Sul y Pasg

Mae carchar mwyaf gwledydd Prydain yn cael ei godi yn Wrecsam i gadw 2016 o droseddwyr. Ar hyn o bryd, mae bron i 86,000 o bobl mewn carchar yng ngwledydd Prydain, ac mae’n amlwg fod disgwyl i fwy eto fod dan glo wedi agor y carchar newydd. Am ba reswm bynnag, gwahanol iawn yw’r stori yn Yr Iseldiroedd, lle mae llai a llai o bobl yn cael eu carcharu bob blwyddyn. Ers 2009, maen nhw wedi cau 27 o garchardai’r wlad honno, a bwriedir cau 5 arall yn fuan. Mae yng ngharchardai’r Iseldiroedd filoedd o gelloedd gwag. Pa ddiben cael carchar os nad oes carcharorion i’w lenwi?   Tebyg yw’r stori yn Sweden, lle caewyd pedwar carchar yn 2013.

Mae un o hen garchardai’r Iseldiroedd, Het Arresthuis, yn Roermond, wedi ei droi’n westy moethus pedair seren. Wn i ddim beth a ddigwyddodd i’r gweddill. Wn i ddim chwaith beth a ddigwyddodd i’r bedd y gosodwyd Iesu Grist ynddo wedi’r croeshoeliad. Fore’r Pasg, roedd y garreg fawr a osodwyd dros geg y bedd wedi ei symud er mwyn i’r gwragedd a’r disgyblion allu gweld nad oedd Iesu’n dal yno. Roedd Iesu wedi dod yn ôl yn fyw, ac yn fuan wedyn fe’i gwelwyd gan lawer o’i ffrindiau. A thros y deugain niwrnod dilynol, daeth fwy nag unwaith at ei ddisgyblion, cyn eu gadael y tro olaf ac esgyn i’r nefoedd.

Ond beth am y bedd? Chawn ni wybod dim mwy amdano yn y Beibl wedi i’r gwragedd a’r disgyblion fynd ymaith. Tybed a gafodd y garreg ei hail osod dros geg y bedd? Neu tybed a gafodd ei gadael lle’r oedd hi? Wedi’r cyfan, heb gorff, doedd dim angen cau’r bedd. Heb gorff, doedd dim defnydd iddo. Mae’n bosibl, wrth gwrs, fod y bedd hwn wedi ei ddefnyddio eto. Bedd benthyg oedd o; bedd yr oedd Joseff o Arimathea wedi ei fwriadu ar ei gyfer ef ei hun, cyn gosod corff Iesu ynddo. Mae’n bosibl fod Joseff wedi ei gladdu ynddo yn nes ymlaen. Ond o ran yr Iesu, bedd segur fyddai’r bedd gwag hwn byth mwy.

Roedd Joseff wedi naddu’r bedd o’r graig. O ran yr Iesu, byddai Joseff wedi medru ail lenwi’r bedd â cherrig a phridd gan na fyddai ar Iesu angen yr un bedd eto. Bu’r bedd yn garchar i’w gorff am gyfnod byr. Ond daeth y carcharor yn rhydd. Daeth y corff yn ôl yn fyw. Daeth Iesu allan o’r bedd. Ac aeth y carchar segur hwnnw’n fwy di-alw-amdano na’r un o garchardai gwag yr Iseldiroedd a Sweden.

Ŵyr neb erbyn hyn beth fu hanes y bedd hwnnw wedyn. Mae mwy nag un lleoliad posibl wedi ei awgrymu dros y blynyddoedd, yn cynnwys ‘Y Bedd yn yr Ardd’ y mae ymwelwyr yn ymweld ag ef yn Jerwsalem o hyd. Lle bynnag oedd y bedd, a beth bynnag a wnaed ohono wedi i’r Iesu fod ynddo, diolch a wnawn ni ei fod wedi cyflawni ei ddiben erbyn bore’r Pasg ac nad oedd ganddo ef nac angau afael pellach ar Iesu, ein Gwaredwr byw ni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Sul y Pasg, 27 Mawrth, 2016

