Un Arglwydd

Y mae i Dŷ’r Arglwyddi ei wendidau.  Mae hynny’n amlwg.  Byddai rhai’n falch o’i weld yn diflannu am byth am ei fod yn llawn o bobl nad oes neb wedi eu hethol; am fod rhagor nag un o bob deg ohonyn nhw wedi etifeddu’r hawl i fod yno; ac am fod cymaint o bobl gyfoethog wedi llwyddo i ‘brynu’ sedd yno.  Ond er pob beirniadaeth, dadlau dros ddiwygio’r sefydliad a wnaiff y mwyafrif am eu bod yn credu fod ‘ail dŷ’ neu ail siambr seneddol yn angenrheidiol, er mwyn craffu ar y deddfau a wneir yn Nhŷ’r Cyffredin a gwella arnynt.  Ers cenedlaethau, mae Prydeinwyr o bob lliw gwleidyddol wedi hawlio mai San Steffan yw’r  enghraifft odidocaf o ddemocratiaeth, ac wedi mynnu mai dyma’r safon a’r esiampl i holl wladwriaethau’r byd.  Dan y drefn hon, mae’r ‘arglwyddi’ yn cyflawni swyddogaeth holl bwysig.  Dyna ydym ni i fod i’w gredu beth bynnag. Neu, dyna oeddem i’w gredu.

Yr wythnos ddiwethaf, roedd yr ‘arglwyddi’ yn trafod ‘Mesur [Hysbysiad i Adael] Yr Undeb Ewropeaidd’ Llywodraeth Theresa May sef, y Bil Brexit bondigrybwyll. Roedd 190 o’r ‘arglwyddi’ eisiau cyfrannu at y drafodaeth (bron i chwarter aelodaeth y Tŷ).  Pa sylwadau fydden nhw yn eu gwneud?  Pa ddiwygiadau fydden nhw yn eu hawgrymu?  Y disgwyl o du’r Llywodraeth oedd na fydden nhw’n gwneud dim o’r fath beth!  Ac er mwyn pwysleisio hynny, roedd Theresa May yno ar ddechrau’r drafodaeth i fwrw golwg fygythiol drostyn nhw.  Y fath ragrith! ‘Clodforwn, gwarchodwn, dyrchafwn Dŷ’r Arglwyddi; ond na foed i’r arglwyddi hynny feiddio gwneud eu gwaith na dweud unrhyw beth nad ydym ni eisiau ei glywed.’

Ie, rhagrith llwyr. Ond rhagrith sydd, gwaetha’r modd, yn medru bod mor agos atom ninnau.  Yn ei lythyr at yr Effesiaid dywed yr Apostol Paul, ‘un Arglwydd [sydd] … un Duw a Thad i bawb’ (4:5-6). Ond mor rhwydd yw trin Arglwydd Dduw y nef a’r ddaear yn union fel roedd Mrs May yn trin arglwyddi’r Senedd.  Clodforwn, gwarchodwn, dyrchafwn enw Duw.  Ond mor aml y gwrthodwn blygu i’w ffyrdd, ac mor rhwydd y gwrthodwn wrando ar yr hyn a ddywed.  Credwn ynddo gan ei arddel yn Arglwydd ein bywydau.  Mae hynny’n ddigon hawdd.  Anos o lawer yw derbyn mai gan yr Arglwydd hwn y mae’r hawl i ddweud wrthym ni sut i fyw.  Mor rhwydd yw edrych yn fygythiol ar yr Arglwydd sydd am fod yn ben ac am reoli ein mynd a dod beunyddiol.  Pam ddylem ni wrando ar Dduw, mwy nag ar unrhyw un arall?  Pam na chawn ni benderfynu beth i’w wneud?

