Gohirio Gŵyl Ddewi

Yn ôl y drefn arferol, mae hi i fod yn Ddydd Gŵyl Ddewi yfory. Ond dyw hi ddim. Chaiff plant ddim gwisgo crysau pêl droed a rygbi Cymru yn yr ysgol yfory. Fydd pobl ddim yn gwisgo cenhinen pedr yn eu cot. A fydd dim rhaglenni arbennig ar y teledu i ddathlu dydd ein nawddsant. Mae’r Ŵyl wedi ei gohirio.

Ond rhag i neb boeni fod yr Ŵyl wedi ei dileu, rhaid cofio mai wedi ei gohirio am ddiwrnod yn unig y mae hi. Fel arfer, heddiw fyddai dydd olaf y mis bach; ac mi fyddai’n Fawrth y cyntaf yfory ac felly’n Ŵyl Ddewi. Ond mae eleni’n flwyddyn naid, sy’n golygu gwneud lle i un dydd ychwanegol yng nghynffon mis Chwefror cyn y cawn ddathlu Gŵyl Ddewi. Wnaiff y gohirio hwnnw ddim gwahaniaeth o gwbl i’r dathliadau, ond mae’n rhoi’r cyfle a ddaw bob pedair blynedd i bawb ohonoch a aned ar Chwefror 29ain i ddathlu eich pen-blwydd ar y diwrnod cywir.

A phan ddaw dydd Mawrth, bydd y crys coch a’r wisg Gymreig, y cennin a’r genhinen pedr yn harddu’r ysgol a’r stryd a’r sgrin. Fe ddethlir eleni eto ein Cymreictod a’n hiaith a’r cyfan sydd o bwys i’n cenedl. Ardderchog o beth fydd hynny wrth gwrs. Ac fe sonnir am Dewi. Dewi, yr un a’n siarsiodd i wneud y pethau bychain. Dewi, y dyn o’r Chweched Ganrif bell a ddaeth yn symbol o barhad iaith a diwylliant a gwerthoedd y Cymry dros y canrifoedd ers hynny.

Ychydig a wyddom am Dewi. Wn i ddim a fydd cyfrol newydd Gerald Morgan, Ar Drywydd Dewi Sant, a ddisgrifir gan y cyhoeddwyr, Y Lolfa, fel ’yr unig gyfrol gynhwysfawr am nawddsant Cymru’ yn cyflwyno i ni wybodaeth newydd amdano ai peidio. Yr un peth amlwg a wyddom yw mai dyn y Ffydd a’r Efengyl Gristnogol oedd Dewi. Pa mor wir bynnag yw’r straeon sydd gennym am y dyn hwn, a beth bynnag arall a wyddom amdano, fe wyddom mai un o genhadon cynnar Crist yng Nghymru oedd o. Ac yn rhyfedd iawn, yr union beth hwnnw sydd mewn peryg o gael ei anghofio neu ei anwybyddu gan lawer o bobl a fydd yn sôn amdano ac yn dathlu ei fywyd a’i gyfraniad a’i esiampl a’i neges yr wythnos hon.

Pethau i’w dathlu yw diwylliant ac iaith a chenedl. Rhoddion gwerthfawr ydynt, a diolch i Dduw am bob awydd a welir i’w dathlu ar Ŵyl Ddewi ac i’w trysori a’u gwarchod bob dydd arall. Ond does dim rhaid wrth Dewi i wneud hynny os nad yw’r Ffydd yr oedd Dewi yn ei chyhoeddi yn rhan o’r darlun hefyd. Dathlwch bopeth da sy’n rhan o’n hetifeddiaeth Gymraeg a Chymreig, ond peidiwch â thynnu Dewi i mewn i’r dathlu hwnnw os nad yw’r Efengyl a’r Crist yr oedd Dewi yn eu cyflwyno i’w bobl o leiaf yn cael eu cydnabod a’u parchu. Os sonnir am Dewi heb sôn am Grist, nid gohirio Gŵyl Ddewi am ddiwrnod fydd hynny ond dileu’r Ŵyl yn llwyr i bob pwrpas.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 28 Chwefror, 2016

