Sul Quasimodo

Dau neu dri enw sydd gan y mwyafrif ohonom.  Mae gan eraill bedwar, ac ambell un fwy na hynny.  Mae gan y Sul cyntaf wedi’r Pasg fwy o enwau nag a feddyliais i. Glywsoch chi alw’r diwrnod hwn yn Wython y Pasg neu Ddydd Octaf y Pasg; Pasg Bach neu Basg Bychan; Pasg Gwyn; Sul Thomas; Sul Adnewyddiad; neu hyd yn oed Sul Quasimodo? Defnyddir y gwahanol enwau gan wahanol draddodiadau’r Eglwys Gristnogol, megis yr Eglwys Babyddol neu Eglwys Uniongred y Dwyrain. Ond o fewn y traddodiad Protestannaidd y perthynwn ni iddo, ac yn arbennig draddodiad anghydffurfiol ein capeli, mae’r cyfan yn ddieithr. 

Yr unig un o’r enwau hyn a ddeallaf yn ddidrafferth yw ‘Sul Thomas’ gan mai cyfeiriad ydyw at Thomas yn gweld Iesu wythnos wedi atgyfodiad Iesu (Ioan 20:24–29). Am ryw reswm, doedd Thomas ddim efo’r disgyblion eraill pan ddaeth Iesu atynt nos Sul y Pasg; a phan ddywedwyd wrtho eu bod wedi ei weld, gwrthododd Thomas â chredu. Mynnodd na fyddai’n credu fod Iesu’n fyw os na chai weld ôl yr hoelion yn ei ddwylo, a hyd yn oed roi ei fys yn yr olion hynny.  Ymhen yr wythnos, felly, daeth Iesu atynt eto, a’r tro hwn roedd Thomas yno hefyd.  Ac er i Iesu ei wahodd i roi ei fys yn ôl yr hoelion ni ddywedir ei fod wedi gwneud hynny. Roedd gweld Iesu’n ddigon i Thomas gredu ei fod yn fyw.  Un o’r pethau mwyaf cofiadwy o’r hanes hwn am yr amheuwr Thomas yw geiriau Iesu Grist, ‘Ai am i ti fy ngweld i yr wyt ti wedi credu?Gwyn eu byd y rhai a gredodd heb iddynt weld’ (adnod 29). Wrth ddweud hyn, roedd Iesu’n cyfeirio at y miliynau o bobl dros  y canrifoedd a ddeuai i gredu ynddo er na fyddent yn ei weld â’u llygaid naturiol. Ond trwy ras Duw, byddent yn ei weld trwy ffydd ac yn credu’r hyn a ddywed Y Beibl am ei fywyd, ei farwolaeth, ei atgyfodiad, ei esgyniad a’i ailddyfodiad. 

Ond beth am yr enwau eraill? Un peth a ddangosant yw bod dathliadau’r Pasg, i rai traddodiadau eglwysig, yn para mwy nag un dydd. ‘Wython (neu Octaf) y Pasg’ yw’r wyth niwrnod o Sul y Pasg hyd y Sul canlynol; a ‘Dydd Octaf y Pasg’ yw’r Sul hwnnw, y Sul wedi’r Pasg. Mae rhai traddodiadau ac eglwysi Cristnogol yn dathlu’r Pasg dros wythnos gyfan. Sul y Pasg yw dydd atgyfodiad Iesu wrth gwrs, ond rhoddwyd yr enw ‘Pasg Bach’ i’r Sul dilynol sy’n cloi’r dathliadau.

Ond ‘Sul Quasimodo’? Geiriau cyntaf gweddi agoriadol gwasanaeth Lladin ar gyfer y Sul hwn oedd: ‘Quasi modo geniti infantes’ (‘Fel babanod newydd eu geni’, 1 Pedr 2:2). Ystyr ‘quasi modo’ felly yw ‘fel’ neu ‘mewn modd tebyg’. Roedd ‘Sul Quasimodo’ yn bod cyn y cymeriad ffuglennol o’r un enw yn nofel Victor Hugo am y Dyn Crwbi o Notre Dame.  Yn y nofel, dywedir i’r enw gael ei roi iddo un ai am iddo gael ei ganfod ar y Sul arbennig hwn, neu am ei fod ‘fel’ neu ‘bron â bod’ yn ddyn.    

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 28 Ebrill, 2019

Notre Dame

Caiff Cadeirlan Notre Dame ym Mharis ei hail godi. Er gwaetha’r fflamau a ysodd do’r adeilad nos Lun mae hyn eisoes yn amlwg. Drannoeth y tân, cafwyd addewidion am gannoedd o filiynau o ewros at y gost o’i adfer.

Wrth i’r Gadeirlan losgi clywyd pobl ar y teledu a’r radio yn dweud mor drist oedd gweld hyn yn digwydd yn ystod Wythnos y Pasg. Does yna ddim amser addas i Gadeirlan ysblennydd gael ei difrodi wrth gwrs. Ond o bob wythnos, fel y dywedodd mwy nag un nos Lun, yr oedd Wythnos y Pasg yn atgoffa pobl, yng nghanol y tristwch i gyd, mai neges o obaith sydd gan yr Eglwys Gristnogol. Cafwyd sawl cyfeiriad at yr atgyfodiad a’r bywyd newydd y mae’r Pasg yn ei gyhoeddi. I lawer o bobl, yr oedd hynny’n sail dros gredu y cyfyd Notre Dame eto.

