o blant ysgol o Wlad Belg, mewn damwain bws ddifrifol nos Fawrth.  Does wybod eto beth achosodd i’r bws wyro oddi ar y lôn mewn twnel a mynd ar ei phen i wal.  Ond trodd gwyliau sgio plant ysgol yn drychineb enfawr. 

Mae’r sioc a’r galar yn amlwg yn fawr yn y Swistir ac yng Ngwlad Belg.  Roedd y ddamwain yn gwbl annisgwyl, â’r plant a’u hathrawon newydd gychwyn adref.  Gwelsom bobl yn gadael blodau yng nghyffiniau’r twnel a thu allan i ysgolion y plant.  Cafwyd diwrnod o alar yng Ngwlad Belg ddydd Gwener.  A chynhaliwyd gwasanaethau mewn eglwysi yn y cymunedau a ddioddefodd.  Ac yng nghanol y boen a’r golled, roedd geiriau offeiriad a oedd yn arwain un o’r gwasanaethau mor ddirdynol wrth iddo ofyn i’w gynulleidfa, ‘Ydi Duw wedi’n gadael?’  Mae’n hawdd deall ei ddryswch a’i boen yn wyneb y fath drasiedi.  Mae cannoedd o bobl wedi gofyn rhywbeth tebyg yng nghanol profedigaethau eraill ar hyd y blynyddoedd.  Yn sicr, does gan neb atebion slic na geiriau  rhwydd yn y fath amgylchiadau, a chydnabod ein dryswch a’n poen a’n hanallu i ddeall nac egluro pethau sy’n digwydd o’n cwmpas yw’r unig beth a allwn ei wneud.  Ac ar brydiau, mae’n bosibl y byddwn yn teimlo dicter a hyd yn oed yn amau daioni a chariad Duw.

Ond er gwaetha’r cyfan, y mae gan bobl Dduw obaith.  Ac y mae ganddynt sicrwydd o ofal a chymorth Duw yn wyneb y boen fwyaf a’r amgylchiadau gwaethaf oll.  Oherwydd trwy ras, mae pobl Dduw’n credu bod Duw gyda hwy yn y cyfan sy’n digwydd.  Ac un o’r pethau sy’n eu sicrhau o hynny yw’r hyn y byddwn ni o fewn y mis yn ei gofio ar Wyl y Pasg.  Ar groes Calfaria, wrth iddo ddioddef trosom, fe waeddodd Iesu, ‘Fy Nuw, fy Nuw, pam yr wyt wedi fy ngadael?’  Ac roedd Duw wedi ei adael, am fod Iesu wedi cymryd arno ein pechodau ni.  Un peth y mae’r gri honno ar Galfaria yn ei ddangos i ni yw bod Duw wedi ein caru ni ddigon i roi ei Fab drosom, fel nad oes raid i ni byth fod heb ei bresenoldeb a’i gysur.  Gweddiwn y bydd y rhai sy’n galaru ac yn dioddef yng Ngwlad Belg yn canfod nerth a gobaith yn yr Arglwydd Iesu.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 18 Mawrth, 2012

Llythyrau gwerthfawr

Mae’n siwr fod gan y rhan fwyaf ohonoch chi lythyrau a gadwyd yn ofalus ers blynyddoedd.  Mae’r rhan fwyaf o’r llythyrau hynny’n werthfawr oherwydd eu hawduron.  Y ffaith mai cyfaill neu berthynas a’u hysgrifennodd sy’n rhoi gwerth iddynt yn hytrach nag unrhyw beth arbennig sydd ynddynt.  Yn amlach na heb, llythyrau personol ydynt a’u cynnwys heb fod o werth na diddordeb mawr i neb arall. 

Ond nid felly bob llythyr.  Clywais yn ddiweddar am lythyr a dderbyniodd un hogyn ifanc oddi wrth Joanne Rowling, sy’n fwy adnabyddus fel J. K. Rowling, awdur llyfrau Harry Potter.   Daeth y saith llyfr sydd yng nghyfres Harry Potter yn eithriadol o boblogaidd, gan wneud J. K. Rowling yn un o awduron enwocaf a mwyaf llwyddiannus y blynyddoedd diwethaf hyn.  Ond yn fuan iawn wedi cyhoeddi’r llyfr cyntaf a chyn i’r rhan fwyaf o bobl glywed amdano, roedd yr hogyn ifanc hwn wedi anfon llythyr at J. K. Rowling i ddweud cymaint yr oedd wedi mwynhau ei ddarllen.  Cafodd lythyr yn ôl oddi wrth yr awdures, ac ynddo roedd Ms Rowling yn egluro ei bod yn fwriad ganddi gyhoeddi chwe nofel arall am Harry Potter.  A rhoddodd grynodeb byr o’r hyn a fyddai ym mhob un o’r llyfrau hynny.  Byddai llythyr o’r fath yn llawysgrifen J. K. Rowling ei hun yn werth ffortiwn erbyn hyn, mae’n debyg.  Ond gwaetha’r modd, mae’r hogyn ifanc a’i deulu wedi ei gadw’n rhy saff yn rhywle, neu wedi ei golli.

