Gostyngeiddrwydd

Doeddwn i ddim yn adnabod Paul Flynn a fu farw ddydd Sul diwethaf. Unwaith yn unig y bûm yng nghwmni’r gŵr bonheddig a fu’n aelod seneddol dros etholaeth Gorllewin Casnewydd ers 1987.  Ond a bod yn onest, nid yw dweud i mi fod yn ei gwmni’n gwbl gywir chwaith.

Wythnos Eisteddfod Genedlaethol Sir Fynwy a’r Cyffiniau oedd hi, fis Awst 2016. Os buoch yn yr Eisteddfod ar Ddôl y Castell yng nghanol Y Fenni mi gofiwch fod y meysydd parcio ddwy neu dair milltir oddi yno, a bysus i fynd â chi i Faes yr Eisteddfod. Yn un o’r meysydd parcio hynny y gwelais i Paul Flynn. Wnes i ddim siarad ag o: fel y dywedais, doeddwn i ddim yn ei nabod. Ond roeddwn yn yr un ciw ag o, yn  aros am y bws. Roedd y ciw yn hir iawn, ac roedd yn amlwg y byddai sawl bws wedi dod a mynd cyn y byddem yn cyrraedd blaen y ciw. 

Does fawr o ddim y medrwch ei wneud mewn ciw, heblaw ciwio. Ond o leiaf mewn ciw eisteddfodol mi fedrwch chi sbïo o’ch cwmpas i weld pwy arall sydd yno. Oes rhywun yr ydych yn ei nabod? Oes wynebau cyfarwydd? Oes rhywun enwog? Dyna pryd y gwelsom Paul Flynn. Roedd y tu ôl i ni, yn nes at gefn y ciw na’i flaen. Nid ni yn unig a’i gwelodd. Roedd un o stiwardiaid y maes parcio wedi sylwi arno ac wedi mynd ato i’w nôl i flaen y ciw. O bosib iddo weld golwg fregus ar Mr Flynn: roedd y gŵr bonheddig dros ei bedwar ugain a heb fod yn dda ei iechyd. Ond mae’n fwy tebygol i’r stiward fynd ato am mai fo oedd yr aelod seneddol lleol. Siawns mai un o freintiau’r swydd honno yw nad oes rhaid ciwio? Ond gwrthod y gwahoddiad i symud i’r blaen a wnaeth Paul Flynn, er i’r stiward ac eraill bwyso arno. 

Na, wnaethom ni ddim siarad ag o’r bore hwnnw. Ond roeddem yn teimlo er hynny ein bod wedi dod i’w nabod. Yn sicr fe welsom ostyngeiddrwydd y dyn. Mor hawdd fyddai iddo fod wedi mynd i flaen y ciw. Go brin y byddai neb wedi cwyno o gofio mor boeth oedd hi ac mor fregus oedd o. Ond  aros ei dro fel pawb arall a wnaeth.

Doedd Paul Flynn ddim yn ei gyfrif ei hun yn well nac yn bwysicach na’r bobl eraill a safai yn y cae hwnnw.  Y bore hwnnw, eisteddfodwr cyffredin oedd yntau, yn amlwg yn ei uniaethu ei hun â’r gweddill ohonom. Mynnai wynebu’r un amgylchiadau a’r un trafferthion â ni gan wrthod llwybr hawdd. Ac yn hyn o beth, gwelsom ynddo rywbeth a’n hatgoffai am yr un y dywedodd Paul arall amdano: ‘Er ei fod ef ar ffurf Duw, ni chyfrifodd fod       cydraddoldeb â Duw yn beth i’w gipio, ond fe’i gwacaodd ei hun, gan gymryd ffurf caethwas a dyfod ar wedd ddynol. O’i gael ar ddull dyn, fe’i darostyngodd ei hun, gan fod yn ufudd hyd angau, ie, angau ar groes’ (Philipiaid 2:6–8). Dyma’r Crist y cawn ein hannog gan Paul i gredu ynddo ac i fod o’r un agwedd meddwl ag ef.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 24 Chwefror, 2019