Mae’n debyg y dylem ddiolch i Mrs May.  Oherwydd trwy ei rhagrith a’i hyfdra a’i hamarch digywilydd gerbron yr arglwyddi roedd y Prif Weinidog yn ein hatgoffa o’r perygl mawr i ninnau beidio â rhoi’r parch dyladwy i’r Un a’r Unig Wir Arglwydd.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 26 Chwefror, 2017

Ein heddiw ni

Llun: BBC

Nid yw pawb yn gwirioni’r un fath.  Mae rhai wrth eu bodd efo ffilmiau a rhaglenni ffuglen wyddonol.  Dydw i ddim. Dwi’n cael dim blas ar Star Wars na Star Trek na’r un ffilm sci-fi arall.  Ac felly bydd yn anodd gennych gredu i mi ar un adeg fod yn wyliwr brwd o Doctor Who.  Ond roedd hynny nôl yn nyddiau William Hartnell, y ‘Doctor’ gwreiddiol.  Bellach, mae’r deuddegfed ‘Doctor’, Peter Capaldi, wedi cyhoeddi y bydd yn gadael y gyfres ddiwedd y flwyddyn. Bydd ar y BBC angen ‘Doctor’ newydd.  Ac er i Doctor Who a minnau fynd yn ddieithr i’n gilydd ers blynyddoedd, mae gen i flys cynnig am y swydd wedi i mi fwynhau dwy siwrnai arbennig y dydd o’r blaen.   Roedd y naill daith i’r gorffennol a’r llall i’r dyfodol; yn union fel teithiau’r ‘Doctor’. Dwi wedi sylweddoli bod ‘teithio trwy amser’ yn ddigon difyr!

Taith i’r dyfodol oedd y gyntaf, ar hyd Ffordd Osgoi’r Bontnewydd.  Mae’r lôn newydd yn werth ei gweld, o  gylchfan y ‘Goat’ yn Llanwnda, draw at Waith Brics Caernarfon, heibio i Glan Gwna a throsodd i gylchfan Plas Menai a Ffordd Osgoi’r Felinheli. Roedd y traffig trwm yn llifo’n rhwydd arni. Taith i’r gorffennol oedd yr ail, ar y trên o Gaernarfon i Lanberis.  Ac yn rhyfedd iawn, mewn un man, rywle rhwng y Gwaith Brics a Ffatri Peblig, roedd y ddwy daith fwy neu lai’n dilyn yr un llwybr.  Mae’r gwaith ar y ffordd osgoi heb ei gychwyn; mae’r cledrau wedi eu codi ers talwm; ond mi ellwch chithau os mynnwch wneud y ddwy daith trwy wylio’r delweddau rhithiol sy’n darlunio’r lôn arfaethedig ac yn dod â’r hen reilffordd yn fyw i’r cof.  Chwiliwch amdanynt ar YouTube.

Ond er difyrred y teithio, nôl i heddiw fu raid dod. Ac yn union felly hefyd, yn yr heddiw hwn yr ydym i fyw fel Cristnogion, er y duedd i geisio ddoe ein hiraeth ac yfory ein breuddwydion.  Heddiw yr ydym i wasanaethu ac i ddwyn ein tystiolaeth i Iesu Grist.

Nôl hefyd o wylio’r ffordd a’r trên o bell i fod yn Gristnogion sy’n byw yng nghanol y byd a’i bethau.  A’r byd hwnnw nid yn fyd rhithiol na delfrydol lle mae popeth yn rhwydd a hardd, ond yn fyd go iawn, llawn o broblemau ac anawsterau yn ogystal â bendithion a chysuron.

Ac mor dda yw cofio mai i’r byd go iawn hwn, ac i’w heddiw ef ei hun y daeth Iesu Grist.  Fe’i ganed un waith, i fyw yn heddiw ei ddydd, yn y byd real a oedd, bryd hynny fel erioed, yn llawn o ofid a gwae, dioddefaint a phechod, dagrau a chwerthin, gobaith a llawenydd.  Fe ddaeth Iesu Grist nid i ymylon ein byd, i edrych arno o bell neu i wibio heibio iddo’n ddidaro, ond i’w ganol.  Fe ddaeth i’n byd; fe ddaeth atom; fe ddaeth yn un ohonom.  Mae’n deall yr hyn a brofwn ni am iddo fod trwy’r un profiadau ac am iddo wynebu’r un temtasiynau.  Yn ei nerth ef, a chyda’i gymorth ef y medrwn ninnau hefyd fyw’r bywyd Cristnogol yn ein byd a’n heddiw ni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 19 Chwefror, 2017

