Dim crefydd?

Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru yn ddiweddar ddadansoddiad o’r hyn a ddangosai Cyfrifiad 2011 am grefydd yng Nghymru. O gymharu â Chyfrifiad 2001 (gyda 2.1 miliwn o bobl, neu 71.9% o’r boblogaeth yn nodi mai Cristnogaeth oedd eu crefydd) 1.8   miliwn (neu 57.6% o’r boblogaeth) oedd yn dweud hynny yn 2011. Dros yr un degawd, gwelwyd cynnydd yn nifer y bobl sy’n arddel ‘dim crefydd’, o 500,000 (neu 18.5% o’r boblogaeth) yn 2001 i 980,000 (neu 32.1% o’r boblogaeth) erbyn 2011.

Mae’r ffigurau’n dangos gostyngiad o 14.3% yng nghanran y boblogaeth sy’n arddel y Ffydd Gristnogol (o 71.9% i 57.6%) a chynnydd o 13.6% yng nghanran y boblogaeth sy’n nodi nad ydynt yn arddel yr un grefydd (o 18.5% i 32.1%). Gan fod y ddau ffigur (14.3% a 13.6%) mor agos i’w gilydd gellid tybio mai’r esboniad syml fyddai fod y ganran honno o’r boblogaeth wedi ’symud’ oddi wrth Gristnogaeth at ‘ddim crefydd’ rhwng 2001 a 2011. Ond nid yw mor syml â hynny wrth gwrs oherwydd y newidiadau a fu yn y boblogaeth ei hun dros y degawd.

Yn naturiol, mae pobl yn ymateb i’r ffigurau hyn mewn ffordd wahanol iawn. Mae’r gostyngiad yn nifer y bobl sy’n arddel Cristnogaeth yn loes calon i lawer ond yn fêl ar fysedd eraill. Fedr yr un Cristion fod yn llawen iawn o weld ystadegau sy’n awgrymu fod llai o bobl yn arddel ‘y Ffydd a roed un waith i’r saint’. Ac eto, rhaid gofyn ai peth drwg mewn gwirionedd yw’r ffaith fod mwy o bobl yn dweud nad ydynt yn arddel yr un grefydd. Oni allwn ninnau Gristnogion ddiolch fod mwy o bobl Cymru yn cydnabod nad ydynt yn glynu wrth yr un grefydd, hyd yn oed os oedd llawer ohonynt ddegawd yn ôl yn nodi ar ffurflen y Cyfrifiad mai ‘Cristnogaeth’ oedd eu crefydd?

Ers blynyddoedd, mae cenedlaethau o bobl Cymru wedi cymryd yn ganiataol fod Cristnogaeth yn grefydd iddyn nhw. Er na fu’r Ffydd ar y gorau ond ar ymylon eu bywydau, mae cynifer o bobl wedi credu fod teulu a magwrfa a diwylliant wedi eu gosod yn ddiogel o fewn y gorlan Gristnogol. Mae’n   bosibl nad oedden nhw’n credu fawr ddim y mae’r Beibl yn ei ddweud, ac nad oedd ganddyn nhw fawr o feddwl o Iesu Grist na’i ddysgeidiaeth. Ond er gwaethaf hynny doedden nhw yn eu tyb eu hunain ddim llai o Gristnogion na neb arall.

Os yw Cyfrifiad 2011 yn awgrymu fod canran sylweddol o boblogaeth Cymru yn sylweddoli erbyn hyn nad ydynt o reidrwydd yn Gristnogion oherwydd dylanwadau teuluol a diwylliannol gall fod yn newyddion arbennig o dda i bobl y Ffydd. Gall pobl sy’n cydnabod nad ydyn nhw’n credu’r Efengyl fod yn llawer mwy agored i’w hystyried a’i derbyn. Wedi’r cwbl, onid galw’r rhai claf yn hytrach na’r rhai iach a wnaeth ein Gwaredwr?

