Melys a phur

Yn ôl y sôn, mae’n ddymunol ac yn felys. Mae hefyd yn bur ac yn lân. Mae’n gywir ac yn gyfiawn. Mae’n adfywio ac yn rhoi llawenydd. Mae’n goleuo ac yn gwobrwyo. Mae’n sicr ac yn para am byth. Pa ryfedd y dywedir hefyd ei fod yn berffaith? Byddai pobl sy’n llunio’r hysbysebion gorau’n cael trafferth i ddweud yn well na hyn am y pethau y maen nhw’n ceisio eu cymeradwyo i ni.

Ond beth sy’n llawenhau’r galon? Beth sy’n felysach na mêl? A beth sy’n fwy dymunol nag aur? Beth all fod cystal â hyn? Beth all roi’r fath bleser? Beth all fod mor werthfawr? Beth sy’n haeddu’r fath ganmoliaeth?

Nid cyfeiriad at unrhyw fwydydd neu nwyddau neu wyliau egsotig a geir yma. Geiriau’r Salmydd ydyn nhw, o Salm 19, yn sôn am Gyfraith Dduw. Ie, deddfau a gorchmynion Duw sydd dan sylw. Ac o’u darllen, mae’n amlwg mor arbennig yw golwg y Salmydd ar Gyfraith Dduw, ac mor wahanol yr olwg sydd ganddo i farn cynifer o bobl eraill am orchmynion yr Arglwydd.

I bobl sy’n credu fod pob gorchymyn yn difetha eu hwyl a’u mwynhad, peth i’w difrïo yw Cyfraith Dduw. Pethau sy’n cyfyngu ar ryddid ac yn llethu pobl yw gorchmynion, ac o’r herwydd maent i’w gwrthod. Does nemor ddim croeso i neb na dim – yn arbennig Duw! – sy’n dweud wrth bobl sut y dylen nhw fyw. Pethau caled a gorthrymus ydi deddfau o bob math. Ar y gorau, ildio iddyn nhw trwy groen eu dannedd a wna pobl.

Ond mor wahanol y Salmydd, sy’n trysori Cyfraith Dduw ac yn credu mai trwy ei chadw y ceir bywyd dedwydd a da. Ie, deddfau a gorchmynion Duw sy’n felys ac yn bur ac yn lân; a’r rhain hefyd sydd yn ôl y Salmydd yn dwyn goleuni a llawenydd a bywyd i ni. Ai pethau i’w croesawu a’u cofleidio yw gorchmynion Duw i ninnau tybed?

Ond nid yw dweud fod deddfau Duw yn gywir a pherffaith yn golygu ei bod yn hawdd ufuddhau iddyn nhw. Fel arall yn hollol y mae. Mae’n anodd cadw Cyfraith Dduw. Mae’r Salmydd yn deall hynny. Mae’r Cristion hefyd yn deall hynny i’r dim. Ond nid felly pawb.  Mae llawer o’r farn mai gweiniaid o’r radd flaenaf yw Cristnogion, wedi dewis bywyd rhwydd yn ôl egwyddorion syml o ryw hen oes sy’n hollol amherthnasol i fywyd cymhleth y byd sydd ohoni.

Fel arall y mae, gan fod ufuddhau i Dduw ac i’w orchmynion yn anodd. Pwy feiddia ddweud ei bod yn hawdd ufuddhau i’r Deg Gorchymyn? A mwy na hynny, pwy fyddai mor ffôl â dweud bod yr eglurhad llawn a geir gan Iesu o ofynion y Deg Gorchymyn yn awgrymu ei bod yn hawdd byw yn ôl ei ddysgeidiaeth a’i esiampl? Ond anodd neu beidio, gorchmynion a gerir gan y Cristion ydyn nhw, ac er ei wendid mae’n ymdrechu i’w cadw yn nerth a gras Duw ei hun.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 31 Ionawr, 2016

Angen help

Mercher, Gwener, Mawrth, Sadwrn ac Iau. Na, dwi ddim wedi drysu trefn dyddiau’r wythnos. Dyna’r drefn y gwelir y pum planed hyn yn yr awyr dros y mis nesaf. Yn ôl a ddeallaf, mae’r planedau i’w gweld mewn un rhes ers canol yr wythnos, ac mae     oddeutu deng mlynedd ers i hyn gael ei weld ddiwethaf.

A minnau’n syllu i’r awyr i geisio gweld yr olygfa anarferol, teitl un o ganeuon y Beatles a ddaeth i’m meddwl. Nid ‘Across the Universe’ nac ‘I’ll follow the Sun’ na ‘Here, there and everywhere’. Ac nid ‘I just don’t understand’, er y byddai honno’n gân addas â minnau’n sylweddoli nad oeddwn yn gwybod beth y dylwn ei weld. Doedd gen i ddim syniad beth yr oeddwn yn chwilio amdano, nac i ba gyfeiriad y dylwn edrych, na pha mor bell oddi wrth ei gilydd y byddai’r planedau’n ymddangos.

