Daeth yr amser

Ar ddiwedd mis Medi arall mae’n adeg i edrych ymlaen. Aeth yr haf heibio, ac mae’n anochel ein bod yn paratoi at y Diolchgarwch, at droi’r clociau, at y Nadolig ac at bopeth arall sy’n rhan o’n hydrefau a’n gaeafau bob blwyddyn.

Dywed Salm 102, y dyfynnir ohoni yn Gronyn yr wythnos hon, ei bod yn adeg i wneud rhywbeth hefyd. Ond nid sôn am rywbeth yr ydym ni i’w wneud y mae’r Salmydd.  Yn adnod 13, mae’n meiddio dweud ei bod yn adeg i Dduw wneud rhywbeth: ‘Byddi’n codi ac yn trugarhau wrth Seion; y mae’n adeg i dosturio wrthi, oherwydd fe ddaeth yr amser’.

Mae ffydd y Salmydd yn Nuw mor amlwg, mewn dyddiau sy’n amlwg yn anodd iddo fo’n bersonol ac i’w bobl.  Sonia am ‘ddydd fy nghyfyngder’ (2) a chyfeiria at erfyniad ei bobl ‘orthrymedig’ (17).  Mae’n amlwg ei fod yn hiraethu am weld yr Arglwydd yn ei fendithio ef a’i bobl; mae’n dyheu am weld Duw yn llwyddo ei waith ei hun.  Mae’n cyfaddef ei wendid. ‘Yr wyf’ meddai ‘wedi fy nharo, ac yn gwywo fel glaswellt’ (4), ac eto mae ei ffydd yn gadarn a’i hyder mor fawr.  Ac yntau’n gwbl sicr y bydd Duw’n codi ac yn trugarhau wrth ei bobl gall ddweud, ‘Y mae’n adeg i dosturio wrthi’.  Mae’n llawn gobaith y bydd Duw’n gwneud hynny, oherwydd ‘fe ddaeth yr amser’.

Rwy’n eiddigeddus o ffydd a gobaith y Salmydd.  Mewn dyddiau blin o dlodi ysbrydol gallwn ninnau alw ar Dduw i drugarhau wrth ei Eglwys.  Yn ein tristwch a’n hanobaith gallwn ddyheu am weld y Brenin mawr yn codi ac yn tosturio wrthym trwy lwyddo gwaith yr Efengyl.  Mewn rhwystredigaeth a gwendid gallwn deimlo ei bod yn hen bryd i bethau newid a bod gormod o amser wedi mynd heibio ers i Efengyl Iesu Grist fod mewn bri yn ein gwlad. Ond rywsut, dyhead gwag ydyw, a does fawr o ddisgwyl i ddim newid mewn gwirionedd.

Mor wahanol y Salmydd: roedd o’n gwbl sicr y byddai Duw’n tosturio wrth ei bobl. Mae’n siwr fod a wnelo’r ffaith ei fod wedi gweddio a cheisio bendith Duw â’r sicrwydd hwnnw.  Mae’n disgwyl i Dduw ateb ei weddi: ‘Byddi’n codi ac yn trugarhau wrth Seion’.  Ac mae’n disgwyl iddo wneud hynny’n fuan: ‘y mae’n adeg i dosturio wrthi, oherwydd fe ddaeth yr amser’.

Ydw, rwy’n eiddigeddus o’r hyder a welir yn y Salm hon. Mi garwn fedru dweud gyda’r Salmydd fod yr amser wedi dod i Dduw lwyddo’i waith yn ein plith.  Rwy’n teimlo’i bod yn bryd iddo wneud hynny, ond ni allaf honni gwybod fod yr amser wedi dod i hynny ddigwydd.  Ond yr hyn a wn yw y dylwn gymryd cam yn ôl a cheisio trugaredd Duw i’m galluogi i weddio’n fwy dyfal ac i  alw arno’n fwy taer i dosturio wrth ei Eglwys.  Wrth wneud hynny y dof finnau, fel y Salmydd, i  fentro dweud wrth yr Hollalluog ei bod yn adeg iddo dosturio wrth ei bobl eto.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 30 Medi, 2018

Trump eto

Ddylwn i ddim chwerthin.  Dwi’n gwybod hynny’n iawn.  Ond weithiau, mae’n anodd peidio.  Efo’r dyn o’r Tŷ Gwyn, mae dau beth yn bosibl, chwerthin neu grio.  Mae geiriau a gweithredoedd Mr Trump yn achosi mwy na digon o grio i ormod o bobl, am bob math o resymau.  Ond ddydd Iau, chwerthin oedd pia hi.