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 29 Tachwedd, 2015

 

Cau ar y Sul

‘Oherwydd diffyg cefnogaeth ar ddydd Sul mae’r pwyllgor wedi penderfynu na fydd y lle hwn yn agor ar y Sul o hyn allan.’ Hawdd fyddai tybio mai at bwyllgor rhyw gapel neu’i gilydd y cyfeirir yn yr hysbysiad a osodwyd ar ffenestr un o adeiladau’r dre’. Ond yn yr achos arbennig hwn nid pwyllgor capel sydd wedi ei orfodi i beidio ag agor y drws ar y Sul ond pwyllgor un o glybiau Caernarfon, yr Ex-Service Club neu hen glwb y Lleng Brydeinig ar ben Stryd Llyn. Os yw selogion y clwb yn chwilio am le i fynd ar nos Sul rwy’n siŵr y byddai yna groeso cynnes iddynt rownd y gornel i’r clwb, yng nghapel Caersalem ar Stryd Garmon (sydd gyda llaw ar fin ailagor wedi’r gwaith adnewyddu a wnaed arno).

Byddai llawer o aelodau eglwysig yn cydymdeimlo â phwyllgor y clwb gan gyfaddef eu bod hwythau hefyd yn gweld diffyg cefnogaeth i oedfaon a gweithgareddau eu capel neu eglwys leol. Mae gormod o lawer ohonom wedi gweld capeli’n cau, ac yn amlach na heb diffyg cefnogaeth i’r achos yw un o’r rhesymau cyntaf a roddir dros gau’r drws a dod â’r cyfan i ben.

Pe byddai’r selogion yn cefnogi eu clwb ni fyddai raid cau. A phe byddai’r   aelodau yn cefnogi gweithgareddau’r capel, ni fyddai raid cau’r drws hwnnw chwaith. Ond tybed ai’r duedd i feddwl yn y ffordd honno yw un o’r prif resymau dros yr argyfwng sy’n wynebu ein capeli? Onid camgymeriad yw meddwl am gapel neu eglwys fel rhywbeth i’w gefnogi? Mae byd o wahaniaeth rhwng gweithgaredd neu glwb a gefnogwn a chymdeithas y perthynwn iddi (a’r perthyn yn fwy o berthyn i deulu nag o ddiddordeb y mae criw o bobl yn ei rannu).

Os mai rhywbeth y mae pobl yn ei gefnogi yn unig yw’r capel a’i waith, ni ddylem synnu o weld y gefnogaeth honno’n pallu ar brydiau. Mae’n rhwydd iawn i bobl golli diddordeb yn y pethau a gefnogant. Mae pethau newydd yn ddigon naturiol yn mynd â’u bryd ar wahanol gyfnodau. Prin iawn yw’r bobl sy’n glynu wrth yr un diddordebau a’r un gweithgareddau am oes. Wrth i’w hamgylchiadau personol a theuluol newid daw pethau newydd i hawlio eu sylw a’u cefnogaeth.

Ond nid clwb na chymdeithas fel yr un gymdeithas arall yw eglwys ond teulu o bobl sydd trwy ffydd yng Nghrist wedi eu gwneud yn frodyr a chwiorydd i’w gilydd. Nid ein cefnogaeth ni i’r capel a’r gwaith yw’r peth cyntaf na’r peth pwysicaf, ond cefnogaeth Duw i ni. Y peth mawr yw ei gariad ef atom a’i drugaredd a’i gwnaeth yn bosibl i ni fod yn rhan o’i deulu – yn blant iddo – er gwaethaf ein holl feiau mawr. Nid cefnogi’r capel a wnawn, ond byw fel aelodau o deulu Duw ei hun. Ac nid gweithgaredd i’w gefnogi mo’r oedfa, ond cyfle newydd o hyd i addoli Duw ac i ddiolch am ei gariad a’i ofal. Mae gobaith i gapel ac eglwys pan fo pobl yn gweld hynny.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 22 Tachwedd, 2015

Paris

Hen fyd creulon, gorffwyll yw hwn. Gwelwyd hynny eto nos Wener yn y saethu a’r bomio ym Mharis. Hyd yma, cadarnhawyd fod 128 o bobl wedi eu lladd yn y gwahanol ymosodiadau ar draws y ddinas. Mae’r Wladwriaeth Islamaidd (IS) wedi datgan mai nhw fu’n gyfrifol am y cyfan.