Ond pa gân ddaeth i’m meddwl? Yn syml iawn, ‘Help’! Mi sylweddolais fod angen help arnaf i weld. Ac roedd help i’w gael ar y We ac mewn papur newydd. Y peth cyntaf a ddysgais oedd mai yn union cyn toriad gwawr y gwelir y pum planed mewn rhes (ac nid gyda’r nos!) Pa erthyglau bynnag a ddarllenwn, rwy’n ofni mai’r unig ffordd y byddaf i’n debygol o weld yr olygfa fydd cael rhywun llawer mwy gwybodus na mi fy hun wrth fy ochr, fel y gallaf o bosibl ddweud (eto gyda’r Beatles!), ‘Tell me what you see’.

Mae rhyfeddod yr Efengyl yn amlwg bob dydd i’r rhai sy’n credu yn Iesu Grist. Ond mae’r rhyfeddod hwnnw’n anweledig i gynifer o bobl. Ac mae’n anodd i Gristnogion ddeall hynny ar brydiau. Sut all pobl beidio â rhyfeddu at gariad Duw yn Iesu Grist?

Tybed faint o bobl sydd heb wybod am beth y dylen nhw chwilio ac ar beth y dylen nhw edrych?   Maen nhw wedi clywed am Iesu Grist o bosibl, ond heb ddeall pwy ydyw na beth sydd ganddo i’w gynnig. Maen nhw’n gyfarwydd â’i enw, ond heb ddeall dim amdano. Ac onid helpu pobl felly i weld yw un o’r pethau y’n gelwir fel Cristnogion i’w wneud?

Wrth geisio gweld Iesu, am beth y mae pobl i chwilio? Dyn da sy’n dangos sut i fyw yn dda? Athro doeth sy’n dysgu pethau doeth? Cyflawnwr gwyrthiau sy’n gwneud pob math o ryfeddodau? Ein braint os ydym yn credu yn Iesu Grist yw dweud beth a welwn. Ac wrth i ni ddweud beth a welwn am brydferthwch Iesu Grist, daw eraill gobeithio i sylweddoli am beth y dylen nhw chwilio hefyd. Wrth i ni sôn am Iesu’n marw ar Galfaria er mwyn delio â’n pechodau, ac wrth i ni dystio ein bod yn ei garu am ei fod yn gyntaf wedi ein caru ni, daw eraill trwy ras i weld mai am yr Un sy’n medru maddau beiau y dylen nhw hefyd chwilio. Er mwyn helpu pobl i weld Iesu mae angen eu helpu i weld eu hangen amdano i ddechrau.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 24 Ionawr, 2016

Pa grefydd?

Sut fyddwch chi’n ateb rhywun sy’n holi am eich daliadau crefyddol? Beth fyddwch chi’n ei ddweud, er enghraifft, pan fydd angen llenwi ffurflen sy’n gofyn i chi nodi eich crefydd?

Roedd yna adeg pan fyddai mwyafrif pobl Cymru’n ateb y fath gwestiynau trwy nodi mai ‘Eglwyswyr’ neu ‘Fethodistiaid’ neu ‘Annibynwyr’ (neu ryw enwad arall) oedden nhw. Os oedd hynny’n awgrymu mai’r hyn oedd yn diffinio eu crefydd oedd cysylltiad ag adeilad ac enwad arbennig, yn hytrach na pherthynas â Duw a ffydd bersonol yn Iesu Grist, gellid dadlau nad oedden nhw’n ddyddiau mor llewyrchus â hynny ar Gristnogaeth wedi’r cyfan. Ymlyniad wrth Iesu Grist sy’n dod gyntaf, ac nid ymlyniad wrth gapel nac eglwys nac enwad.

Ond a bod yn gwbl deg, os cofiaf yn iawn nid ‘Pa grefydd?’ a ofynnid rai blynyddoedd yn ôl ond ‘Pa enwad?’ Roedd tuedd i gymryd yn ganiataol mai Cristnogaeth oedd crefydd y rhelyw o bobl Cymru. Ond mae’r dyddiau pan oedd pawb bron yn perthyn i gapel neu eglwys wedi hen fynd heibio. Rydym yn byw mewn cymdeithas wahanol iawn i’r un y mae llawer ohonom yn ei chofio.

Ers tro byd, un grefydd ymhlith llawer yw’r Ffydd Gristnogol yng Nghymru. O ganlyniad, nid ‘Pa enwad?’ a ofynnir bellach ond ‘Pa grefydd? Gallaf feddwl bod Mwslemiaid a Siciaid ac Iddewon a dilynwyr sawl crefydd arall yn ateb y cwestiwn hwnnw heb ddim trafferth. Gallaf feddwl fod yr un peth yn wir hefyd am Gristnogion ifanc neu Gristnogion newydd sy’n falch o gael arddel Crist a’r Ffydd Gristnogol.