Y di-ddeall

• 

Roeddwn i’n arfer gwylio This Week ar nos Iau nes i mi flino ar arddull y cyflwynydd Andrew Neil.  Ac felly fyddaf fi ddim yn colli’r rhaglen pan ddaw i ben yn ôl a gyhoeddwyd yr wythnos ddiwethaf. Ond rwy’n dal i wylio Question Time a ddarlledir o’i blaen bob wythnos, er mai profiad rhwystredig fu’r gwylio hwnnw ers tro byd am fod mwyafrif y cwestiynau’n ymwneud â Brexit. Nos Iau, Mr Jacob Rees-Mogg oedd un o’r panelwyr.  Ac roedd o’n ddychrynllyd.

Mae Mr Rees-Mogg yn medru bod yn ddychrynllyd o nawddoglyd neu’n ddychrynllyd o ddiflas.  Ond y tro hwn dim ond dychrynllyd oedd o, gan iddo yn wirioneddol godi braw ar lawer o bobl gyda’i sylwadau am Ryfel y Böer yn ne Affrica dros ryw dair blynedd ar droad yr Ugeinfed Ganrif.  Y nesaf peth i ddim a wn i am Ryfel y Boer, ac mae’n ymddangos fod yr un peth yn wir am Mr Rees-Mogg er iddo swnio’n awdurdodol iawn. Rhwng 1899 a 1901 cadwyd oddeutu 200,000 o bobl  mewn gwersylloedd rhyfel gan y Prydeinwyr.  Y Böer (disgynyddion mewnfudwyr o’r Iseldiroedd a’r Almaen a Ffrainc)   ynghyd â thrigolion brodorol deheudir Affrica oedd y rhain.

Yr hyn sy’n ddychryn i mi, ac i bobl sy’n gwybod llawer iawn mwy na mi a Mr Rees-Mogg am y rhyfel hwnnw, yw ei fod yn dadlau fod y Prydeinwyr wedi llenwi’r gwersylloedd hyn â gwragedd a phlant er mwyn eu gwarchod a’u bwydo. Bu farw oddeutu 48,000 yn y gwersylloedd hynny, ac roedd hyd at 80% ohonynt yn blant dan 16 oed. Ond roedd Mr Rees-Mogg yn mynnu mai llefydd i warchod pobl oedd y rhain. Roedd yn ymwrthod â’r posibilrwydd bod y Llywodraeth a’r Ymerodraeth Brydeinig i’w beio mewn unrhyw ffordd am y miloedd a fu farw o newyn yn y gwersylloedd. Nid oedd mwy o farwolaethau yn y gwersylloedd nag yn Glasgow yn yr un cyfnod, meddai Mr Rees-Mogg yn hamddenol. Mae’n ddirgelwch pam y bu iddo gyfeirio at Glasgow mwy na’r un ddinas arall. Mae’n sicr y bu farw nifer fawr o bobl a phlant yno oherwydd tlodi a chyflwr gwael y tai ac ati, ond peth od iawn oedd clywed gwleidydd yn defnyddio trueni’r sefyllfa honno i gyfiawnhau’r marwolaethau yn y gwersylloedd.  

‘Mae’n rhaid i chi ddeall yr hanes,’ oedd cri Mr Rees-Mogg, ac yntau’n amlwg heb ddechrau ei ddeall. Mor debyg ydyw i’r bobl y soniodd Paul amdanynt wrth Timotheus, ‘Nid ydynt yn deall dim ar eu geiriau eu hunain, na chwaith ar y pynciau y maent yn eu trafod mor awdurdodol’ (1 Tim. 1:7). Peth ofnadwy yw clywed pobl yn doethinebu am bob math o bynciau mewn anwybodaeth. Ie, gwirioneddol ddychrynllyd yw bod pobl sydd mor barod i ystumio ffeithiau mewn safle mor ddylanwadol. Ac o gofio geiriau Paul, mor bwysig ydyw i bawb sy’n trafod y Ffydd a’r Efengyl a’r Beibl fod yn ddigon gostyngedig i geisio  goleuni Duw, rhag i ninnau ymwneud â’r pethau hyn heb eu deall.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 17 Chwefror, 2019

Cario’r cargo

A dyna ddiwedd ar hynny felly!  Ond o leiaf, mae’r £13.8 miliwn yn saff.