Daeth arswyd ac ofn i Baris nos Wener. I ganol bywyd cyffredin y ddinas daeth dioddefaint a marwolaeth, gyda bwled a bom yn tawelu cân y theatr a chri’r stadiwm a chwerthin y tai bwyta. Daeth maes y gad a dinistr rhyfel i strydoedd y ddinas brydferth hon. Yn y rhyfel gwaedlyd yn erbyn terfysgaeth yr un yw’r gwaed a’r galar ar strydoedd Paris ag unrhyw bentref a thref a dinas yn Irac ac Afghanistan a Syria. Mewn byd anwar, mae rhyfeloedd yn amlhau a phobl yn dal i gredu mai trwyddynt y mae mynd i’r afael â’r cwerylon a’r anghyfiawnder sy’n sail i’r elyniaeth sydd rhyngom a’n gilydd.

Gweddïwn dros y bobl a ddioddefodd ym Mharis. A chondemniwn y lladd. Gallwn o leiaf wneud hynny. Ond mae yna rai sy’n gwarafun i ni’r hawl i wneud hynny. Ac yn chwerwder a brath eu geiriau mae gorffwylledd a chasineb ein byd yn cael ei gadarnhau mewn ffordd hynod drist. Ymateb Justin Welby, Archesgob Caergaint i’r hyn a ddigwyddodd ym Mharis oedd, ‘Newyddion dychrynllyd am drasiedi enfawr, gyda thorcalon i gynifer o bobl. Rydym yn wylo gyda’r rhai sydd wedi eu taro, ac yn gweddïo am ymwared a chyfiawnder’. Mor drist oedd gweld yr ymateb a gafwyd i’r geiriau hyn a ysgrifennodd ar ei gyfrif Twitter, lle’r oedd llawer o bobl yn ei ddirmygu a’i regi gan wawdio pob sôn am weddi, a beio crefydd am bob rhyfel a welodd y byd erioed.

Yr un cyfryngau cymdeithasol a roes gyfle i eraill fwrw eu llysnafedd ar Gerry Adams. Roedd arweinydd Sinn Fein wedi dweud, ‘Rhaid condemnio’r ymosodiadau alaethus ym Mharis heno. Bydd fy meddyliau i a phawb yn Iwerddon gyda’r rhai a laddwyd neu a anafwyd.’ Mae’r gwleidydd o Wyddel mor gymwys â neb i sôn am gymodi a rhoi heibio hen elyniaeth. Ond roedd yr ymateb iddo yntau’r un mor drist, a phobl yn ei wawdio ac yn gwarafun iddo’r hawl hyd yn oed i gondemnio’r ymosodiadau mileinig.

Ia, byd hurt yw ein byd, gyda phobl yn honni codi llais dros gyfiawnder a heddwch, ond yn gwneud hynny gan regi a bychanu Cristnogion am weddïo, a gwrthod yr hawl i eraill i gymodi ac i weithio wedyn dros yr heddwch a’r cyfiawnder hwnnw. Onid casineb ac anoddefgarwch o’r fath sy’n gyfrifol am lawer o’r anghydfod sy’n blino ein byd ac yn arwain at yr holl ddadlau ac ymladd? Peidiwch â gadael i’r lleisiau hyn ein rhwystro rhag gweddio am gysur a diddanwch Duw i bobl Paris, a rhag condemnio’r ymosodiadau hyn a’r ‘rhyfel yn erbyn terfysgaeth’ y mae’r ymosodiadau yn rhan ohono.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 15 Tachwedd, 2015