Diogelu enw

Mi fûm yn aros yno am ychydig ddyddiau pan oeddwn dal yn yr ysgol fach. Yn fwy diweddar o lawer, mi fûm yno mewn dosbarth cyfrifiaduron. Ers hynny, mae’r lle wedi ei werthu fwy nag unwaith, ac mae ar werth eto ar hyn o bryd. Am eiliad neu ddau, mi feddyliais fod ‘Dechrau Canu, Dechrau Canmol’ wedi arallgyfeirio i faes gwerthu tai. Gweld logo’r arwerthwyr mor debyg i’r ‘DC’ a ddefnyddiai’r rhaglen deledu oeddwn i, cyn sylweddoli nad ‘Dechrau Canu’ ond David Currie & Co. o Fanceinion sy’n gwerthu.

Mae rhannau o’r tŷ wedi eu hadfer. Wn i ddim faint o newidiadau a wnaed i’r adeilad ei hun, ond fe gafwyd o leiaf ddau ymgais i newid ei enw. Cododd darpar brynwr, cwmni o Swydd Efrog, nyth cacwn y llynedd trwy farchnata’r lle dan yr enw ‘Wynnborn’, ac er gwaetha’r holl stŵr a’r holl feirniadu a fu am hynny, mae’r arwerthwyr o Fanceinion wedi bod yn hysbysebu’r hen blas yn ddiweddar fel ‘Newborough Hall’. Daeth y cwmni hwn yntau dan y lach am feiddio newid yr enw. Ac er ei fod bellach wedi adfer yr enw’n rhannol, mae angen perswâd pellach arno i’w argyhoeddi mai ‘Plas Glynllifon, nid ‘Glynllifon Mansions’, yw’r enw cywir.

Beth sydd tu cefn i’r ymdrechion hyn i newid yr enw? Digywilydd-dra, ynteu anwybodaeth, ynteu dwpdra? Ac os yw hyd yn oed y gair ‘plas’ yn rhwystr i farchnata’r lle, a ddylem ddechrau sôn am ‘Buckingham Mansions’ erbyn hyn, gan nad oes yn amlwg ddigon o steil na chrandrwydd i ‘balas’. Does ond gobeithio y llwyddir i gael deddf a fydd yn atal pobl rhag newid yr hen enwau traddodiadol ar dai ac adeiladau eraill. Yn y cyfamser, beryg y cawn, gwaetha’r modd, sawl Wynnborn a Newborough Hall arall.

Gallwn ddiolch fodd bynnag fod ein henwau ni’n fwy diogel o lawer trwy Grist. Dyma a ddywedir yn Llyfr y Datguddiad am bobl yr Iesu; ‘Y sawl sy’n gorchfygu, gwisgir hwnnw yn yr un modd mewn gwisgoedd gwynion, ac ni thorraf byth ei enw allan o lyfr y bywyd’ (3:5). Os ydym yn credu’r   Efengyl, ac os ydym trwy ras yn glynu wrth Iesu Grist, y mae ein henwau’n ddiogel yn llyfr Duw ei hun. Ni chant eu torri allan, ac ni fydd neb yn llwyddo i’w dileu.

Trwy drugaredd Duw ei hun, y mae ein henwau’n ddiogel yn llyfr y bywyd. Er gwaethaf pob ymdrech i’w dileu, maent yno, ac yno yr arhosant. Ond pwy sydd am eu dileu? Pwy sydd am eu torri allan o’r llyfr? Y gelyn Satan; gwrthwynebydd Duw; yr Un sydd am rwystro pawb rhag dod yn ddiogel i deulu a theyrnas Duw. Ond er ei holl ddichell a’i holl demtasiynau, mae pawb ohonom sy’n credu yn Iesu Grist yn ddiogel. Ac fe fyddwn ddiogel am fod ein henwau wedi eu gosod yn y llyfr, nid gennym ni ein hunain na chan   neb dynol arall, ond gan y Duw Mawr ei hunan.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 21 Chwefror, 2016