Ond mae ‘Pa grefydd?’ yn gwestiwn anodd i lawer. Mae rhai’n amharod i’w galw eu hunain yn Gristnogion gan eu bod yn dal i feddwl mai canmol eu hunain a wnânt wrth wneud hynny yn hytrach nag arddel Crist yn Waredwr. Mae gwyleidd-dra anwybodus yn eu hatal rhag arddel y Ffydd.

Mae eraill yn arddel Cristnogaeth fel rhyw fath o ‘grefydd ddiofyn’. Mae gan nwyddau o bob math osodiad ‘default’, sy’n golygu er enghraifft mai Saesneg yw iaith pob cyfarwyddyd ar setiau teledu a ffonau symudol oni bai eich bod yn dewis ei newid. Saesneg yw’r iaith yn ddiofyn. A chrefydd felly yw Cristnogaeth i lawer o bobl, gyda hen ddylanwadau a chysylltiadau brau yn gwneud iddyn nhw feddwl na allan nhw fod yn ddim ond Cristnogion am na wnaethon nhw erioed ddewis unrhyw beth gwahanol. ‘Pa grefydd, syr?’ ‘Cristnogaeth, am wn i!’

I rai, cwestiwn nad oes rhaid ei ateb ydyw am mai rhywbeth cwbl bersonol yw crefydd ac nid peth i’w drafod a’i gyhoeddi a’i rannu.

Ond i ni, gobeithio, mae’n gwestiwn a rydd gyfle bob amser i arddel Crist ac i gyhoeddi ein bod yn perthyn iddo.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 17 Ionawr, 2016

 

Blas newydd

Dri mis yn ôl bu farw’r nofelydd o Sweden, Henning Mankell, sy’n fwyaf cyfarwydd am ei gyfres o nofelau am y ditectif ffuglennol Kurt Wallander. Roedd Mankell wedi dod â’r gyfres i ben ers tro, er mawr siom i bawb a oedd wedi cael blas ar y llyfrau hynny. Yr unig obaith o bosibl oedd y byddai’r awdur yn penderfynu ysgrifennu rhagor am ferch Wallander, a oedd erbyn diwedd y gyfres wedi dilyn ei thad i rengoedd ditectifs Ystad. Ond gyda marwolaeth Mankell diflannodd pob gobaith am gael darllen unrhyw beth newydd am Wallander.

Neu dyna a dybiwn nes i mi daro ar lyfr newydd sbon am Wallander y dydd o’r blaen. Ac er mai stori gymharol fer yn hytrach na nofel lawn oedd hon roedd yn dipyn o syrpréis ac yn beth amheuthun i’w ddarllen mewn awr neu ddwy. Stori a gyhoeddwyd yn yr Iseldiroedd rai blynyddoedd yn ôl oedd hon, a Mankell wedi penderfynu ei hail gyhoeddi cyn ei farwolaeth. Newydd ddod o’r Wasg mewn clawr papur y mae’r cyfieithiad Saesneg. Gyda’r stori hon, daeth un cyfle annisgwyl newydd ac olaf i gael ein tywys i fyd Wallander.

Mae nofelau Wallander yn fwy na straeon ditectif da gan fod Henning Mankell ynddynt yn rhoi i ni olwg ar y ffordd y mae cymdeithas wedi newid yn Sweden dros y degawdau diwethaf. Roedd Mankell yn amlwg yn nofelydd a boenai’n fawr am bethau fel tyndra hiliol a’r pob math o gam-drin ar bobl a welai yn Sweden, ac yn Mozambique lle treuliai ran o bob blwyddyn. Os tawelwyd llais Mankell, o leiaf mae gen i sawl nofel arall o’i eiddo heb ei darllen hyd yma a rydd gyfle i mi ei glywed yn trafod eto rai o’r themâu a welwyd yn straeon Wallander.

Bydd Mankell, fel awduron eraill gwell a salach nag ef ei hun, yn dal i lefaru mewn rhyw ffordd trwy ei waith ysgrifenedig, ymhell wedi iddo farw. Eleni, diolch i ymgyrch ‘Beibl Byw’ dan nawdd Gobaith i Gymru, Cyngor Ysgolion Sul Cymru a Chymdeithas Y Beibl, rhoddir mwy o sylw nag arfer i lyfr arall sy’n dal i lefaru flynyddoedd lawer wedi iddo gael ei ysgrifennu. Ar un wedd, llyfr a ysgrifennwyd gan lawer o wahanol bobl mewn sawl lle dros gyfnod hir yw’r Beibl. Ac eto, un awdur sydd iddo yn y pen draw gan mai Duw ei hun sy’n llefaru trwy bob rhan ohono. Ac oherwydd hynny, yn wahanol i bob llyfr arall, gellir dweud mai’r Beibl yw’r unig lyfr y mae’r awdur ei hun yn bresennol bob tro y caiff ei ddarllen gan ei fod, trwy ei Ysbryd Glân, yn dal i gymhwyso ei eiriau i bawb sy’n eu darllen.