Dal i gofio

Tristwch mawr y Sul hwn yw bod yr hyn a gofir mor druenus o newydd bob blwyddyn. Gyda threigl y blynyddoedd fe ddylai’r digwyddiadau a roes fod i Sul y Cofio fynd ymhellach i blygion y gorffennol. Mae hynny’n wir wrth gwrs am gyflafan y Rhyfel Mawr ac erchyllterau mwy diweddar yr Ail   Ryfel Byd. Mae’r bwlch rhyngom a blynyddoedd y ddau Ryfel Byd yn mynd yn fwy a mwy. Prin iawn, iawn erbyn hyn yw’r bobl a oedd wedi eu geni cyn diwedd y Rhyfel Mawr, ac mae’r ffaith fod 70 o flynyddoedd ers diwedd yr Ail Ryfel Byd yn naturiol yn golygu fod niferoedd y bobl a fu’n byw trwy’r rhyfel hwnnw hefyd yn mynd yn llai a llai bob blwyddyn. Mae’r cyswllt uniongyrchol a’r profiad personol o flynyddoedd y ddau ryfel yn amlwg yn lleihau. Nid bod hynny’n golygu na ddylem ddal i gofio’r dioddefaint a fu, a’r colledion a brofwyd gan deuluoedd a chymunedau yn ein gwlad ni ac mewn cymaint o wledydd eraill ar draws y byd. Ond y gamp o hyd yw medru gwneud hynny heb ddyrchafu na chlodfori’r filitariaeth a fu’n gyfrifol am ladd a niweidio miliynau o bobl.

Ond wrth i’r ddau ryfel wneud eu lle yn y llyfrau hanes tristwch pethau yw bod y dioddefaint a’r lladd a ddaw gyda phob rhyfel yn parhau mor amlwg yn ein byd heddiw. Nid i ryw orffennol pell nac agos y perthyn y pethau hynny gan fod rhyfeloedd yn dal i fygwth gwledydd yr oes bresennol. Mae’r bomio a’r saethu’n parhau, a phobl yn dal i ddioddef mewn gwahanol rannau o’r byd.

Gofid mawr, ond nid synod yw gweld mai felly y mae. Gofid gan fod pob math o ryfela’n dangos methiant pobl i gydfyw gan barchu hawliau ei gilydd. Ond nid syndod gan mai mewn byd o bechod yr ydym yn byw, ac mewn byd o’r fath mae brwydro a rhyfela yn rhwym o ddod. Nid ein bod i fodloni ar hynny wrth gwrs. Rydym i fod i wneud popeth a allwn i osgoi rhyfel ac i sicrhau fod cenhedloedd yn cydfyw yn heddychol ac yn gyfiawn yn eu hymwneud â’i gilydd. Pobl sydd o blaid heddwch ddylem fod.

Ond mewn byd o’r fath, lle na chaiff ewyllys Duw’r parch llawn a dyladwy, mae rhyfela’n anochel. Fe ddywedodd Iesu y byddai rhyfeloedd gyda ni hyd ddiwedd y byd: ‘Byddwch yn clywed am ryfeloedd a sôn am ryfeloedd;   gofalwch beidio â chyffroi, oherwydd rhaid i hyn ddigwydd’ (Mathew 24:6).

Mae’n debyg mai H G Wells a soniodd gyntaf am y Rhyfel Mawr fel ‘y rhyfel i roi diwedd ar bob rhyfel’. Buan iawn y gwelwyd nad oedd hynny’n wir. Trasiedi pethau yw bod cymaint o bobl yn credu fod modd i unrhyw ryfel ddatrys problemau mawr y byd. Yn sicr, nid trwy ryfel y mae dileu rhyfel. Gwrthodiad pobl o ffordd tangnefedd a chymod, a methiant pobl i weithredu’n gyfiawn at eraill sy’n bennaf cyfrifol am y rhyfeloedd sydd ac a fydd yn dal i’n poeni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 08 Tachwedd, 2015