Roedd Mr Trump wedi trefnu sbloets yn y Tŷ Gwyn i anrhydeddu staff dau sefydliad agos iawn at ei galon dyner, Immigration and Customs Enforcement a Customs and Border Protection (neu ICE a CBP).  Iddo fo, mae unrhyw un sydd ag unrhyw beth i’w wneud â chadw dieithriaid a mewnfudwyr o’i wlad yn ‘arwyr’, a doedd o ddim yn brin o ddweud hynny hyd syrffed.  Un rheswm amlwg dros y dathliad oedd bod rhai wedi beirniadu ICE am y ffordd fyrbwyll a chreulon y mae’n chwilio am bobl i’w halltudio o’r wlad.  Yn wyneb y fath feirniadaeth, roedd yr Arlywydd am bwysleisio nad oedd ganddo fo ddim ond cariad a pharch at y bobl dda hyn.  Crio, nid chwerthin ddylwn ei wneud wrth wrando arno.  Felly hefyd pan wahoddwyd un o weithwyr CBP i’r llwyfan i’w ganmol am ddod o hyd i 78 o fewnfudwyr mewn lori.  Un o dras Hispanaidd yw Adrian Anzaldua, ac felly teimlai Mr Trump reidrwydd i egluro fod ganddo er hynny ‘Saesneg perffaith’.  Dylai Mr Anzaldua ddiolch am ei swydd: pe na fyddai’n gweithio i’r CBP mae’n bosibl y byddai Trump am ei anfon yntau o’r wlad.

Ond er gwaethaf hyn, chwerthin wnes i wrth glywed yr Arlywydd yn cyfeirio at y CBC yn hytrach na’r CBP. Nid unwaith na dwywaith, ond hyd at ddeg o weithiau, heb ddweud yr enw cywir o gwbl. Nid mod i’n ddigydymdeimlad ag o, cofiwch, gan fy mod innau’n aml yn cael trafferth i gofio enwau.  Ond bobol bach, dyma un o sefydliadau ei wlad sydd agosaf at galon Trump, ac roedd o’n ei gam enwi bob gafael!  Roedd y peth yn ffars llwyr.

Mae cariad a pharch yn greiddiol i Gristnogaeth. Mae Duw, a’n carodd ni ddigon i roi ei Fab i farw trosom, yn ein parchu ddigon i ymateb iddo mewn ffydd. Nid yw’n ein gorfodi i gredu yn ei Fab, ond yn gadael i ni benderfynu a ydym am wneud hynny. Mae’r parch hwnnw’n rhan o’i gariad atom. Mae gweithredu cariad Duw’n golygu ein bod ninnau’n dangos parch at bobl. Ac ni allwn honni caru neb os ydym yn ei amharchu mewn unrhyw ffordd. Sut allwn ddweud ein bod yn caru os nad ydym yn gwneud dim i ddiwallu anghenion pobl. Sut allwn honni caru pobl os nad oes gennym ddigon o barch atynt i’w hannog i droi at Dduw, ffynhonnell gwir fywyd?  Heb barch, heb gariad.  Wedi sicrhau gweithwyr “CBC” o’i gariad atynt, fu Trump fawr o dro cyn iddo amharchu un o’i weithwyr. Wrth ddweud fod Mr Anzaldua’n medru siarad Saesneg, roedd yn awgrymu na ddisgwyliai iddo, ar sail ei dras, wneud hynny.  Nid yw amarch a chariad yn gymdeithion cysurus.