Hawdd ei ddarllen

Bwriad trefnwyr ymgyrch ‘Beibl Byw’ yw annog pobl Cymru, ac yn arbennig Gristnogion Cymru, i ddarllen mwy ar Y Beibl eleni. Tair elusen, Gobaith i Gymru, Cyngor Ysgolion Sul Cymru a Chymdeithas Y Beibl sydd y tu cefn i’r ymgyrch. Cefnogwyd yr ymgyrch gan y prif enwadau, ac fe’i hysgogwyd gan gyhoeddi beibl.net y llynedd.

Nid tasg hawdd y mae trefnwyr ‘Beibl Byw’ wedi ei gosod iddynt eu hunain. Aeth Y Beibl yn llyfr anghyfarwydd i genedlaethau o bobl Cymru. Mae’n hel llwch ar silff lyfrau ar aml i aelwyd, ac yn ail digon gwan i’r llyfr emynau yng ngolwg llawer o gredinwyr. Mae yna waith mawr i’w wneud i berswadio pobl i ddechrau ei ddarllen. Ond trwy ras a chymorth Duw, gobeithio y gwelwn lawer yn agor ei gloriau er mwyn rhoi cynnig ar wneud hynny.

Ond er mor anodd y dasg, y cysur sydd gennym yw mai annog pobl i wneud peth syml iawn ydym: dim ond darllen. Am y tro, does dim sôn am drafod nac egluro na chymhwyso; dim ond darllen.   A chan fod gennym bellach dri chyfieithiad Cymraeg fe ddylai fod yn haws nag erioed i ni ddarllen Y Beibl. Gall y rhan fwyaf ohonom ddarllen, ac fe ddarllenwn rywbeth bob dydd, boed bapur newydd, neu lyfr, neu dudalen o’r We neu hyd yn oed Gronyn ! Does neb yn gofyn i ni wneud rhywbeth rhy anodd; dim ond darllen Y Beibl.

Ac eto, mor rhwydd yw cymhlethu pethau trwy awgrymu y dylid darllen Y Beibl mewn rhyw ffordd arbennig. Clywais sawl un yr wythnos ddiwethaf yn mynnu fod rhaid darllen Y Beibl gyda gofal, a’i ddarllen yng ngoleuni’r oes bresennol hon rhag i ni gael ein caethiwo gan ddogmâu a chredoau o ryw oes a aeth heibio. Mae’r siarad hwn yn fy mlino am ddau reswm.

Yn gyntaf, mae’r holl ladd ar gredo a dogma’n wadiad o’r Ffydd Gristnogol, ac yn ddiystyr ac afresymol. Y mae i’r Ffydd hon ei dogmâu, ei chredoau, ei dysgeidiaeth a’i hathrawiaethau am Dduw, am Iesu, ac am bob math o bethau. Datguddio’r gwirioneddau hynny yw un o brif bwrpasau’r Beibl. Mae’n amhosibl i neb ddarllen y llyfr hwn heb gael ei gyflwyno i’r corff o ddogmâu a chredoau sydd ynddo. Fedrwch chi ddim darllen cylchgrawn coginio heb ddysgu rhywbeth am fwyd! A fedrwch chi ddim darllen Y Beibl heb ddysgu ffeithiau am Dduw.

Ac yn ail, peth peryglus yw dweud fod rhaid darllen Y Beibl ‘yng ngoleuni ein hoes ni’ gan fod hynny’n awgrymu y gallwn wrthod ei neges os yw’r neges honno’n annerbyniol i’n hoes ni, neu’n groes i safonau ein hoes ni. Pa werth sydd i’r llyfr os cawn wrthod unrhyw beth na all ein hoes ni ei dderbyn?   Rheitiach o lawer yw darllen yr oes bresennol yng ngoleuni’r Beibl, gan adael i’r llyfr ein cysuro a’n cywiro, ein dysgu a’n dwysbigo, ein bywhau a’n bendithio â’i oleuni oesol. Darllen, felly, gan adael i’r llyfr siarad â ni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 14 Chwefror, 2016

 

“Iowa? A’i o’ma!”

