Dyddiau’r Marathon

Be fedrwch chi ei wneud mewn 75 awr?  Faint yn union yw 75 awr?  Tri diwrnod a thair awr.  A be fedrwch chi ei wneud mewn tri diwrnod a thair awr?  Un peth y medrwch ei wneud, fel y gwelwyd yng Nghadeirlan Caerwynt (Winchester) yn ddiweddar, yw darllen y Beibl cyfan ar goedd yn ddi-stop.  Cofiwch chi, nid un person oedd yn gwneud hynny, ond tîm o 150 o bobl yn darllen am 20 munud ar y tro.

Gallwn ymateb i hynny mewn un o ddwy ffordd.  Ar y naill law, gallwn weld y Beibl yn llyfr anferthol os oes angen pob munud a phob eiliad o dri diwrnod cyfan i’w ddarllen.  Ar y llaw arall, a ninnau o bosibl wedi arfer meddwl fod angen blynyddoedd i fynd trwyddo, gallwn synnu o ddeall bod modd gwneud hynny mewn tridiau.

Dwi ddim yn awgrymu y dylem fynd ati i ddarllen Y Beibl o glawr i glawr yn ddi-stop – heb fwyta na chysgu na gwneud dim arall – am dri diwrnod cyfan.  Mae’n beryg y gwnâi marathon o’r fath fwy o niwed na lles i ni.  Ond mae darllenwyr Caerwynt yn dangos fod darllen Y Beibl gryn dipyn haws nag a feddylia llawer o bobl.  Mae cyfieithiadau newydd a modern, fel beibl.net yn Gymraeg, wedi gwneud y Beibl yn llyfr haws i’w ddeall  hefyd.  Bedwar can mlynedd yn ôl, fe gyfieithodd William Morgan Y Beibl i’r Gymraeg er mwyn i’r Cymry fedru ei ddarllen a’i ddeall yn eu hiaith eu hunain. Cyflawni’r un nod a wna beibl.net heddiw.

Ond wrth ddarllen Y Beibl, nid yw deall y geiriau yn gyfystyr â deall y neges. Gallwn ddeall pob gair heb ddeall yr un gair!  Ond does dim rhaid i’r un ohonom fod heb gymorth i ddeall Y Beibl heddiw gan fod toreth o lyfrau ac adnoddau ar gael i’n harwain trwy’r llyfr hwn a’i neges.  Un mudiad sy’n amlwg yn hyrwyddo’r Beibl yw Cymdeithas Y Beibl, sy’n cyhoeddi ystod eang o adnoddau i’n helpu i’w ddarllen a’i werthfawrogi.  Mae hefyd yn trefnu Sul y Beibl yn flynyddol er mwyn pwysleisio gwerth y llyfr.

Yn swyddogol, y Sul diwethaf oedd Sul y Beibl, er bod rhyddid i eglwysi ei gynnal ar unrhyw Sul hwylus arall.  Yn gam neu gymwys, wnes i erioed roi llawer o sylw i’r Sul hwn, gan feddwl, mae’n debyg, y dylai pob Sul fod yn ‘Sul y Beibl’.   Nid llyfr ar gyfer un Sul neu un diwrnod ydyw, ond llyfr ar gyfer pob Sul a phob dydd.

Ond ai dyna ydyw?  Onid y gwir yw iddo fod yn llyfr dieithr i lawer o bobl, o fewn ein capeli a’n heglwysi hyd yn oed?  Un rheswm posibl dros hynny yw’r syniad poblogaidd fod angen blynyddoedd i’w ddarllen. Rheswm mwy tebygol yw bod pobl wedi rhoi’r gorau i’w ddarllen am nad ydynt yn ei ddeall. Mae cyfieithiadau newydd, yn golygu bod darllen Y Beibl yn haws nag erioed.  A chyda’r holl adnoddau a llyfrau i’n helpu, fe ddylai hefyd fod yn haws nid yn unig i ddeall y geiriau ond i ddeall yr ystyr hefyd.  Rhowch gynnig arni, gam wrth gam.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 30 Hydref, 2016