Mis Rhagfyr oedd hi, yr wythnos ar ôl y Nadolig os cofiaf yn iawn. Ie, mor ddiweddar â hynny y cyhoeddodd Chris Grayling, Ysgrifennydd Trafnidiaeth Llywodraeth San Steffan ei fod wedi gwneud trefniadau arbennig rhag ofn y byddai hi’n dod i’r gwaethaf a bod y Deyrnas Unedig yn ymadael â’r Undeb Ewropeaidd heb unrhyw fath o gytundeb.  (Nid bod Mr Grayling wedi defnyddio’r geiriau ‘dod i’r gwaethaf’ wrth gwrs.) Rhag bod yna oedi o fath yn y byd ym mhorthladdoedd De Lloegr roedd Mr Grayling wedi trefnu i dri chwmni ddarparu ychwaneg o  longau i groesi’r Sianel.  Cwmnïau o Ffrainc a Denmarc oedd dau ohonynt, ac iddynt hwy y rhoddwyd cytundebau gwerth £89.1 miliwn (hysbyseb gwael iawn i allu’r Deyrnas Unedig i ofalu amdani ei hun yn annibynnol ar weddill Ewrop!) Dim ond £13.8 miliwn oedd gwerth y cytundeb a wnaed â’r trydydd cwmni, Seaborne Freight; ond yr oedd Mr Grayling yn falch o gyhoeddi fod un o’r tri chwmni yn Brydeinig. 

Ond lai na deufis yn ddiweddarach,  cyhoeddodd Mr Grayling ddoe fod y cytundeb â Seaborne Freight wedi ei ddileu.  Doedd hi ddim yn syndod i neb glywed hynny wrth gwrs o gofio mai cwmni newydd oedd hwn, nad oedd (er gwaethaf ei enw) wedi cludo owns o gargo dros unrhyw fôr erioed, a hynny mae’n debyg am nad oedd ganddo’r un llong na chwch. Roedd hyn yn hysbys i’r Llywodraeth ym mis Rhagfyr, ac eto fe wnaed y cytundeb â’r cwmni.  Ond dilëwyd y cytundeb hwnnw ddoe am fod cwmni Gwyddelig o’r enw Arklow Shipping wedi penderfynu peidio â noddi Seaborne Freight. Roedd llawer yn beirniadu’r cytundeb a wnaed â chwmni llongau nad oedd ganddo’r un llong na’r un daith wrth ei enw. Roedden nhw yn llygad eu lle.

Ynfydrwydd oedd dyfarnu’r cytundeb i Seaborne Freight nad oedd ganddo’r adnoddau i gyflawni’r gwaith. Ar un wedd, ynfydrwydd hefyd oedd hi i Dduw ymddiried gwaith yr Efengyl i’w bobl; yr apostolion, Cristnogion yr oesoedd a ninnau heddiw. Oherwydd nid oes gennym ni chwaith adnoddau digonol ar gyfer y gwaith. Nid ydym yn ddigon da nac yn ddigon cryf; nid yw’n geiriau’n ddigonol; ac nid yw’r gallu gennym i ennill neb i gredu’r neges fawr a ymddiriedwyd i ni. ‘Llestri pridd’ ydym fel y dywed Paul (2 Corinthiaid 4:7), ond y rhyfeddod yw bod Duw wedi rhoi i ni ran yng ngwaith ei Deyrnas a bod ‘y trysor hwn gennym mewn llestri pridd, i ddangos mai eiddo Duw yw’r gallu tra rhagorol, ac nid eiddom ni’.

Yn wahanol i Seaborne Freight mae Eglwys Iesu Grist ym mhob oes wedi hwylio moroedd y canrifoedd gan gludo trysor Efengyl gras a chariad Duw. Mae’n parhau i wneud hynny, er gwaethaf ei gwendid a’i hanallu, am fod Duw yn ei nerthu a’i galluogi i wneud hynny.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 10 Chwefror, 2019

Dieithryn?

