Billy Graham

Nid wyf yn bwriadu unrhyw amarch i’r dyn trwy ddweud nad wyf yn cofio’r  un gair a ddywedodd.  Wedi’r cyfan, mae bron i 34 o flynyddoedd ers i mi ei weld yn Anfield, cae pêl droed Lerpwl, ym mis Gorffennaf 1984; yr unig dro i mi ei weld.

Billy Graham yn stadiwm Anfield yn ystod yr ymgyrch efengylu a gynhaliodd yno ym mis Gorffennaf 1984

Mae’n debyg fod yna gannoedd o bobl sy’n cofio popeth a ddywedodd Billy Graham yn Lerpwl y noson honno, a bod yr hyn a glywsant wedi cael dylanwad mawr ar lawer ohonynt.  Mae’n siŵr fod llawer yn tystio eu bod, trwy ras Duw a gwaith effeithiol yr Ysbryd Glân, wedi troi mewn ffydd at Iesu Grist y noson honno ar ôl clywed yr efengylydd byd enwog yn cyhoeddi’r Efengyl.  I Dduw y bo’r clod am weinidogaeth rymus Billy Graham dros y degawdau.  Rhwng 1947 a 2005, cynhaliodd 417 o ymgyrchoedd pregethu ar draws y byd, a dywedir fod 215 miliwn o bobl wedi gwrando arno’n pregethu dros y cyfnod hwnnw, mewn 185 o wledydd.  Mae’n siŵr gen i y byddai Billy Graham yn deall fod ymhlith y miliynau hynny rai fel fi a fyddai o fewn dim yn anghofio’r cyfan a glywsant.  Er cymaint ei lwyddiant fel pregethwr, gwyddai nad ei allu ef oedd cyfrinach y llwyddiant hwnnw ond nerth Duw yn gweithio trwyddo.  Byddai felly’n deall nad oedd disgwyl i’w bregethu gael yr un effaith ar bawb a’i clywodd, a bod llawer – yn Gristnogion yn ogystal ag anghredinwyr – yn dod o’r cyfarfodydd heb brofi unrhyw beth o bwys.

Gallaf gofio pregethwyr ac oedfaon a wnaeth fwy o argraff o lawer arnaf.  Un o’r pregethwyr hynny, fel y soniais o’r blaen, oedd y gŵr duwiol, annwyl yr euthum ar y bws i Lerpwl gydag ef y noson honno, y Parchg John Vevar.  A’r bregeth a wnaeth yr argraff fwyaf arnaf erioed oedd nid un Billy Graham gerbron tyrfa o 33,000 o bobl mewn stadiwm bêl droed, ond un y Parchg Gwynn Williams (Caerdydd erbyn hyn) mewn cyfarfod syml iawn gyda chriw bychan o bobl yn un o stafelloedd hen adeilad y Brifysgol ym Mangor.  Mi fedraf gofio’r bregeth  honno a’i chwestiwn, ‘Pwy yw Iesu Grist?’ er i mi ei chlywed dros ddeng mlynedd cyn y daith i Lerpwl.

Mae Duw’n defnyddio amrywiaeth o gyfryngau i ddod â ni at Grist.  Yr un yw’r neges o oes i oes, ac o le i le: y newydd da fod bywyd i’w gael yn yr Arglwydd Iesu.  Ond mae’r bobl a’r cyfryngau’n amrywio.  Trwy wahanol dystion a gwahanol fath o oedfaon, mae Duw’n dod â phobl wyneb yn wyneb â’r angen i edifarhau a chredu yn yr Iesu.  Nid y cyfryngau sydd bwysig; ac er mor ddylanwadol fu gweinidogaeth Billy Graham dros y blynyddoedd, nid fo oedd yn bwysig o gwbl ond y Gwaredwr bendigedig yr oedd yn gwahodd pobl i gredu ynddo.