Ym marn llawer, stori o ddirywiad fu hanes Cristnogaeth yng Nghymru yn ddiweddar. Ac eto byddwn i’n dadlau mai un peth sy’n amlwg yn well am Gristnogaeth Gymraeg ein dyddiau ni, o’i chymharu â’r hyn a welwyd am ganrif a mwy, yw bod iddi fwy o barch at Y Beibl fel Gair Duw. Eleni, boed i ni gael blas newydd ar y llyfr hwn.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 10 Ionawr, 2016

Gwared â’r goeden

Aeth y Nadolig heibio a mwyaf piti mae’n bryd clirio’r tŷ unwaith eto. Felly, i lawr â’r cardiau. Allan â’r goeden. Ac i’r atig â’r addurniadau am flwyddyn arall.

Fûm i erioed yn or-hoff o’r ddefod flynyddol o roi’r Nadolig a’i liwiau dan glo. Does ond tair wythnos ers i ni eu gosod, ond bydd y tŷ’n edrych yn foel iawn am ddiwrnod neu ddau heb yr addurniadau a’r goleuadau. Ond eu cadw sydd raid. Mi gaf o leiaf edrych ymlaen at weld pa addurn fydd wedi llwyddo i osgo’r hen duniau Quality Street a’r hen focsys a fydd yn gartref i’r cyfan tan y Dolig nesaf. Mae yna wastad un belen liwgar neu un bluen eira neu un bugail tlawd sy’n cuddio mewn cornel ac o’r herwydd yn gorfod treulio’r flwyddyn ganlynol mewn drôr ar wahân i weddill yr addurniadau. Nid pob blwyddyn, fodd bynnag, y byddwn ni’n cofio am yr alltudion hyn, ac mae’n ddigon posibl na welodd rhai ohonyn nhw olau dydd ers mwy nag un Nadolig erbyn hyn.

Ond dwi am geisio peidio â bod yn rhy ddigalon eleni wrth roi’r cyfan o’r neilltu am fy mod yn sylweddoli fod yna gymaint o bobl na fydd raid iddyn nhw wneud hyn yr wythnos hon. Nid am nad oedd ganddyn nhw goeden ac addurniadau, ond am eu bod wedi   gorfod taflu’r cyfan allan dros wythnos yn ôl oherwydd y llifogydd a ddaeth i ddifetha dathliadau’r Nadolig, a gwaeth na hynny i wneud llanast o’u tai ac i ddifetha cymaint o’u heiddo. Gwelsom y difrod yng Ngogledd-orllewin Lloegr yn ystod yr wythnos cyn y Nadolig, ond daeth y llifogydd i Ogledd Cymru ac i’n pentrefi ni ein hunain drannoeth yr Ŵyl. A chyda’r coed Nadolig bu raid taflu anrhegion newydd a charpedi a dodrefn a phopeth arall y bu i’r dŵr ei ddifetha. Cydymdeimlwn â phawb a ddioddefodd yr wythnos ddiwethaf.

Ac felly, yn lle cwyno am y drafferth neu’r chwithdod o orfod gwneud y gwaith clirio eleni, diolchwn os oes coeden i’w thaflu ac addurniadau i’w cadw. Ac wrth gadw’r trysorau bach lliwgar diolchwn am y trysorau mwy sydd gennym yn llenwi ein cartrefi, yn llestri a lluniau a llyfrau, yn deganau a dillad a dodrefn. Ac wrth ddiolch am yr holl gysur a gawn trwy’r pethau hyn, cofiwn nid yn unig am y bobl a gollodd lawer o’u heiddo yn llifogydd y dyddiau diwethaf ond am y miliynau a gollodd y cyfan dan y bomiau yn Syria a gwledydd eraill neu a adawodd y cyfan wrth ffoi o’r mannau hynny i chwilio am noddfa ddiogel.

Ac er mor werthfawr y pethau sydd gennym, y trysorau a brynwyd neu a etifeddwyd, a’r petheuach a gadwyd ac a drysorwyd, diolchwn ar ddechrau blwyddyn newydd am y trysorau mwy sydd gennym, yn deulu a ffrindiau, yn iechyd a synhwyrau, ynghyd â’r trysor mwyaf un, yr Arglwydd Iesu Grist, y trysor na ddifrodir mohono gan na gwyfyn na rhwd na dŵr na thân na dim oll yn y byd hwn nac yn y byd a ddaw.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 03 Ionawr, 2016