Cliciwch yma i fynd at rifyn diweddaraf Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 23 Medi, 2018

Criced ddoe a heddiw

Os darllenoch chi bapur newydd neu os gwelsoch chi fwletin newyddion yn ystod yr wythnos mi glywsoch ddigon am griced. Yn ei gêm brawf olaf a’i fatiad olaf dros ei wlad yn yr olaf o gemau’r gyfres yn erbyn tîm India, sgoriodd cyn-gapten tîm criced Lloegr, Alastair Cook, 147 o rediadau.  Erbyn diwedd y gêm, roedd peth o’r sylw wedi troi at James Anderson gan ei fod bellach wedi cipio mwy o wicedi mewn gemau prawf na’r un bowliwr cyflym arall. Hyd yn oed os yw criced yn gêm gwbl ddieithr i chi, byddai wedi bod yn anodd osgoi’r sylw a roddwyd iddi ddechrau’r wythnos.

A byddai wedi bod yn anodd osgoi’r trafod a fu ar griced hanner canrif yn ôl i heddiw, wedi i Tom Cartwright gael ei anafu.  Nid bod hwnnw’n chwaraewr o bwys mawr chwaith, ond oherwydd yr anaf fe ddewiswyd Basil D’Oliveira i garfan Lloegr a oedd ar gychwyn i Dde Affrica.  Roedd D’Oliveira wedi chwarae dros Loegr yn ystod yr haf, ond heb gael ei gynnwys yn y garfan ar gyfer De Affrica. Roedd Llywodraeth De Affrica wedi bygwth canslo’r daith pe byddai D’Oliveira, y chwaraewr croenddu a oedd yn hanu o’r wlad, yn rhan ohoni.  Cafodd dewiswyr y garfan eu beirniadu’n hallt, yn Lloegr ac yn Ne Affrica, am ildio i’r Llywodraeth a’i pholisi Apartheid trwy beidio â’i gynnwys. O ganlyniad, byddai wedi bod yn anodd iddynt wneud hynny’r eildro pan anafwyd Cartwright, ac ar Fedi 16, 1968 fe ddewiswyd D’Oliveira i’r garfan yn ei le.

Drannoeth, dan arweiniad Llywodraeth a Phrif Weinidog De Affrica, B. J. Vorster, fe ganslwyd y daith.  Ac o ganlyniad, fe waharddwyd De Affrica rhag chwarae gemau rhyngwladol.  Parodd y gwaharddiad hwnnw am 22 o flynyddoedd.  Erbyn i’r gwaharddiad gael ei ddileu, roedd Nelson Mandela wedi ei ryddhau o’r carchar a’r drefn Apartheid yn prysur ddatgymalu.

Chwaraeodd Basil D’Oliveira 44 o gemau prawf dros Loegr, ond y gemau hynny yn Ne Affrica ddiwedd 1968 a dechrau 1969 na chwaraeodd ef na neb arall ynddynt a’i gwnaeth yn gricedwr mor bwysig a dylanwadol.  Daeth y gŵr hwn yn rhan o stori ddychrynllyd o drist trefn anghyfiawn Apartheid yn Ne Affrica.  A dim ond hanner can mlynedd sydd ers yr helynt! Ond yn fwy rhyfeddol fyth, dim ond ychydig dros ugain mlynedd sydd ers i’r drefn Apartheid gael ei dileu yn Ne Affrica. Mae anghyfiawnderau’r gorffennol yn llawer nes atom nag a sylweddolwn. Ond gall anghyfiawnderau’r presennol fod yn nes fyth. Ac oherwydd hynny, fe ddylai Cristnogion fod yn awyddus i wneud popeth posibl i warchod pobl a gaiff eu cam drin a’u gormesu mewn unrhyw ffordd.  Nid yw hynny’n rhwydd, yn arbennig os yw polisïau ein llywodraethau ni ein hunain, a hyd yn oed ein ffordd ni o fyw, yn rhannol gyfrifol am beth o’r gormes hwnnw. Gweddïwn, am gariad i sefyll o blaid y gwan, am ddewrder i herio pob math o anghyfiawnderau, ac am ras i newid ein hymddygiad, er clod i Dduw.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 16 Medi, 2018