Wrth ddiolch am waith yr efengylydd a fu farw ddydd Mercher diwethaf, mi gofiwn hefyd ar drothwy Gŵyl Ddewi mai’r un oedd galwad y gŵr duwiol Dewi o’r chweched ganrif a bregethai Grist gan alw ar bawb i’w gofleidio.  A diolchwn fod gwaith yr Efengyl yn parhau o hyd.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 25 Chwefror, 2018

Trafferthion Oxfam

Mae Mark Goldring, Prif Weithredwr Oxfam wedi cyhoeddi llythyr agored yn ymddiheuro am ymddygiad rhai o weithwyr yr elusen yn Haiti yn 2011 ac yn Chad o 2006 ymlaen.   Gwnaeth hyn ar ôl iddi ddod yn amlwg fod rhai o gyn-weithwyr Oxfam yn euog o gamymddwyn rhywiol ac o gam-drin pobl yr oeddent yn y gwledydd hynny i’w helpu yn enw’r elusen.  Mae’n amlwg mai dechrau trafferthion Oxfam yw hyn o hyd, ac amser yn unig a ddengys pa effaith a gaiff yr helynt ar ei waith yn y pen draw. Mor drist fu gweld camymddygiad rhai unigolion yn dod ag enw drwg i’r mudiad cyfan yng ngolwg llawer o bobl.

Nid cyfiawnhau’r drygioni y clywsom amdano a wneir wrth ddweud nad wyf yn synnu fod pobl sy’n gwasanaethu elusennau dyngarol yn medru gwneud y pethau gwrthun a adroddwyd yn y Wasg yn ddiweddar.  Gwaetha’r modd, nid yw gweithwyr elusennol wrth natur yn wahanol i neb arall, ac oherwydd hynny maent mor dueddol â neb o fethu â chyrraedd y safonau moesol y mae cymdeithas yn ei disgwyl, heb sôn am safon berffaith cyfraith lân Duw.  Y mae eu pechod hwy, fel pechod pawb arall, yn sicr o gael ei amlygu trwy’r hyn a wnânt.  Yr hyn sy’n wirioneddol drist a siomedig yn yr achos arbennig hwn yw bod pobl a edmygid am eu gwasanaeth hunan aberthol er mwyn lleddfu peth ar ddioddefaint eraill wedi bradychu’r ymddiriedaeth a roddwyd ynddynt gan yr elusen a’i chefnogwyr a’r dioddefwyr eu hunain.

Nid yw natur bechadurus neb yn esgus am y pechodau y mae’n eu cyflawni. Mae pob creadur gwâr yn gwybod ei fod mewn brwydr barhaus yn erbyn y drwg sydd ynddo ac yn ei wynebu.  Ac fe ddylai pob mudiad a sefydliad wneud pob ymdrech bosibl i sicrhau’r safonau uchaf posibl gan eu gweithwyr a’u cefnogwyr.  Ond ar brydiau, mewn byd a betws, mae pobl yn syrthio’n fyr o’r safonau disgwyliedig. Afraid dweud fod ymddygiad Roland Van Hauwermeiren ac eraill wedi bod yn siom aruthrol i gefnogwyr Oxfam.  Mae pobl wedi eu ffieiddio o glywed yr hyn a wnaeth y dyn a fu’n arwain gwaith Oxfam yn Haiti.

Siomedig hefyd fu peth o’r ymateb i’r sgandal, wrth i rai pobl alw arnom hyd yn oed i beidio â chefnogi elusennau dyngarol o bob lliw a llun oherwydd yr hyn a wnaed gan Van Hauwermeiren  a’i debyg.  Wrth gwrs bod angen i’r elusennau wneud popeth a fedrant i ddileu’r drwg ac ennill ymddiriedaeth a chefnogaeth pobl.  Ond yn ein byd amherffaith ni, pobl amherffaith sy’n cefnogi mudiadau amherffaith i alluogi pobl amherffaith i gynorthwyo eraill yn eu henw.  Heb os, felly y byddem yn disgwyl i bob elusen Gristnogol ei gweld hi, er nad ydynt am eiliad yn cyfiawnhau nac esgusodi’r un pechod na bai.