 

 

Aberfan

Doeddwn i ddim yn yr ysgol ar yr 21ain o Hydref, 1966.  Roedd hi’n wythnos y Diolchgarwch i ni yn Sir Gaernarfon, a’r dydd Gwener  hwnnw oedd diwrnod olaf y gwyliau hanner tymor.  Mewn rhannau eraill o’r wlad, yr wythnos ganlynol fyddai wythnos y gwyliau, ac roedd y plant yn yr ysgol fel arfer y diwrnod hwnnw. Yn yr ysgol fel y gwyddom yr oedd plant Aberfan y bore dychrynllyd hwnnw y llithrodd y domen lo i lawr y mynydd i’r pentref gan ddinistrio Ysgol Gynradd Pantglas a thai cyfagos, a lladd 116 o blant a 28 o oedolion .

Mae hynny hanner canrif union yn ôl erbyn hyn, a nodwyd y ffaith honno gan filoedd ar filoedd o bobl ar hyd ac ar led y wlad ddydd Gwener.  Cawsom ein hatgoffa trwy erthyglau a rhaglenni radio a theledu am ddigwyddiadau’r bore trasig a barodd i bentref Aberfan ddod yn hysbys i genedlaethau o bobl ymhell y tu hwnt i ffiniau Cymru.  Gwelsom luniau’r dinistr a achoswyd gan y gwastraff glo difäol, a chlywsom am y celwyddau a ddywedwyd gan rai a oedd yn arwain Y Bwrdd Glo wrth iddynt wadu pob cyfrifoldeb am yr hyn a ddigwyddodd.  Mewn cyfweliadau o ddydd y trychineb, clywyd unwaith eto leisiau rhai o bobl Aberfan, ynghyd â phobl a frysiodd yno i geisio helpu, yn ymateb i’r trasiedi a’u goddiweddodd.  Clywsom hefyd rai o’r trigolion, yn cynnwys sawl plentyn a achubwyd o’r ysgol, yn sôn am y bore dychrynllyd hwnnw a’i gysgod poenus a pharhaus drostynt er hynny.

Hyd yr oedd yn bosibl, bu pobl ym mhob cwr o’r wlad (a thu hwnt) yn cydymdeimlo â phobl Aberfan hanner can mlynedd yn ôl, a byth ers hynny wrth gael eu hatgoffa am y trychineb.  Ail gyneuwyd y cydymdeimlad yr wythnos ddiwethaf wrth i ni nodi’r ffaith fod hanner canrif wedi mynd heibio.  ‘Hyd yr oedd yn bosibl’, meddwn, gan ei bod yn amhosibl i neb nad oedd yn rhan o’r gymuned honno, a hyd yn oed i neb na chollodd blentyn neu gƒâr y bore hunllefus hwnnw, wir ymdeimlo â’r boen a’r galar y mae ‘pobl Aberfan’ wedi gorfod ei ddwyn dros yr hanner can mlynedd diwethaf.

Un peth a ddaeth yn amlwg o’r hanes a adroddwyd oedd bod eglwysi lleol a’u gweinidogion wedi bod yn amlwg iawn nid yn unig o ran dwyn cysur i bobl Aberfan yn eu galar yn dilyn y trasiedi, ond hefyd yn yr ymdrech hir i sicrhau bod y gwir – o ran cyflwr y domen – wedi ei ddatgelu yn y diwedd.  Diolch i Dduw am y nerth a roddodd i’r bobl hyn i wasanaethu yn enw’r Arglwydd Iesu Grist.