Wedi mynd yng angof

Yn ôl un cyfaill o ddyddiau ysgol roedd John Johnson yn ‘ŵr hawddgar a hwyliog, yn ymwrthod â chweryl a chynnen … ac yn driw i’w gyfeillion’. Yr un cyfaill, Oswald Tesimond, a ddywedodd hefyd ei fod yn ‘fedrus iawn ym mhethau rhyfel’. Daethai hynny i’r amlwg wedi iddo adael Lloegr i ymladd dros Babyddion Sbaen yn erbyn Protestaniaid yr Iseldiroedd yn Rhyfel Annibyniaeth yr Iseldiroedd ddiwedd yr unfed ganrif ar bymtheg a dechrau’r ganrif nesaf.

Ychydig a ŵyr am John Johnson erbyn hyn. Dros dreigl y blynyddoedd, aeth ei enw a’i hanes yn angof. Ond nid yn gwbl angof gan mai ffugenw oedd John Johnson. Mae’n fwy cyfarwydd wrth ei enw bedydd, Guy. A nos Iau, caiff y Guy Fawkes hwnnw sylw mawr yn nathliadau blynyddol Noson Tân Gwyllt neu Noson Guto Ffowc. Diolch am hynny, mae’r arfer o wneud delw o Guto i’w llosgi ar y goelcerth fwy neu lai wedi diflannu, ond mae ei enw’n dal yn gysylltiedig â’r dathliadau.

Ond cilio wnaeth y cof am yr hyn a wnaeth Guto a’i gyd-gynllwynwyr ym mis Tachwedd 1605. Ac yng nghanol cyffro’r tân gwyllt nos Iau, fydd neb yn sôn am gynllwyn aflwyddiannus Guto Ffowc a’i gyd-babyddion i chwythu Tŷ’r Arglwyddi’n ddarnau mân er mwyn lladd y brenin Iago I a gosod ei ferch Elizabeth ar yr orsedd, gyda’r bwriad iddi briodi â Phabydd er mwyn troi gwledydd Prydain unwaith eto at y Ffydd Babyddol. Fydd neb yn sôn nos Iau am y coelcerthi a gyneuwyd ar Dachwedd 5, 1605 i ddathlu methiant cynllwyn Guto a’i gyfeillion, wedi iddo gael ei ddal gyda’r ffrwydron, dan Dŷ’r Arglwyddi yn oriau mân y diwrnod hwnnw. Fydd neb yn sôn am John Johnson yn gwrthod datgelu ei wir enw nac enwau ei gyfeillion nes iddo gael ei arteithio. A fydd neb yn sôn amdano’n cael ei ddedfrydu i’w ladd oherwydd teyrnfradwriaeth.

Does a wnelo dathliadau Tachwedd 5 ddim â Guto bellach. A da hynny os yw’n golygu nad ydym bellach yn dathlu’r modd y cafodd Guto a rhai o’i gyfeillion eu harteithio a’u dienyddio. Mae hynny’n hwylus iawn hefyd yn ein galluogi i osgoi cywilydd y dadlau hyd at waed a gafwyd yn ei ddydd ef rhwng pobl oedd yn honedig yn arddel y Ffydd Gristnogol. Mater o farn yw a ddylem osgoi sôn am y fath gywilydd.

Wrth nesáu at dymor y Nadolig, un o’m hofnau yw bod yr ŵyl wedi colli ei gwir gyswllt â’r Un a roes fod iddi. Gall cyswllt yr Iesu â gwyliau mawr yr Eglwys fod mor frau â’r un rhwng Guto a’r noson sy’n dwyn ei enw. Ein braint ni yw tystio i fywyd a gwaith yr Iesu, fel nad aiff y cyfan yn angof. Bydd y dystiolaeth honno’n amlygu cywilydd ein gwrthryfel yn erbyn Duw. Nid rhywbeth i’w anghofio mo hwnnw, ond rhywbeth i’w gydnabod, gan mai trwy ei gydnabod yn edifeiriol y daw maddeuant llawn amdano. Ac onid hynny fydd achos ein dathlu?

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 01 Tachwedd, 2015