Nid yw’r troseddau na’r bobl fu’n euog ohonynt yn rheswm dros ymryddhau o’r cyfrifoldeb a’r fraint o helpu eraill yn eu dioddefaint a’u cynni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 18 Chwefror, 2018

Yr Ynyd

‘Dydd Mawrth Ynyd,

crempog bob munud.’

Wn i ddim pwy bia’r cwpled, ond rwy’n ddiolchgar am yr awgrym ac yn gobeithio cael crempog neu fwy ddydd Mawrth. Daeth y diwrnod hwn yn fuan eleni am fod y Pasg yn gymharol fuan.

Hen air dieithr ydi ‘ynyd’ erbyn hyn.  Ar wahân i’r ymadrodd ‘dydd Mawrth Ynyd’, oes unrhyw ddefnydd arno?  Glywsoch chi sôn am ‘wneud ynyd’ a ‘hel ynyd’ a hyd yn oed ‘iâr ynyd’?  Chlywais i ddim (ac mae fy iaith yn dlotach o’r herwydd).  Ac o gofio mai am ‘ddydd Mawrth Crempog’ y bydd y mwyafrif ohonom yn sôn, ai gormod dweud fod y gair ‘ynyd’ wedi diflannu?

Benthyciad o’r gair Lladin initium ydi ‘ynyd’.  Nid bod gwybod hynny o help chwaith os ydym wedi anghofio popeth o’r gwersi Lladin ers talwm (os ydym yn ddigon hen i fod wedi cael gwersi Lladin wrth gwrs!)  Ystyr initium yw ‘dechreuad’, ac o’r un gair y daeth y gair ‘initial’ i’r Saesneg.  Dydd Mawrth Ynyd yw Dydd Mawrth Dechreuad.  Ond dechrau beth?  Dechrau tymor y Grawys, sef y deugain niwrnod (heb gyfri’r Suliau) o ddydd Mercher y Lludw (drannoeth dydd Mawrth Ynyd) hyd Sadwrn y Pasg.

Mae’r Grawys yn nodi’r deugain niwrnod y bu Iesu yn yr anialwch. Wrth ymatal dros gyfnod y Grawys rhag bwyta pethau (yn draddodiadol, braster, wyau a chynnyrch llaeth), mae Cristnogion, fel rhan o’u disgyblaeth Gristnogol, yn ceisio efelychu Iesu.  Gwnaed crempogau â’r nwyddau hyn ar Ddydd Mawrth Ynyd gan na fyddid eu hangen dros yr wythnosau canlynol.  Ond yr oedd mwy i’r Ynyd a’r Grawys nag efelychu Iesu trwy ymwadu â’r hunan.  Pwrpas cadw defod y Grawys oedd helpu’r Cristion i gyffesu bai a gwneud penyd amdano er mwyn cael maddeuant.  Dyna mewn gwirionedd y tair elfen sydd i’r gair Saesneg ‘shrive’ a geir yn ‘Shrove Tuesday’.

Adweithio yn erbyn y perygl o wneud defodau’n sylfaen y bywyd Cristnogol a wnaeth yr Anghydffurfwyr wrth beidio â gorbwysleisio’r Grawys a rhai o wyliau eraill yr Eglwys.  Roedd pob awgrym y gallwn wneud penyd am ein pechodau ac ennill maddeuant yn wrthun iddynt.  Nid trwy ymatal rhag bwyta, na thrwy gosbi’r hunan mewn unrhyw ffordd, y daw maddeuant ond trwy ffydd yn Iesu, a ddioddefodd ac a fu farw trosom.  Beth bynnag a wnawn y Grawys hwn wrth baratoi ar gyfer y Pasg, cofiwn nad defodau, ond y Crist y rhown ein ffydd ynddo, yw sylfaen a dechrau’r cyfan.

Fel dywed Rhys Nicholas, nid oes raid i ni wneud penyd gan fod Iesu wedi ei wneud yn ein lle.

‘Gwn pa fodd y prynodd f’enaid,

gwn pa fodd y gwnaeth fi’n rhydd,

dwyn y penyd arno’i hunan,

marw drosof, cario’r dydd ;

clod a moliant

fydd yn llanw ’mywyd mwy.’

