Hen, hen stori

Dair blynedd ar ddeg yn ôl daeth Cyfarfodydd Undeb yr Annibynwyr  i Gaernarfon, a gofynnwyd i mi baratoi’r Llawlyfr a oedd yn rhoi rhywfaint o hanes eglwysi Annibynnol Arfon a oedd yn croesawu’r Undeb.  Yr haf hwn daw cyfle i groesawu’r Undeb eto, ond bod holl eglwysi Cyfundeb Gogledd Arfon yn gwneud hynny’r tro hwn.  Rwyf wedi bod ynglŷn â pharatoi’r Llawlyfr eleni eto.

Ond ni fu’n waith rhwydd.  Mae bron i ddeugain o eglwysi yn y Cyfundeb, ac ni allwn ond dweud rhywbeth bach am gyflwr yr eglwysi heddiw.  Y tristwch mawr yw bod cyn lleied i’w ddweud am gynifer ohonynt.  Ac mae’r ychydig sydd i’w ddweud am amryw ohonynt mor debyg ac mor eithriadol o drist.  Bron na fedrwn ni arbed amser trwy ailadrodd yr un geiriau am gynifer o’r eglwysi gan fod llawer ohonynt yn eglwysi bychain gyda llond dwrn o aelodau’n gwneud eu gorau i gynnal oedfa neu ddwy’r mis gan ofni nad oes dim o’u blaenau ond cau’r drws yn derfynol cyn hir.  Gwelwyd cryn newid hyd yn oed ers i’r Undeb gael ei gynnal yma ddiwethaf.

Oes modd bod yn obeithiol yn wyneb y dirywiad amlwg heddiw? Nac oes, os mynnwn bwyso ar ein gallu ein hunain i wneud unrhyw beth i newid y sefyllfa hon.  Ond oes yn sicr os edrychwn ar Dduw a cheisio ei gymorth.

Hen, hen lyfr yw Drws y Society Profiad.  Pantycelyn yr emynydd mawr a’i sgwennodd.  Ac er mwyn cynnig gobaith heddiw rwy’n bwriadu tynnu sylw yn y Llawlyfr at rywbeth a ddywedir yn gynnar yn y llyfr hwnnw.  Mae Pantycelyn yn darlunio eglwysi sydd ‘bron a digalonni dyfod at ein gilydd byth mwy’ ac yn ofni’r gwaethaf.  Roedd pethau mor ddrwg nes, ‘darfu i ni resolfo rhoi i fyny ein cyfarfod neillduol’.  Darlun o eglwys ar ddarfod amdani yw hwn; eglwys yn penderfynu cynnal yr oedfa olaf un.  Ond yna meddir, ‘Yng nghanol ein cyfyngder, ar fin anobaith, pan oedd pob gobaith o lwyddiant wedi ei gau i fyny, daeth Duw ei Hunan i mewn i’r canol, a gwawriodd golau dydd arnom o’r uchelder’.

Ceisiwch edrych heibio i’r iaith hynafol er mwyn sylweddoli bod Pantycelyn yn darlunio beth all ddigwydd, a beth a welodd ef yn y ddeunawfed ganrif.  Y peth mawr i’w gofio yw mai’r un yw Duw, ac nad oes dim i’w rwystro rhag adfywio’i waith yn ein cyfnod ninnau.  Nid rhywbeth sy’n perthyn i’n gorffennol yn unig yw gallu Duw i drugarhau.  Gall yr Arglwydd fywhau ei waith heddiw os myn.  Galwn arno i wneud hynny.  Mae wedi bod yn anodd, yn dlawd ac yn anobeithiol cyn hyn; ond mae Duw wedi gweithredu mewn grym.  Gall wneud hynny eto.      

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 21 Ebrill, 2013

Trynewidiadau

Ar ei raglen radio mae Tudur Owen yn addysgu’r genedl trwy’r eitem ddoniol ‘Gair Cymraeg y Dydd’ gyda geiriau Cymraeg da fel job, jam, coffi a caffi yn lle’r Saesneg job, jam, cafe a coffee!  Bnawn ddoe, roedd yn sôn am bob math o permutations wrth drafod tîm pêl-droed Caerdydd.  ‘Gair Cymraeg y dydd’ heddiw, felly, yw trynewidiad.  ‘Trynewidiad – permutation.’

Dyma’r adeg honno o’r flwyddyn y bydd cefnogwyr pêl droed yn trafod trynewidiadau (neu permutations) wrth geisio dyfalu beth fydd yn digwydd i’w tîm weddill y tymor.  Dwi wedi nodi’n union faint o bwyntiau a gaiff Man U yn y saith gêm sy’n weddill, er mwyn gweld a gawn nhw ddigon i aros ar y brig a bod yn bencampwyr unwaith eto.  Ac mae yna wahanol drynewidiadau.  Beth petaen nhw’n colli yn erbyn Stoke yn y gêm gyntaf o’r saith?  Beth petaen nhw’n cael dwy neu dair gêm gyfartal?  Ie, beth petai hyn a beth petai’r llall?  Oes, mae pob math o drynewidiadau, ac yn aml mae pethau’n troi’n wahanol i’r disgwyl am nad oeddem wedi gallu rhagweld rhai pethau nac wedi ystyried pethau eraill.