Cael yn ôl

Does dim rhaid i chi ateb y cwestiwn hwn.  Ond, ble mae’ch arian chi?  Nid unrhyw arian sydd genych yn y banc ond yr arian sydd acw, yn y tŷ.  Ydi o’n ddiogel?  Ydych chi’n cofio lle mae o?  Dan fatras y gwely?  Mewn hen dun bisgedi yn y twll dan grisiau?  Yn y tebot gorau?  Dwi ddim yn disgwyl i chi anfon nodyn ataf i ddeud lle mae eich arian prin.  Dim ond gobeithio ydw i eich bod chi’n gwybod lle mae o.

Holi ydw i ar ôl clywed am y drafferth a gafodd gŵr a gwraig o Dde Lloegr yn ddiweddar.  Roedden nhw wedi cadw mil a hanner o bunnoedd mewn popty araf.  Am wn i fod hwnnw cystal lle â dim!  Wedi’r cwbl, pa leidr fyddai’n dechrau chwilio am arian mewn slow cooker?  A chan fod y popty wedi torri doedd yna ddim peryg iddyn nhw wneud lobsgóws na chawl o’r arian.

Ond am fod y popty wedi torri, aed ag o i’r ganolfan ailgylchu.  Wnaethon nhw ddim cofio am yr arian nes i’r gŵr benderfynu mynd â’r £1,500 i’r banc ddau ddiwrnod wedyn. Wedi cofio fod yr arian yn y popty, rhuthrodd y ddau ar eu hunion i’r ganolfan ail gylchu. A chwarae teg i weithwyr y ganolfan, roedden nhw’n fodlon tyrchu trwy’r pentyrrau o nwyddau gwastraff er mwyn chwilio am yr arian.  Ac er na lwyddwyd i ddod o hyd i’r cyfan, fe gafwyd £1,300 yn ôl.

Sôn am bobl yn darganfod trysorau yn hytrach na’u colli a wnaeth Iesu Grist mewn dwy ddameg, y naill am ddyn yn canfod trysor wedi ei guddio mewn cae a’r llall am fasnachwr yn chwilio am berl gwerthfawr cyn dod o hyd iddo.  Roedd y ddau wrth eu bodd; y naill am iddo ganfod trysor yn annisgwyl, a’r llall am iddo gael y perl gwerthfawr y bu’n chwilio’n hir amdano.

O gael y rhan fwyaf o’u harian yn ôl, mae’n siŵr fod y ddau o Dde Lloegr wedi profi rhywfaint o lawenydd y dynion yn y damhegion.  Ond mae’n bosib fod eu llawenydd hwy yn fwy melys fyth.  Oherwydd mi wydden nhw am y boen a’r siom o golli’r arian i ddechrau.  Chawson nhw mo’r cyfan yn ôl, ond roedd cael £1,300 yn ôl yn llawer gwell na cholli’r cwbl.

Llawenydd y Cristion yw’r ffaith iddo dderbyn trwy Iesu Grist rywbeth yr oedd wedi ei golli; rhywbeth y daethai i feddwl na fyddai byth yn ei gael yn ôl.  Fel hyn y sonia Pantycelyn am y peth:

Yn Eden cofiaf hynny byth,

Bendithion gollais rif y gwlith;

Syrthiodd fy nghoron wiw.

Ond buddugoliaeth Calfari

Enillodd hon yn ôl i mi;

Mi ganaf tra fwyf byw.

Mae’r bendithion a gollodd Pantycelyn (a ninnau) yn cynnwys y berthynas heddychol â Duw a’r hawl i fod yn blant iddo.  Do, fe syrthiodd y goron oddi ar fy mhen innau oherwydd fy mhechod.  Ond gyda Williams a phob Cristion gallaf innau lawenhau o gael y goron yn ôl trwy aberth Crist drosof.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Chwefror, 2017

 

Pantycelyn

Rwy’n eiddigeddus o Gristnogion sy’n deall i’r dim bwysigrwydd hanes ac yn gwybod sut i edrych ar ddigwyddiadau a phobl y Ffydd o’r gorffennol pell ac agos. Nid pawb sy’n meddu’r ddawn.