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 11 Chwefror, 2018

Coed a blodau

Sycamorwydden oedd hi.  A chlamp o goeden oedd hi, oddeutu 70 troedfedd o uchder os deallais yn iawn.  Ond fis Mehefin diwethaf bu raid ei chwympo am ei bod wedi hollti.  Roedd yr ardd ffrynt acw’n edrych yn od iawn hebddi.  Fe’i torrwyd i’r llawr, a hyd yn oed yn is na hynny wedi i fwystfil o beiriant swnllyd fod wrthi am fore cyfan yn malu ei gwreiddiau.  Doedd dim ar ôl, a’r unig beth sy’n dangos fod coeden wedi bod yno yw’r cylch o risgl a phridd sy’n llenwi’r twll a wnaed gan grafangau’r bwystfil dur.

Un o ddwy goeden a safai yn y rhan honno o’r ardd oedd hi.  Mae ei chymar yno o hyd; a’r wythnos ddiwethaf mi sylwais fod y cennin pedr yn dechrau blaguro wrth droed honno unwaith eto.  Cyn bo hir, bydd hanner cylch o felyn wrth fôn y goeden; a gobeithio y bydd hynny’n lleddfu peth ar ei hiraeth hi a ninnau am y goeden dal a safai wrth ei hymyl ac am y cennin pedr a dyfai wrth ei throed hithau am flynyddoedd.

Ond wedi edrych eto, mi sylweddolais fod y cennin pedr i’w gweld hefyd lle’r oedd y goeden a dorrwyd.  Maen nhw’n ymwthio trwy’r rhisgl a’r pridd lle bu’r dannedd ffyrnig dur yn brathu.  A dyna enghraifft syml o rym anhygoel natur ar waith o’n cwmpas.  I bobl ffydd, wrth gwrs, nid grym natur yn unig ond grym a gallu Duw sy’n cynnal ac yn arglwyddiaethu dros y cyfan a greodd.

Do, mi fethodd yr anghenfil o beiriant â difa’r cennin pedr.  Yn gwbl ryfeddol, mi oroesodd y blodau’r holl dyllu a malu.  Mi fethodd y gelyn angau â dal yr Arglwydd Iesu; mi fethodd brath angau â’i ddifa, gan ei fod wedi codi o’r bedd erbyn bore’r trydydd dydd.  Cysur rhyfeddol yr Efengyl yw na fydd angau yn ein trechu ninnau chwaith os  ydym yn credu yn yr Iesu hwn.

Nid heb reswm y mae’r Testament Newydd yn defnyddio’r darlun o’r had yn cael ei roi yn y ddaear, ac yna’n blaguro ac yn tyfu, i gyflwyno i ni’r newyddion da am yr atgyfodiad a’r bywyd tragwyddol.  Mae’n rhaid i’r had gael ei blannu er mwyn i’r blodyn dyfu. Roedd rhaid i Grist farw er mwyn iddo atgyfodi a dangos gallu rhyfeddol y Duw sy’n sathru angau dan draed.  A’r newyddion da yw bod i bawb sy’n credu yng Nghrist yr un gobaith o atgyfodiad i’r bywyd sydd ar eu cyfer y tu hwnt i angau.

Y mae’r bywyd tragwyddol wedi ei ddarparu ar gyfer pawb sy’n rhoi ei ffydd yn Iesu Grist.  Gallu Duw sy’n gwneud hyn yn bosibl; yn union fel mai gallu Duw a ddaeth â’r Iesu’n ôl yn fyw, ac yn union fel mai gallu Duw a ddaw â bywyd o’r hedyn sy’n cael ei roi yn y pridd.

Duw galluog a nerthol yw Duw’r Beibl sy’n datguddio ei allu a’i nerth trwy ryfeddodau’r byd a greodd.  Ond er mor rhyfeddol yw ei greadigaeth, yn ei Fab Iesu Grist a’i fywyd a’i waith y datguddiodd ei hunan i ni fwyaf eglur.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 04 Chwefror, 2018