Pa drynewidiadau a welwn ni o ran gwaith yr Efengyl tybed?  Beth a ddaw o’r gwaith dros y misoedd nesaf?  Beth a ddaw o’n heglwysi dros y flwyddyn neu ddwy, neu’r pum mlynedd nesaf?  A bod yn gwbl onest, pe byddai pobl yn ein clywed ni’n trafod y pethau hyn byddai’n rhwydd iawn iddyn nhw feddwl mai ychydig iawn o drynewidiadau y meddyliwn ni amdanyn nhw.  Oherwydd onid y gwir yw mai’r unig beth y gallwn ni ei ragweld yn aml yw dirywiad a methiant a diflastod?  Yn amlach na heb, yr unig ddyfodol a welwn ni i’n heglwysi ac i waith mawr yr Efengyl yw diffyg dyfodol.  Ac mae hynny’n beth eithriadol o drist i’w gydnabod.

Rywsut neu’i gilydd, ’dyw llwyddiant a chynnydd a graen ddim yn dod i’n meddwl.  A thybed mai’r rheswm am hynny yw ein bod yn anghofio un peth pwysig iawn wrth ystyried y gwahanol drynewidiadau?  A’r un peth hwnnw yw’r peth pwysicaf un.  Mor dueddol ydym i drafod dyfodol gwaith Duw a gadael Duw ei hun o’r drafodaeth yn llwyr.  Meddyliwn am ddyfodol yr Eglwys heb ystyried Duw ei hun o gwbl.  Ofnwn y gwaethaf heb gofio amdano Ef.  Cymerwn yn ganiataol mai dirywio a wnaiff pethau am nad ydym yn credu bod a wnelo Duw â’i waith ei hun.  Diffygiwn yn y gwaith am nad ydym yn pwyso arno Ef nac yn ceisio’i nerth a’i fendith.  Beth a ddaw o waith yr Arglwydd?  Mynnwn gael Duw yng nghanol y trynewidiadau.  Os na wnawn ni hynny, pobl heb obaith fyddwn.  Ond o’i osod Ef yn y canol ac galw arno, pwy a ŵyr beth a ddigwydd a beth a ddaw?

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 14 Ebrill, 2013

 

 

 

Hen lwybrau

Fûm i ddim yn Abersoch ers tro byd, ond af yno yfory i angladd gwraig annwyl a oedd yn gymdoges i ni pan oeddem yn byw yno ac un o ffyddloniaid oedfaon y Sul a’r Cyfarfod Gweddi ar nos Iau.  Bydd yn braf cael mynd yno eto a gweld wynebau cyfarwydd, er mai mewn angladd y byddwn ni.

Wynebau cyfarwydd, ie, a’r ffordd gyfarwydd hefyd o Bwllheli i Abersoch.  Bûm ar ei hyd gannoedd o weithiau dros gyfnod o ddeng mlynedd.  Fe’i gwelaf o’m blaen yn awr.  Gallaf ddilyn pob pant a chornel ohoni o ben draw’r Ala i lan y môr yn Abersoch.  Ac yfory, gwn yn iawn, bydd yn ymddangos unwaith eto fel pe byddwn newydd fod ar ei hyd ddoe dd’wytha gan mor gyfarwydd ydyw.

Mae’r syniad o gerdded hen lwybrau cyfarwydd yn real iawn i’r Cristion.  Mae’n ddarlun da o’r bywyd Cristnogol, ac yn ddarlun Beiblaidd.  ‘Fel hyn y dywed yr Arglwydd, “Safwch ar y ffyrdd; edrychwch, ac ymofyn am yr hen lwybrau.  Ple bynnag y cewch ffordd dda, rhodiwch ynddi, ac fe gewch le i orffwys”’ (Jeremeia 6:16).

Hen lwybrau cred i ddechrau.  Nid yw Cristnogion byth yn honni eu bod wedi dod o hyd i gredoau ac argyhoeddiadau newydd am Dduw.  Cerdded hen lwybrau a wnawn ni gan gredu’r gwirioneddau y mae’r Eglwys Gristnogol wedi eu trysori erioed am Dduw a’i Fab Iesu Grist.

Hen lwybrau addoliad wedyn.  Nid ydym yn gwneud unrhyw beth gwahanol i’r hyn y bu Cristnogion yn ei wneud ar hyd y cenedlaethau.  Gall trefn ac arddull ein hoedfaon newid, ac fe ddylai’n sicr fod yn newydd yn yr ystyr ei fod yn ffres a byw.  Ond beth bynnag ei ffurf, daw pob addoliad Cristnogol â ni ar hyd llwybrau cyfarwydd mawl a chyffes ac eiriolaeth a diolch llawen gerbron Duw Mawr y nefoedd a’r ddaear, Duw a Thad ein Harglwydd Iesu Grist.