Ychydig iawn o sylwadau annoeth ac ymfflamychol Donald Trump sydd wedi gwneud i ni chwerthin wrth iddo geisio cael ei ethol yn ymgeisydd ei blaid yn Etholiad Arlywyddol yr Unol Daleithiau. Mae’r pethau a glywsom wedi bod yn fwy tebygol o wneud i ni grio na chwerthin. Ond wedi iddo gael ail yn Iowa trwy ddod yn ail i Ted Cruz, chwerthin fu raid wrth glywed Donald Trump o bawb yn cyhuddo’i wrthwynebydd o draddodi araith a oedd yn overtly flamboyant.

Dim ond gair neu ddau a glywais o’r araith. Wn i ddim beth ddywedodd Mr Cruz na faint o amser a barodd yr araith a oedd ym marn Mr Trump yn rhy hir o lawer hefyd. Ond Donald Trump yn cyhuddo rhywun o fod yn flamboyant? Fo, a hedfanodd i Iowa mewn awyren a’i enw ei hun wedi ei ysgrifennu mewn llythrennau breision ar hyd ei hochr? Fo, a gyrhaeddodd i gyfeiliant cerddoriaeth y ffilm Airforce 1, stori ddychmygol am awyren swyddogol Arlywydd yr Unol Daleithiau? Y gwylaidd Donald Trump yn cyhuddo rhywun arall o fod yn ymfflamychol neu’n rhy danbaid neu’n or-liwgar? Sôn am bentan yn gweiddi parddu!

Rhybudd rhag y math hwn o feddwl sydd gan Iesu Grist mewn un rhan o’i Bregeth ar y Mynydd. ‘Pam yr wyt yn edrych ar y brycheuyn sydd yn llygad dy gyfaill, a thithau heb sylwi ar y trawst sydd yn dy lygad dy hun?’ (Mathew 7:3). Does dim rhaid bod mor gyfoethog, mor enwog, mor amlwg, mor bwysig, na mor falch â Mr Trump i fod yn euog o’r un bai ag o, ac i fod yn euog o’r hyn y mae Iesu’n ein rhybuddio rhagddo. Mor hawdd yw i ninnau weld beiau mewn pobl eraill, a bod yn barod iawn i dynnu sylw atynt, a ninnau’n euog o’r un beiau, a hyd yn oed feiau mwy a gwaeth o lawer.

Ie, beiau gwaeth. Dyna ergyd geiriau Iesu wrth iddo sôn am y darn mawr o bren yn ein llygad ni o’i gymharu â’r brycheuyn lleiaf yn llygad y sawl yr ydym yn ei feirniadu. Mae Iesu’n ein herio i roi mwy o sylw i’r pethau drwg a wnawn ac a ddywedwn ni nag i’r beiau a welwn ni mewn pobl eraill.

Peth bychan iawn yw brycheuyn, a phrin fod modd ei weld; ond chawn ni ddim trafferth i’w weld yn llygaid rhywun arall. Mae trawst yn enfawr, ac fe ddylai fod yn gwbl amlwg, ond mae’r ffaith nad ydym yn ymwybodol ohono yn ein llygaid ein hunain yn dangos mor ddall y medrwn fod i’n beiau ni ein hunain.

Ond os oes gan Iesu rybudd ynghylch y trawst, diolch fod ganddo hefyd ras i ni wneud rhywbeth ynglŷn ag o. ‘Tyn y trawst allan o’th lygad dy hun,’ meddai; ond mor dda yw cofio hefyd mai trwy ei nerth y medrwn wneud hynny. Trwy ras Duw y gwelwn ein beiau a’n gwendidau; trwy ras Duw y medrwn eu cydnabod; a thrwy ras Duw y medrwn ymdrechu i’w trechu a byw yn ôl dysgeidiaeth ein Gwaredwr.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 07 Chwefror, 2016