 

 

Brenin Un Diwrnod

Yn ôl y sôn, brenin un diwrnod oedd Saul. Nid Saul yr Hen Destament, a fu yn frenin Israel am oddeutu deugain mlynedd, ond Saul Wahl, Iddew o’r Eidal a ddaeth yn frenin Gwlad Pwyl a Lithuania am un diwrnod yn unig yn 1586. Mae’n stori gymhleth a dieithr; a pha mor wir bynnag ydyw, mae’n stori hynod o ddiddorol.

Yn ôl y stori, roedd y Tywysog Radzivil, Prif Weinidog Gwlad Pwyl, wedi teithio i’r Eidal; a phan oedd yn gyfyng arno yn ninas Padua roedd wedi cael help mawr gan dad Saul, a oedd yn arweinydd Iddewig y ddinas. Er mwyn talu’n ôl iddo am ei haelioni, addawodd Radzivil y byddai’n gwneud popeth o fewn ei allu i sicrhau fod Iddewon yn cael eu trin yn well yng Ngwlad Pwyl, ac addawodd ddarparu arian mawr i helpu Iddewon y wlad. Cytunwyd y byddai Saul, a oedd yn astudio yng Ngwlad Pwyl ar y pryd, yn gofalu am drosglwyddo’r arian hwnnw i’w dad, i’w ddefnyddio er lles tlodion Iddewig Gwlad Pwyl. Buan iawn y daeth Radzivil i edmygu Saul am ei allu a’i onestrwydd, ac fe’i penododd i swydd bwysig iawn yn ei wasanaeth.

Bu farw’r Brenin Batori, brenin Gwlad Pwyl, yn 1586. Yn ôl y ddeddf, roedd rhaid i lywodraethwyr y wlad ethol brenin newydd yr union ddiwrnod y bu farw’r brenin. Ond ni allent gytuno pwy fyddai’r brenin hwnnw. Ac felly, awgrymodd Radzivil y gellid penodi rhywun yn frenin dros dro hyd nes y gellid dod i gytundeb ynglŷn â’r mater. Derbyniwyd awgrym Radzivil y dylid penodi Saul Wahl yn frenin dros dro oherwydd y parch cyffredinol a oedd i’r gŵr ifanc hwnnw. Aeth Saul ati ar unwaith i basio deddfau a fyddai’n gwella amgylchiadau’r Iddewon yng Ngwlad Pwyl a Lithuania. Drannoeth, awgrymodd Saul ei hun pwy fyddai’r brenin newydd, a choronwyd Sigismund III i olynu Batori.

Brenin un diwrnod fu Saul. A brenin un diwrnod oedd Iesu i lawer o’r bobl a’i croesawodd i Jerusalem ar Sul y Blodau. Fe’i croesawyd fel y brenin y bu’r genedl yn disgwyl yn hir amdano. Chwifiwyd palmwydd; taenwyd dillad, bloeddiwyd ‘Hosanna’. Ond i lawer yn y dyrfa honno, nad oeddent wedi deall pa fath o achubiaeth yr oedd y brenin hwn yn ei chynnig, brenin un diwrnod ydoedd. Am un diwrnod yn unig y byddent yn ei glodfori.

Nid dyna ydyw wrth gwrs, ond brenin oesol, sy’n teyrnasu ym mywydau ei ddilynwyr ym mhob cyfnod. Ac ar Sul y Blodau daw cyfle i’w gyffesu o’r newydd yn Frenin ein bywydau. Molwn ef; addolwn ef; plygwn iddo a’i glodfori ym mhob peth a wnawn ac a ddywedwn.

Brenin Un Diwrnod? Na! Brenin pob diwrnod yw Iesu. Brenin un diwrnod? Ie! Oherwydd un diwrnod, bydd pob glin yn plygu, a bydd pob tafod yn cyffesu ‘fod Iesu Grist yn Arglwydd er gogoniant Duw Dad’ (Philipiaid 2:11).