Un o gysuron mawr y Ffydd yw bod yr Arglwydd Iesu Grist yn deall pob poen ac yn gallu cydymdeimlo â’i bobl yn ei holl ofidiau.  Fe ddioddefodd ef ei hun anghyfiawnder mawr wrth iddo gael ei gyfrif yn droseddwr a’i osod ar groes rhwng dau leidr.  Mae’n gwybod beth yw galar a phoen ac yn cydymdeimlo â ni ym mhob angen.  Mae’n siŵr bod rhai o bobl Aberfan yn gwybod hynny ers hanner can mlynedd.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 23 Hydref, 2016

O ddrwg i waeth

Does dim rhaid wrth fathemategydd da i wybod fod 322,762,018 yn rhif mawr iawn. Pwy all amgyffred y fath rif?  Dychmygwch bentwr o 322 miliwn o gerrig.  Dychmygwch lyfrgell o 322 miliwn o lyfrau.  Neu beth am dyrfa o 322 miliwn o bobl?

322 miliwn (neu 322,762,018) oedd poblogaeth Unol Daleithiau’r America ddechrau Ionawr yn ôl yr U.S. Census Bureau. Fedraf fi ddim  amgyffred y fath rif.  Ond mae’n amlwg i mi a phawb arall fod hynny’n andros o lot o bobl.  Ac o gofio hynny, y dirgelwch mawr yw na fedrai gwlad â chanddi gynifer o bobl ddod o hyd i rywun gwell na Donald Trump yn ymgeisydd am yr Arlywyddiaeth.  Ac o weld yr holl daflu baw rhyngddo fo a Hillary Clinton dros yr wythnosau diwethaf, mae’n rhyfedd meddwl na ellid cael – o blith y 322,762,016 eraill o bobl y wlad – dau ymgeisydd mwy cymwys.

Wedi’r ymgyrchu hir, tair wythnos sydd bellach tan ddydd yr Etholiad.  Nid yw’r un o’r ddau ymgeisydd yn ein llenwi â gobaith y gwelwn Arlywydd a fydd yn llais doeth a chyfiawn ar ran yr Unol Daleithiau ar lwyfan byd.  Ond mae datganiadau diweddaraf Donald Trump yn peri hyd yn oed fwy o bryder na rhai o’r pethau a ddywedodd cyn hyn.  Ers misoedd, clywyd Donald Trump yn dweud pob math o bethau ymfflamychol; daeth Mwslemiaid, Mecsico, mewnfudwyr a merched dan ei lach dro ar ôl tro.  Dros y dyddiau diwethaf, rhoddwyd mwy a mwy o sylw i’r hyn a ddywedodd am ferched, a chyhoeddwyd recordiad ohono’n siarad yn hyll ac anweddus am ferched penodol rai blynyddoedd yn ôl.  Fe’i cyhuddwyd hefyd gan fwy nag un ferch o ymddwyn yn gwbl amhriodol tuag atyn nhw.

Ymateb Mr Trump sy’n peri pryder gwirioneddol, wrth iddo ddadlau nad yw’r cyhuddiadau hyn yn ddim ond cynllwyn y sefydliad gwleidyddol a’r Wasg i’w ddifrïo fo.  A gwaeth hyd yn oed na Trump yw rhai o’i ddilynwyr sy’n bygwth, fel y gwnaeth un o’r enw Dan Bowman, ‘Os caiff hi [Hillary Clinton] ei hethol, gobeithio y gallwn drefnu coup.  Mi ddylai hi gael ei charcharu neu ei saethu.  Dyna pa mor gryf yr ydw i’n teimlo am yr holl beth.  Mi gawn ni chwyldro, ac mi wnawn ni eu llusgo nhw o’u swyddi os bydd raid.  Mi fydd yna dywallt gwaed mawr.  Os mai dyna fydd ei angen … mi wnawn i unrhyw beth dros fy ngwlad.’

Gobeithio mai pobl wirion sy’n siarad ar eu cyfer yw Mr Bowman a’i debyg.  Ond mae’r fath siarad yn dangos mor fregus ac mor beryglus yw pethau yn yr Unol Daleithiau.  Fedrwn ni ddim deall y cyfan sy’n digwydd yno. Chawn ni ddim bwrw pleidlais y mis nesaf.  Ond mi allwn, ac mi ddylem, weddïo dros y wlad a’i phobl, a thros y byd y mae gan yr Unol Daleithiau’r fath ddylanwad ynddo.  Gweddiwn y bydd doethineb a gwarineb yn cario’r dydd, er mwyn pawb ohonom.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 16 Hydref, 2016