• 

‘Byddi ar dy ennill o beidio â’i adael yn yr eglwys fel dieithryn … Rhaid i ti fynd ag ef gyda thi i’th ystafell ac i’th dŷ. Ni ddylet ei gyfarch unwaith yr wythnos neu unwaith y mis, neu pa mor aml bynnag y byddi’n mynd i’r eglwys, ond rhaid iddo fod gyda thi ym mhobman fel hen gyfaill, rhaid iddo fod wrth dy fwrdd fel cydnabod annwyl a chydymaith gorau.’

Wyddoch chi am beth y mae’r geiriau hyn yn sôn?  Aralleiriad ydyn nhw o eiriau a gyhoeddwyd gyntaf bron i 400 o flynyddoedd.  (Cyfieithiad Saesneg o’r geiriau welais i’r dydd o’r blaen, a chan i mi fethu â dod o hyd i’r gwreiddiol rhaid bodloni am y tro ar yr aralleiriad uchod.)  Ond am beth mae’r geiriau’n sôn?  Pwy neu beth sydd fel hen gydnabod neu gyfaill gorau?

Os dywedaf mai am hwn y canodd y Ficer (Rhys) Prichard ers talwm bydd y mwyafrif ohonoch yn deall ar unwaith mai’r ‘Beibl Bach’ sydd dan sylw. 

Mae’r Beibl Bach yn awr yn gyson

Yn iaith dy fam, i’w gael er coron;

Gwerth dy grys cyn bod heb hwnnw,

Mae’n well na thref dy dad i’th gadw.

Cyhoeddwyd ‘Y Beibl Bach’ yn 1630.  Nid dyna oedd ei deitl swyddogol wrth gwrs, fel petai’n grynodeb o’r Beibl neu’n Feibl cynnar ar gyfer plant bach.  Yr unig beth ‘bach’ amdano oedd ei faint o’i gymharu â’r Beiblau Cymraeg a gyhoeddwyd ers i gyfieithiad William Morgan ddod o’r Wasg yn 1588.  Dim ond Beiblau at ddefnydd yr eglwysi a gafwyd cyn cyhoeddi’r fersiwn hwn yn 1630 a oedd yn llai o lawer ei faint ac yn gymharol rad.  Golygai’r ddau beth hyn fod modd, am y tro cyntaf, i bobl fod yn berchen ar eu Beibl eu hunain.  Dyna  holl bwrpas ei gyhoeddi wrth gwrs; rhoi’r Beibl yn llaw pobl er mwyn iddyn nhw fedru ei ddarllen, a thrwy hynny ddyfnhau eu ffydd.

I’r mwyafrif ohonom, nid yw’r Beibl yn llythrennol yn ‘ddieithryn’ sy’n cael ei adael yn yr eglwys neu’r capel gan fod gennym gopi ohono gartref.  Mae’n bosib fod gennym fwy nag un copi.  Ond mae’n werth sylwi ar y geiriau uchod o’r Rhagymadrodd i’r ‘Beibl Bach’ a oedd yn annog pobl i drin y Beibl fel cydnabod a chyfaill a chydymaith gorau. Trwy gyhoeddi’r ‘Beibl Bach’ roedd modd bellach i’r llyfr dieithr ddod yn llyfr cyfarwydd i bobl. 

Ond er i ni fod yn berchen ar sawl copi ohono gall Y Beibl fod yn ddieithryn i ninnau wrth iddo gael ei adael, nid yn yr eglwys neu’r capel, ond ar silff neu mewn cwpwrdd.  Mae’r geiriau a gyhoeddwyd yn 1630 yn anogaeth i ninnau heddiw.  Gwnawn gyfaill o’r Beibl.  Awn ag o gyda ni i’n cartrefi a’n stafelloedd.  Mynnwn ei gael gyda ni ym mhobman; mynnwn ei agor a’i ddarllen a myfyrio ynddo, fel y daw Gair Duw yn gydymaith gwerthfawr i ni bob dydd.  Ac o wneud hynny fe wireddir i ninnau’r addewid, ‘Byddi ar dy ennill’. 

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 03 Chwefror, 2019

Dieithryn?