Mae rhai’n arbennig o dda am gofio ac adrodd stori’r blynyddoedd a fu, ond yn llwyddo rywsut i gadw’r cyfan yn daclus yn y llyfrau hanes.  Mae gwerth i wybod y stori, wrth gwrs, ond mae’n biti mawr os nad yw’r stori honno’n amlwg yn berthnasol i’n cyfnod ni.

Mae eraill yn euog o anghofio, neu’n hytrach o anwybyddu hanes cyfoethog y Ffydd. Anwybodaeth neu dwpdra sy’n gyfrifol am hynny yn achos pobl sy’n credu nad oes unrhyw werth mewn dysgu am yr hyn a ddigwyddodd yn hanes yr eglwysi yma yng Nghymru ac yn y byd mawr mewn cyfnodau blaenorol.  Yr unig beth sy’n cyfrif i bobl felly yw’r presennol, a’r unig bobl sy’n cyfrif yw’r bobl sy’n dwyn eu tystiolaeth i Grist heddiw.

Yn achos eraill, adwaith yn erbyn y math o hanes sy’n gwneud y gorffennol yn amherthnasol sy’n gyfrifol am y duedd i anwybyddu stori fawr y Ffydd.  Er cymaint y sôn am ddigwyddiadau a diwygiadau, am ddiwygwyr a chyfieithwyr, am saint a phregethwyr, ac am gyfnodau euraidd y blynyddoedd gynt, mae rhywbeth digalon ynghylch y cyfan os rhoir yr argraff mai perthyn i’r gorffennol yn unig y mae’r pethau hyn.  Mae llawer wedi troi cefn ar yr hanes am iddynt deimlo fod adrodd y stori’n cyfyngu’r Ffydd i lyfrau hanes.  Yn hytrach na byw yn y gorffennol, maen nhw’n mynnu byw a thystio heddiw.

Mae dathliadau 300 mlwyddiant geni William Williams Pantycelyn yn gyfle arbennig i ni ddeall gwerth cofio ac adrodd hen, hen hanes y Ffydd yn ein gwlad. Tybed glywsoch chi’r rhaglenni a ddarlledwyd ar Radio Cymru y Sul diwethaf am y gŵr o Sir Gaerfyrddin a ddaeth yn un o arweinwyr ac yn brif emynydd Methodistiaid y ddeunawfed ganrif?  Trwy raglenni o’r fath, a thrwy erthyglau a llyfrau a gyhoeddir dros yr wythnosau nesaf, cawn gyfle newydd gobeithio i werthfawrogi bywyd a gwaith Pantycelyn, a’i gyfraniad mawr nid yn unig i’w oes ei hunan ond i bob oes a’i dilynodd, gan ei fod trwy ei emynau yn fwyaf arbennig yn siarad am brofiadau pob oes ac am Efengyl sy’n diwallu anghenion pob oes.  Mae ei emynau’n dangos y neges a daniodd genedl a’r profiadau a fu’n gynhaliaeth i genedlaethau o Gristnogion a fu’n canu gydag ef am groes a gras, cariad a maddeuant, ofnau a gobaith, nefoedd ac uffern.  Heb ei neges, nid oedd – ac ni fyddai – Pantycelyn yn neb o bwys.  Ond nid oedd y neges honno’n fwy perthnasol, na’i eiriau’n fwy dealledig i bobl ei oes nag i bobl yr un cyfnod arall.  Nid oedd Cymry’r ddeunawfed ganrif yn fwy cyfarwydd na ni â phechod a gras a’r iachawdwriaeth fawr.  Y Duw mawr a wnaeth y cyfan yn fyw iddynt, a’r un Duw all eu gwneud yn fyw i ninnau.  Ac onid dyna werth hanes?

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 05 Chwefror, 2017