A hen lwybrau gwasanaeth.  Mae gan Gristnogion gyfleodd a chyfryngau newydd heddiw i wasanaethu trwyddynt.  Ond yr un ag erioed yw natur y gwasanaeth hwnnw.  Dilyn Iesu Grist; tystio iddo; rhannu ei gariad a’i dosturi; gwrthwynebu’r drwg a cheisio a phrysuro teyrnas Dduw yw natur y gwasanaeth o hyd.  Ein cenhadaeth ni heddiw yw cenhadaeth yr Eglwys o’r cychwyn; byw i Grist yn nerth yr Ysbryd Glân ac er gogoniant Duw ac er mwyn gwneud disgyblion i’r Arglwydd Iesu. 

Ie, edrychwn ac ymofyn am yr hen lwybrau diogel a’u dilyn bob dydd gydag egni a bywyd newydd.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 07 Ebrill, 2013

 

 

 

Ddim yno!

Hen brofiad chwithig yw cael pobl yn methu cadw oed.  Roeddech wedi aros yn y tŷ trwy’r dydd i ddisgwyl y gweithiwr neu’r cwmni a oedd wedi addo dod yno, a ddaeth neb o gwbl.  Neu roeddech wedi trefnu i weld ffrind yn y dre’ am 10.00 o’r gloch, a doedd dim sôn amdano fo neu hi awr yn ddiweddarach.  Wedi’r holl drefnu ac wedi i chi fynd i’r holl drafferth, y fath siom a fu pan na chyrhaeddodd y person arall. Lle’r oedd hi?  Beth oedd wedi ei rwystro fo?  Ar adegau felly, mae’r siom yn gymysg â dicter; a dryswch yn gymysg â thristwch wrth i ni geisio dyfalu pam na chadwyd yr addewid a’r trefniant.

Doedd Iesu ddim yno pan aeth y gwragedd at y bedd i chwilio amdano fore’r Pasg.  Ond doedd hynny ddim yn golygu ei fod wedi methu cadw oed.  Wedi’r cwbl, doedd o ddim wedi dweud y byddai yno.  Mewn gwirionedd, roedd wedi dweud yn ddigon clir na fyddai yno.  Roedd wedi dweud y byddai’n marw ond y byddai’n dod yn ôl yn fyw ymhen tridiau.  Ond doedd y disgyblion ddim wedi dal gafael yn y geiriau hynny. 

Felly, fore’r Pasg, fe gymeron nhw’n ganiataol mai yn y bedd y byddai Iesu o hyd.  Ac nid nhw yn unig chwaith.  Roedd disgyblion Iesu o’r un farn yn union.  A bod yn deg â’r gwragedd a’r disgyblion, byddai’n ddigon naturiol iddyn nhw feddwl felly – pe na fyddai Iesu wedi dweud yn wahanol.  Ond am ei fod wedi dweud yn eglur iawn am ei atgyfodiad, fe ddylasen nhw wybod yn well.     

Ac felly, am nad oedden nhw wedi dal gafael yng ngeiriau Iesu, fe aethon nhw at y bedd.  Ond doedd Iesu ddim yno.  Roedden nhw mewn dryswch, yn drist, yn ofnus, ac yn amau bod rhyw ddrwg yn y caws.  Roedden nhw’n argyhoeddedig mai yno y byddai, ond roedden nhw’n anghywir gan fod Iesu wedi atgyfodi, yn union fel y dywedodd.

A’r camgymeriad mwyaf y gallwn ninnau ei wneud yw credu mai person o’r gorffennol pell, sydd erbyn hyn yn farw, yw Iesu Grist.  Do, fe droediodd y ddaear ddwy fil o flynyddoedd yn ôl.  Do, bu farw ar groes.  A Do, fe’i claddwyd yn y bedd hwnnw yr aeth y gwragedd ato dridiau’n ddiweddarach.  Ond daeth o’r bedd; daeth yn fyw drachefn.  Ac mae’n dal yn fyw!  Dyna yw neges fawr y Pasg.  Mae Iesu, ein Harglwydd a’n Gwaredwr, yn fyw, a ninnau’n cael ei adnabod, ei ddilyn, ei garu a’i addoli.  Rhyfeddod mawr ei atgyfodiad oedd llawenydd ac ymffrost a gobaith ei ddilynwyr yn nyddiau cynnar yr Eglwys, a byth ers hynny hefyd.  A dyma, gobeithio, ein llawenydd ninnau o’r newydd ar Ŵyl y Pasg.

Cliciwch ar ‘Gronyn’ ar ben y dudalen – rhifyn 31 Mawrth, 2013