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Sul y Blodau, 20 Mawrth, 2016

Y Canghellor Siomedig

Roedd George Osborne wedi bod â’i fryd ar ymestyn oriau siopa ar y Sul ers o leiaf bedair blynedd. Os cofiwch, fe roed hawl i archfarchnadoedd agor am fwy o oriau ar y Sul am rai wythnosau cyn y Gemau Olympaidd yn Llundain yn 2012. Ac er i Mr Osborne ddadlau bryd hynny mai rhywbeth ar gyfer y Gemau oedd hynny, roedd llawer yn darogan mai ernes o’r hyn y bwriadai’r Canghellor ei sicrhau ar gyfer pob Sul ydoedd. Daeth yn amlwg dros y flwyddyn ddiwethaf mai dyna oedd ei fwriad. Ceisiodd Llywodraeth San Steffan gael y maen i’r wal ddydd Mercher, ond methu a wnaeth wrth i 27 o Aelodau Seneddol Ceidwadol fwrw pleidlais yn erbyn eu plaid eu hunain.

Roedd yn dda gweld y Llywodraeth yn colli’r dydd oherwydd ymgais George Osborne i wneud yr hyn a oedd i fod (meddai ef) yn eithriad dros gyfnod y Gemau Olympaidd yn beth parhaol. Roedd mwy nag un o’r Ceidwadwyr gwrthryfelgar yn beirniadu Mr Osborne am nad oedd sôn am ymestyn oriau siopa’r Sul ym Maniffesto Etholiadol eu plaid y llynedd. Os oedd y Blaid Geidwadol mor benderfynol o newid y ddeddf hon, pam na ellid dweud hynny yn onest nôl yn 2012, ac yna cyn yr Etholiad Cyffredinol?

Flynyddoedd yn ôl, byddai’r canlyniad hwn wedi awgrymu fod y Senedd yn diogelu’r Sul Cristnogol traddodiadol. Ond mae angen bod yn naïf iawn i gredu fod a wnelo sancteiddrwydd y Sul fel dydd addoliad yr Eglwys â’r hyn a benderfynwyd ddydd Mercher. Nid ystyriaethau crefyddol oedd   flaenaf, ond ystyriaethau cymdeithasol ac economaidd. I lawer, hawliau gweithwyr i gael dydd o orffwys, ac i gael tâl ychwanegol os ydynt yn gweithio ar y Sul oedd y cymhelliad dros wrthod cynlluniau’r Llywodraeth, ac nid awydd i gadw’r Sul ar gyfer addoli. Mae’r cymhelliad hwnnw wrth reswm yn ddigon clodwiw.

Mae gwledydd Prydain wedi peidio â bod yn wladwriaeth sy’n cael ei rheoli gan ei chydwybod a’i hegwyddorion Cristnogol. Mae’r dyddiau yr oedd y wladwriaeth (yn honiadol o leiaf) yn cael ei harwain gan safonau Cristnogol wedi hen fynd heibio yng ngwledydd Prydain. Mae llawer o’r Aelodau   Seneddol a bleidleisiodd yn erbyn y Llywodraeth ddydd Mercher mewn gwirionedd o blaid ymestyn oriau siopa’r Sul. Ystyriaethau gwleidyddol a wnaeth i’r mwyafrif ohonynt ddilyn y trywydd a wnaethant.