Car bach glas

Un o’r ystrydebau y mae pobl yn eu hail adrodd wrth iddyn nhw heneiddio yw bod athrawon a phlismyn yn mynd yn iau bob dydd.  Boed hynny’n wir ai peidio, mae ceir yn sicr yn mynd yn fwy.  Fe’m hatgoffwyd o hynny y dydd o’r blaen wrth i mi weld Ford Escort (Marc 2) bach glas yn Llanberis.  ‘Bach’, meddwn, er na wnes i erioed feddwl amdano fel car bach pan oeddwn berchen ar yr union fath o gar bron i ddeugain mlynedd yn ôl. Yr un lliw glas ag oedd gan blismyn y cyfnod oedd fy nghar i, a dyna’r car a gafodd ei ddwyn yn Nulyn pan oedd Falmai a finnau ar ein ffordd adref o’n mis mêl.  Mi wnaethon ni gyfnewid y car hwnnw am un newydd ymhen blwyddyn neu ddwy.

Gwerthwyd Ford Escort (Marc 2) tebyg iddo am £93,000 mewn ocsiwn yr wythnos ddiwethaf. Lliw glas oedd hwnnw hefyd, er nad yr union las â’n car ni. Tipyn o bris, ac eto pris bach o’i gymharu â’r £340,000 a dalwyd am y car hwnnw pan werthwyd o ddiwethaf, yn 2005.  Does yna ddim byd arbennig am y car: doedd o ddim mewn cyflwr gwych; doedd o ddim yn un o’r ceir prin sydd ond wedi teithio ychydig o filltiroedd erioed. Mi dalwyd yr arian mawr amdano am mai dyma gar Karol Józef Wojtyla hyd nes i’r gŵr hwnnw ddod yn Bab Ioan Paul II  yn 1978.

Go brin fod y car hwn werth yr arian mawr.  Car bach cyffredin ydi o, er i mi weld un erthygl yn cyfeirio ato fel ‘sacred car’!  Nid yw’r ffaith fod y Pab wedi eistedd ynddo yn ei wneud yn sanctaidd. Talp o fetel yw’r car hwn fel pob car arall, pwy bynnag fu’n ei yrru am flynyddoedd.

Anodd ar brydiau yw sylweddoli nad yw rhai pethau yn ‘sanctaidd’ ynddynt eu hunain. Soniwn am dir sanctaidd ac adeiladau sanctaidd; a chlywais am bobl yn ‘cysegru’ llestri a dilladau a hyd yn oed liain bwrdd.  Nid pethau sy’n ‘sanctaidd’, ond pobl.  Pobl sy’n cael eu ‘cysegru’ neu eu neilltuo i waith arbennig er mwyn yr Efengyl ac er mwyn yr Arglwydd. Ond pwysicach na hynny hyd yn oed, pobl sy’n cael eu ‘sancteiddio’ trwy gael eu gosod ar wahân i’r byd wrth iddynt gredu yn Iesu Grist a dod yn rhan o deulu Duw (gan ddod felly i blith y ‘saint’).

Os medrwn sôn o gwbl am ‘gysegru’ pethau, mor bwysig yw cofio mai’r defnydd a wneir o’r pethau hynny sy’n ‘gysegredig’ yn hytrach na’r pethau eu hunain.  Yn yr ystyr hwnnw, gellid o bosibl sôn am ‘gar cysegredig’ o ran y defnydd a wnaed ohono gan Karol Wojtyla yn ei waith a’i hamddena fel un yn gwasanaethu Duw. Ond nid oedd, ac nid yw’r car hwnnw ynddo’i hun yn sanctaidd.  Yn yr un modd, gallwn ddweud nad yw ein hadeiladau eglwysig, hyd yn oed yr harddaf a’r mwyaf gosgeiddig ohonynt, yn ‘sanctaidd’ ynddynt eu hunain.  Mae’n werth cofio mai’r hyn a wnawn â hwy, y defnydd a wnawn ohonynt i addoli a dyrchafu Duw sy’n sanctaidd ac yn rhoi iddynt eu harbenigrwydd.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 09 Medi, 2018

Newid dim? Newid popeth?