‘Byddi ar dy ennill o beidio â’i adael yn yr eglwys fel dieithryn … Rhaid i ti fynd ag ef gyda thi i’th ystafell ac i’th dŷ. Ni ddylet ei gyfarch unwaith yr wythnos neu unwaith y mis, neu pa mor aml bynnag y byddi’n mynd i’r eglwys, ond rhaid iddo fod gyda thi ym mhobman fel hen gyfaill, rhaid iddo fod wrth dy fwrdd fel cydnabod annwyl a chydymaith gorau.’

Wyddoch chi am beth y mae’r geiriau hyn yn sôn?  Aralleiriad ydyn nhw o eiriau a gyhoeddwyd gyntaf bron i 400 o flynyddoedd.  (Cyfieithiad Saesneg o’r geiriau welais i’r dydd o’r blaen, a chan i mi fethu â dod o hyd i’r gwreiddiol rhaid bodloni am y tro ar yr aralleiriad uchod.)  Ond am beth mae’r geiriau’n sôn?  Pwy neu beth sydd fel hen gydnabod neu gyfaill gorau?

Os dywedaf mai am hwn y canodd y Ficer (Rhys) Prichard ers talwm bydd y mwyafrif ohonoch yn deall ar unwaith mai’r ‘Beibl Bach’ sydd dan sylw.

Mae’r Beibl Bach yn awr yn gyson

Yn iaith dy fam, i’w gael er coron;

Gwerth dy grys cyn bod heb hwnnw,

Mae’n well na thref dy dad i’th gadw.

Cyhoeddwyd ‘Y Beibl Bach’ yn 1630.  Nid dyna oedd ei deitl swyddogol wrth gwrs, fel petai’n grynodeb o’r Beibl neu’n Feibl cynnar ar gyfer plant bach.  Yr unig beth ‘bach’ amdano oedd ei faint o’i gymharu â’r Beiblau Cymraeg a gyhoeddwyd ers i gyfieithiad William Morgan ddod o’r Wasg yn 1588.  Dim ond Beiblau at ddefnydd yr eglwysi a gafwyd cyn cyhoeddi’r fersiwn hwn yn 1630 a oedd yn llai o lawer ei faint ac yn gymharol rad.  Golygai’r ddau beth hyn fod modd, am y tro cyntaf, i bobl fod yn berchen ar eu Beibl eu hunain.  Dyna  holl bwrpas ei gyhoeddi wrth gwrs; rhoi’r Beibl yn llaw pobl er mwyn iddyn nhw fedru ei ddarllen, a thrwy hynny ddyfnhau eu ffydd.

I’r mwyafrif ohonom, nid yw’r Beibl yn llythrennol yn ‘ddieithryn’ sy’n cael ei adael yn yr eglwys neu’r capel gan fod gennym gopi ohono gartref.  Mae’n bosib fod gennym fwy nag un copi.  Ond mae’n werth sylwi ar y geiriau uchod o’r Rhagymadrodd i’r ‘Beibl Bach’ a oedd yn annog pobl i drin y Beibl fel cydnabod a chyfaill a chydymaith gorau. Trwy gyhoeddi’r ‘Beibl Bach’ roedd modd bellach i’r llyfr dieithr ddod yn llyfr cyfarwydd i bobl.

Ond er i ni fod yn berchen ar sawl copi ohono gall Y Beibl fod yn ddieithryn i ninnau wrth iddo gael ei adael, nid yn yr eglwys neu’r capel, ond ar silff neu mewn cwpwrdd.  Mae’r geiriau a gyhoeddwyd yn 1630 yn anogaeth i ninnau heddiw.  Gwnawn gyfaill o’r Beibl.  Awn ag o gyda ni i’n cartrefi a’n stafelloedd.  Mynnwn ei gael gyda ni ym mhobman; mynnwn ei agor a’i ddarllen a myfyrio ynddo, fel y daw Gair Duw yn gydymaith gwerthfawr i ni bob dydd.  Ac o wneud hynny fe wireddir i ninnau’r addewid, ‘Byddi ar dy ennill’.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 03 Chwefror, 2019