Ni allwn, ac ni ddylwn orfodi’r ‘Sul Cristnogol’ ar bobl. Ni allwn orfodi cymdeithas i beidio â gwneud pethau, yn cynnwys siopa, ar y Sul, ddim mwy nag y gallwn orfodi pobl i addoli. Ond gallwn amddiffyn gweithwyr a gwarchod eu hawl i ddydd o orffwys, ac i dâl ychwanegol os oes rhaid gweithio ar y Sul. Ac wrth gwrs, mi allwn wastad ddangos fod y Sul yn dal yn arbennig i ni trwy beidio â siopa arno, beth bynnag yr oriau agor.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 13 Mawrth, 2016

Chwalfa

Llongyfarchiadau mawr i bawb a fu’n rhan o gynhyrchiad ‘Chwalfa’ Y Theatr Genedlaethol yn Pontio ym Mangor. Yn ogystal â’r actorion proffesiynol, roedd criw o bobl leol ar y llwyfan (a wynebau cyfarwydd i lawer ohonoch yn eu plith), ac mae’n siwr fod pob un ohonynt wedi mwynhau cael bod yn rhan o gynhyrchiad nodedig a roddodd gychwyn mor rhagorol i’r ganolfan newydd.

Fel y gwyddoch, mae’r ddrama hon wedi ei seilio ar nofel arbennig T. Rowland Hughes, sy’n mynd â ni nôl i ddechrau’r ganrif ddiwethaf a Streic Fawr Chwarel y Penrhyn. Un peth a ddaeth yn amlwg trwy’r ddrama oedd mor ofnadwy o galed oedd bywyd i bobl yr ardaloedd hyn yn y cyfnod hwnnw. Tai gwael ac oer, afiechyd a diffyg gofal meddygol, bwyd sâl, tlodi, amodau gwaith caled a chyflogwyr gormesol. A hynny cyn bod y Streic hyd yn oed, a phethau ganwaith mwy anodd wedyn.

Mwynheais y cynhyrchiad yn fawr, ac mae’n siŵr gen i mai dyna hefyd oedd profiad pawb a’i gwelodd. Ac er bod i’r ddrama nifer o olygfeydd trist, ac er mor galed oedd bywyd yn y cyfnod a bortreadwyd, yr oedd i’r ddrama ei neges obeithiol am lwyddiant i’r bobl hynny a fu, ac sy’n dal i sefyll dros gyfiawnder a rhyddid a heddwch ac ati.

Un peth a’m trawodd oedd y ffydd a fu’n gynhaliaeth i lawer o’r bobl a oedd yn wynebu’r holl galedi hwn. Mae’n wir fod y ddrama’n darlunio’r rhagrith a’r caledwch oedd, gwaetha’r modd, i’w weld o fewn capeli ac eglwysi’r cyfnod: pobl yn mynd i’r Eglwys er mwyn cael swydd well yn y Chwarel, er enghraifft, a phobl yn y Capel yn ddidrugaredd eu hagwedd at ferched beichiog dibriod.

Ond roedd ochr arall bryd hynny fel ym mhob cyfnod, a llawer o bobl yn profi Duw yn gymorth iddynt yng nghanol popeth. Awgrym o hynny oedd y modd yr oedd y bobl yn canu eu hemynau yng nghanol mynd a dod eu brwydr i oroesi a dod trwy’r cyfan yr oedd pawb a phopeth yn ei daflu atynt, a’r emynau hynny yn tystio’n hyderus i ofal tadol Duw o ddydd i ddydd, ac i’r gobaith oedd ganddynt am fyd gwell y byd tragwyddol oedd i ddod.

Wrth gwrs, nid yw canu emynau o reidrwydd yn brawf o wir ffydd. Mae modd canu emynau yn ddifeddwl ac yn ddiystyr; mae modd canu emyn yr un fath yn union ag y byddech chi’n canu unrhyw gân arall. Ac mae’n bosibl fod llawer o bobl cyfnod ‘Chwalfa’, fel pob cyfnod arall, wedi gwneud hynny. Ond yr oedd bryd hynny hefyd, ac y mae o hyd, rai sy’n canu cân o fawl i’r Arglwydd am eu cynnal a’u nerthu a’u llenwi â gobaith y bywyd tragwyddol sydd yn yr Arglwydd Iesu Grist. Mae pobl felly, ym mhob oes, yn canu nid am fod pawb arall yn canu, ond am fod Duw wedi rhoi cân o fawl yn eu calon.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 06 Mawrth, 2016