Codi’r groes bob dydd

Ychydig dros flwyddyn yn ôl oedd y tro dwytha i mi weld peth tebyg.  Mi soniais amdano yn Gronyn ar y pryd.  Ar gylchfan y’i gwelais y llynedd, ac ar gylchfan y’i gwelais ddydd Mercher – cylchfan Caeathro y tro hwn.  Tybiais yn ddigon naturiol mai’r dyn a welais ger Pont y Borth y llynedd oedd un o’r ddau ddyn a welais yng Nghaeathro.  Wedi’r cwbl, faint o bobl sy’n llusgo croes o amgylch y wlad?

Ond nid Clive Cornish, y dyn a welais y llynedd, oedd yr un o’r ddau, ond Emyr Mathias o Landysul a Lyndsay Hamon.  Ers mis, maent wedi cerdded y wlad, gan ddechrau yn Nhŷ Ddewi a gorffen ar gopa’r Wyddfa ddoe.  (Erbyn ddoe, roedd Clive Cornish wedi ymuno â nhw, fel bod tair croes yn cael eu cario i’r copa.) Cyn hynny, daeth Emyr a Lyndsay i wasanaeth arbennig yn yr Eglwys yn Llanberis nos Wener.  Yno, cafwyd peth o hanes Emyr a chefndir y daith hon.

Rwy’n dychmygu fod codi croes bren 50 pwys, 12 troedfedd o hyd, yn waith caled, heb sôn am orfod ei llusgo ar draws gwlad. Ac rwy’n dychmygu nad peth hawdd yw goddef y gwawd a ddaw o du rhai pobl o wneud hynny.  Ond mae’r Cristnogion hyn yn gweld y cyfan yn gyfle i dystio i Grist a’i groes wrth i bobl eu holi am y groes ac am y Ffydd Gristnogol.

Soniodd Iesu wrth ei ddisgyblion am godi croes.  Ond am beth oedd o’n sôn?  Nid am godi’r groes a gododd Iesu ei hun.  Cododd Iesu ei groes, a marw arni er mwyn i ni beidio â dioddef yr hyn a ddioddefodd o. Ar y groes, roedd Iesu’n dioddef cosb ein pechodau ni, fel nad oes rhaid i ni ei dioddef ein hunain.  Roedd croes Iesu’n unigryw; a diolch am hynny, nid oes angen i ni godi’r groes honno.

Nid sôn oedd Iesu chwaith, fel y gwnawn ni, am ‘gael croes drom i’w chario’ wrth i ni orfod wynebu pob math o dreialon ac anawsterau.  Nid rhywbeth sy’n dod arnom yw’r groes y sonia Iesu amdani, ond rhywbeth yr ydym ni yn dewis ei wneud.

Ac mae’n rhaid ychwanegu hefyd nad sôn oedd Iesu am genhadu trwy gario croes bren o amgylch y lle. Nid amarch i Emyr a’i ffrindiau, nac i’w ffydd a’u hymdrech fawr i gyflwyno’r Efengyl i bobl Cymru yw dweud hynny.  Rhaid ei ddweud rhag i ni roi’r argraff mai gweithred anghyffredin i ambell   Gristion mwy brwdfrydig na’i gilydd yw codi croes.  Mae Iesu’n sôn am bob Cristion pan ddywed, ‘Os myn neb ddod ar fy ôl i, rhaid iddo ymwadu ag ef ei hun a chodi ei groes bob dydd a’m canlyn i’ (Luc 9:23).  Rhaid i bob Cristion fod yn barod, bob dydd, i roi Crist yn gyntaf (‘ymwadu ag ef ei hun’), i ddioddef pob math o sen a gwawd er mwyn Iesu Grist (’codi ei groes’), ac i ufuddhau i’r Arglwydd Iesu a’i efelychu (‘a’m canlyn i’). Mae cario darn hir o bren trwm yn anodd; mae ‘codi’r groes’ (yn yr ystyr a roes Iesu i’r ymadrodd)  yn anos  fyth.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 09 Hydref, 2016