Nid oes gwerth ariannol i’r llythyrau a dderbyniodd eglwysi ac unigolion yng nghyfnod yr Eglwys Fore.  Ond maen nhw’n eithriadol o werthfawr, a diolch am hynny, maen nhw wedi eu cadw’n saff i ni o fewn y Testament Newydd.  Mae eu hawduron yn rhoi gwerth iddynt, ac mae’n rhyfeddod ein bod yn cael darllen llythyrau a ysgrifenwyd gan yr Apostol Paul a rhai o ddisgyblion yr Arglwydd Iesu Grist.  Ond mwy rhyfeddol na hynny hyd yn oed yw’r ffaith fod y llythyrau hyn yn rhan o Air Duw, ac y gallwn felly ddweud mai Duw ei hun yw eu hawdur mewn ffordd arall. 

Ac yna, mae gwerth iddynt oherwydd eu cynnwys.  Mwy gwerthfawr na phlot yr un nofel yw’r esboniad a gawn yn y llythyrau hyn am gynllun mawr yr iachawdwriaeth trwy Iesu Grist, a’r cyfarwyddiadau ar gyfer byw’r bywyd Cristnogol trwy ffydd yn y Gwaredwr.  Darllenwch y llythyrau a rhyfeddwch at yr hyn a ddywed Paul a’r awduron eraill am gariad Duw ac am fywyd a gwaith yr Arglwydd Iesu.  A diolchwn yr un pryd na chollodd pobl fel Timotheus ac aelodau’r eglwysi yn Rhufain a Chorinth a mannau eraill y llythyrau, a bod Duw wedi eu diogelu i ni yng Ngair Duw.  Ia, darllenwch a mwynhewch y llythyrau o’r newydd.    

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 11 Mawrth, 2012

Preifat?

Mae rhai pethau o fewn traddodiad ein capeli a’n heglwysi yn dipyn o ddirgelwch.  Er enghraifft, o ble daeth y syniad bod rhaid cynnal dwy oedfa bob Sul?  Neu, pam fod rhaid i’n hoedfaon bara awr (dim mwy a dim llai)?  Ond o bosib mai’r dirgelwch mwyaf un o fewn ein capeli yng Nghymru dros yr hanner can mlynedd diwethaf yw’r syniad a ddatblygodd mai rhywbeth preifat, ac nid rhywbeth i’w rannu a’i drafod, yw ffydd. 

Ers blynyddoedd clywsom bobl yn dweud nad rhywbeth i’w drafod yw ffydd grefyddol.  Mynegwyd y farn hon mewn ysgol Sul a seiat ar draws y wlad.  Buom yn fwy na pharod i drafod materion crefyddol o bob math.  Cawsom hwyl ar drafod y safbwynt Cristnogol am hyn a’r llall.  Buom yn datgan barn yr eglwys ar bob math o bynciau.  A buom yn brysur yn trafod y Ffydd, yn yr ystyr o bwyso a mesur yr hyn a ddywed y Beibl am wahanol bynciau.  Ac yn aml iawn, mae hynny wedi golygu dadlau ac anghydweld ynghylch gwirioneddau’r Ffydd Gristnogol.  Ond amharod iawn fuom yn aml i drafod ein ffydd ni ein hunain, oherwydd rhyw syniad nad peth i’w rhannu yw honno.

Mae’n beryg ein bod wedi methu gwahaniaethu rhwng yr hyn sy’n bersonol a’r hyn sy’n breifat.  Y mae ffydd yn sicr yn beth bersonol am fod pob un ohonom yn credu yn Nuw ac yn adnabod Iesu Grist drosom ein hunain.  Ni all neb gredu ar ein rhan ac ni all neb ddilyn Iesu Grist yn ein lle.  Perthynas bersonol â Duw trwy ei Fab yw gwreiddyn y bywyd Cristnogol.  Ond mae’r ffydd honno ymhell o fod yn beth preifat.  Wedi’r cwbl, mae yna filiynau o bobl yn rhannu’r un olwg ar Iesu a’r un profiad o Dduw.  Er mor bersonol yw ein cred yn Nuw, yr un gred sydd gan ein cyd Gristnogion.  Yr un Gwaredwr sydd gennym, a’r un peth yw ein hymddiriedaeth ynddo.  Mae ein ffydd, felly, yn rhywbeth y gallwn ei drafod â’n gilydd.

Ond mae ein ffydd hefyd yn rhywbeth y gallwn ei rannau ag eraill.  Ond mwy na hynny hyd yn oed, mae’n rhywbeth y dylem ei rannu ag eraill.  Ie. O reidrwydd, ffydd bersonol sydd gennym, am ein bod yn ymddiried ein hunain i’r Arglwydd Iesu.  Ond nid ffydd breifat yw hon chwaith gan mai ffydd i’w rhannu ag eraill yw hi yn y gobaith y daw pobl eraill i’w meddu.  Clywais y dydd o’r blaen am aelodau un eglwys a aeth ati’n fwriadol i ddysgu siarad am eu ffydd gyda’i gilydd.  Gan sylweddoli eu bod yn ei chael yn anodd i rannu eu ffydd â phobl o’r tu allan i’r eglwys, aethant ati i siarad ymysg ei gilydd am eu profiad a’u cred yn y gobaith y byddai’n haws iddyn nhw rannu ag eraill os oedden nhw’n rhannu â’i gilydd.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 04 Mawrth, 2012