Mi glywais bobl yn cydnabod iddynt, wrth sefyll arholiad, drafod nofel er nad oeddent wedi ei darllen. Mi wn hefyd am rai sydd wedi adolygu llyfr,  a hwythau heb hanner ei ddarllen.  Ac er na fyddwn yn argymell i neb ddilyn eu hesiampl, mentraf sôn heddiw am lyfr nad wyf ond newydd ddechrau ei ddarllen.  Ar ddiwedd y Rhagair sy’n gwahodd y darllenydd i feddwl am dystiolaeth eglwysi Cristnogol yn yr unfed ganrif ar hugain dywedir, ‘Gall [darllen y llyfr] newid popeth trwy alw arnat i beidio â newid dim.’  Bydd rhaid aros i weld beth yn union a olygir wrth ‘newid popeth’ a ‘newid dim’ ym mywyd yr eglwysi heddiw.

Os mai’r hyn a gredwn sydd dan sylw mi ddadleuwn i na ddylem newid dim, ond glynu’n hytrach wrth yr Efengyl sy’n aros yr un ym mhob cenhedlaeth. Nid oes i’r newyddion da am Iesu Grist a’i fywyd a’i farwolaeth sell-by date; mae’n parhau mor berthnasol ag erioed, ac wrth i bobl ymateb i’w chysur a’i her y bydd popeth yn newid. Efengyl gras a chariad Crist sy’n trawsnewid bywydau ym mhob oes.

Nid am hynny y mae’r llyfr yn sôn.  Ac nid yw’n sôn chwaith am newid neu beidio â newid ein trefn eglwysig na phatrwm ein haddoliad.  Byddai llawer yn dadlau fod rhaid newid y pethau hyn.  Ond er y dylai pob eglwys fod yn barod i addasu dan arweiniad Duw, ni fyddai newid popeth ynddo’i hun o reidrwydd yn gwarantu newid unrhyw beth o bwys. Nid yw’r hen batrymau a etifeddwyd gennym ynddynt eu hunain yn rhwystr i eglwys a’i haddoliad. Ar draws y byd, gwelwn eglwysi byw, ffyniannus sy’n glynu’n ffyddlon wrth hen batrymau gan ein cadw ninnau felly rhag dweud fod rhaid bob amser newid popeth.

Nid yw peidio â newid ynddo’i hun yn rhinwedd.  Ac nid yw newid er mwyn newid yn fwy o rinwedd chwaith.  Ond wedi gwyliau’r haf ac ar ddechrau tymor newydd tybed a oes cyfle i bob eglwys ystyried beth sydd angen ei newid a beth sydd angen ei gadw er mwyn hwyluso’i gwaith a grymuso’i thystiolaeth.

Yn ôl a ddeallaf, trafod bywyd eglwys o fewn ei chymuned leol ei hun a wna’r llyfr hwn.  I’r awdur, ‘peidio â newid dim’ yw aros mewn un eglwys leol yn hytrach na symud o eglwys i eglwys, a bodloni ar wasanaethu Crist yn y man yr ydym yn hytrach na chwilio o hyd am feysydd newydd.  Eglwysi dinesig yn yr Unol Daleithiau sydd dan sylw wrth iddo fynegi pryder nad yw llawer ohonynt yn perthyn i’w cymunedau o gwbl.  Mae’n dadlau mai’r ffordd i ‘newid popeth’ (a gwneud eglwysi’n fwy effeithiol) yw ‘peidio â newid dim’ (a chanolbwyntio yn hytrach ar ddwyn ein tystiolaeth yn ein bywydau bob dydd ymhlith ein cymdogion o fewn y gymuned leol).  Yn wahanol i eglwysi dinesig America y mae eglwysi bychain Cymru yn rhan o’u cymunedau, a’n braint yw bod trwy ras yn oleuni Crist o’u mewn.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 02 Medi, 2018