 

Y llun cyflawn

Ar raglen ‘Stiwdio’ ar Radio Cymru’r wythnos ddiwethaf, ailddarlledwyd darn o gyfweliad a wnaed ryw ddwy flynedd yn ôl â’r arlunydd o Sir Fôn, Wilf Roberts, a fu farw ganol mis Medi.  Soniodd amdano’i hun yn mynd ati i wneud llun newydd.  Y peth cyntaf y byddai’n ei wneud fyddai taro rhyw fath o liw ar y ganfas ‘i dorri’r gwyn’, cyn dechrau peintio a ‘gadael i’r paent gymryd  drosodd’.  Ac yn aml iawn, meddai, byddai’r llun ‘yn dra gwahanol i be wnes i gychwyn ag o’.

Gallaf ddychmygu sawl llenor yn dweud peth tebyg. Gall stori neu gerdd ddatblygu wrth i’r awdur sgwennu, nes bod y gwaith gorffenedig yn aml yn wahanol i’r hyn a fwriadwyd yn wreiddiol.  Mae’r cymeriadau neu’r themâu yn medru mynd â’r awdur i gyfeiriad annisgwyl.

Rhaid i mi gydnabod fod hynny’n wir ar brydiau hefyd am y pytiau hyn yn Gronyn.  Nid wyf finnau chwaith, wrth gychwyn sgwennu, bob amser yn gwbl siŵr i ba gyfeiriad y byddaf yn mynd.

Ac onid yw’r un peth yn wir am fywyd pob un ohonom?  Wyddom ni ddim sut all pethau droi o ddydd i ddydd ac o awr i awr. Ar ddechrau dydd, gall fod gennym gynlluniau a bwriadau o bob math, ond wrth i’r oriau fynd heibio daw’n amlwg mai llwybr gwahanol sy’n agor o’n blaen, a phobl wahanol a digwyddiadau gwahanol – helyntion gwahanol a syrpreisys gwahanol – sy’n ein haros.  Dalen newydd, wag yw pob diwrnod newydd, a’i ddiwedd – ar ddechrau dydd – yn ddirgelwch ac yn ansicr.  Ac wrth geisio ymdopi â’r  cyfan, y cysur mawr sydd gennym yw y bydd Duw gyda ni, beth bynnag a wynebwn.

Wyddom ni ddim chwaith beth fydd dyfodol yr Eglwys Gristnogol yn ein gwlad.  Ni ddatgelwyd i ni sut bydd y llun yn datblygu.  Nid yw’r ganfas yn wag heddiw, wrth reswm, gan mai gwaith sy’n para o oes i oes yw gwaith yr Efengyl.  Mae’r Eglwys wrth ei gwaith yn addoli ac yn cenhadu ac yn gweithredu cariad Crist.  Ond heb ei orffen y mae’r llun; a gwyddom trwy ffydd mai Duw fydd yn peintio’r llun hwnnw.  Yn ei ddwylo diogel ef y mae’r gwaith, a diolchwn am gael credu y bydd yr Arglwydd Dduw yn gofalu am ei Eglwys i bob yfory.

A wyddom ni ddim beth a ddigwydd yn y byd, gyda’i amryfal broblemau dyrys.  Mae dyfodol y byd a’i bobl yn aneglur i ni ond yn hysbys i’r Duw Mawr sy’n rheoli dros y cyfan.  Yng nghanol dryswch byd, diolch am y sicrwydd sydd gennym fod Duw yn teyrnasu ac yn cyflawni ei fwriadau doeth ar gyfer y byd a’i bobl.  Iddo Ef, mae’r llun eisoes yn gyflawn ac yn amlwg, er mor aneglur yr ymddengys i ni.

Mentrwn ymlaen mewn ffydd, gan gredu fod ein Tad Nefol yn gwarchod trosom, yn y gobaith y bydd y llun ryw ddydd yn amlwg i ninnau.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 02 Hydref, 2016