Does wybod beth fydd cost adfer y Gadeirlan. Ac er i’r Arlywydd Macron sôn am bum mlynedd does wybod pryd y cwblheir y gwaith. Mae Notre Dame yn sefyll o hyd, ac fe gaiff ei hadfer. Bydd angen penseiri a pheirianwyr a chrefftwyr o bob math; ac fe ddaw rhai ohonynt o bosibl o bob cwr o’r byd.  A rhyw ddydd, daw’r torfeydd unwaith eto i ryfeddu at ysblander y Gadeirlan; oherwydd wedi’r ail gynllunio manwl a’r ail greu celfydd, Notre Dame fydd hi o hyd, er nad yn union fel o’r blaen.

Yn y cyfamser, ar Sul y Pasg heddiw caiff Cristnogion Paris a’r byd ddathlu atgyfodiad Iesu Grist, a oedd yn fwy o wyrth nag adfer yr un gadeirlan. Mae adfer Notre Dame yn dasg enfawr, ond oherwydd y doniau a roed i wahanol bobl nid yw’n dasg amhosibl. Ond  dathlu’r amhosibl a wnawn ni ar Sul y Pasg. Croeshoeliwyd Iesu Grist. Claddwyd ef. Yr oedd yn amhosibl iddo ddod o’i fedd. Yr oedd wedi marw. Ond digwyddodd yr amhosibl.  

Yr un peth na all pobl ei wneud yw dod nôl yn fyw. Mae marwolaeth mor derfynol. Ond bu farw Iesu, a bore’r trydydd dydd wedi hynny roedd yn fyw. Mewn amrant, hyd y gwyddom, daeth yn ôl yn fyw a gadael ei fedd. A’r un ydoedd â chynt. Yr un corff oedd ganddo; roedd ôl yr hoelion yn ei fysedd yn brawf o hynny.  Ac eto roedd ei gorff yn wahanol mewn rhyw ffordd; gallai ymddangos yng nghanol ei ddisgyblion a diflannu o’u golwg.  Ond yr un person ag o’r blaen; yr un Iesu, yn yr un corff.  

O weld y lluniau cyntaf o du mewn i’r Gadeirlan yn hwyr nos Lun, y peth mwyaf trawiadol oedd bod y groes uwchben yr allor wedi goroesi. Roedd yn disgleirio yn nhywyllwch cangell yr eglwys, ac yn symbol trawiadol fod Croes Crist yn ganolog i holl obaith y Ffydd Gristnogol. Croes a bedd gwag; marwolaeth ac atgyfodiad Iesu Grist yw sail Cristnogion dros gredu y cyfyd eu cyrff marwol hwythau rhyw ddydd fel y byddant, enaid a chorff, gyda Duw am byth. A dyna ryfeddod mwy o lawer nag adfer hyd yn oed y gwychaf o gadeirlannau’r byd. 

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Sul y Pasg, 21 Ebrill, 2019

Dydd Gwener y Groglith

Oedfa Gymun

yn Capel Coch, Llanberis

am 10.00 o’r gloch

ddydd Gwener y Groglith, Ebrill 19

Croeso cynnes

Cynllun Duw

Mae Senedd San Steffan wedi torri dros y Pasg.  Bydd yn ail ymgynnull wythnos i ddydd Mawrth, sy’n golygu y dylem glywed llai dros yr wythnos nesaf am y pwnc sydd wedi hawlio’r sylw ers o leiaf dair blynedd. A chan fod yr Undeb Ewropeaidd wedi cytuno i Lywodraeth y Deyrnas Unedig gael hyd at ddiwedd mis Hydref i ddatrys pethau, mae’n bosibl y caiff Brexit lai o sylw am sbel.

Mae Brexit yn llanast llwyr. Ac un rheswm amlwg am hynny yw’r diffyg paratoi a fu ar ei gyfer.  Nid oedd Llywodraeth David Cameron na phleidwyr Brexit wedi llunio unrhyw fath o gynllun ar gyfer gadael yr Undeb Ewropeaidd. Mae hynny’n amlwg ers y Refferendwm a gynhaliwyd ym mis Mehefin 2016; a byth ers hynny bu’r Llywodraeth yn ceisio llunio rhyw fath o gynllun a fyddai’n dderbyniol i’w phlaid ei hun ac i’r Undeb Ewropeaidd ac i’r Senedd yn San Steffan. Hyd yma, ni lwyddodd i lunio’r cynllun hwnnw. 

Ar drothwy’r Pasg, mor wych yw cofio fod gan Dduw gynllun clir ar gyfer gwaredu ei bobl.  Roedd y cynllun hwn ym meddwl Duw erioed.  Y rhyfeddod mwyaf yw bod Duw wedi cynllunio ac wedi bwriadu anfon ei Fab i’r byd yn Waredwr i bechaduriaid cyn bod byd, cyn bod dyn, a chyn bod pechod.  Nid ymateb i argyfwng a wnaeth Duw; nid chwilio am ateb i broblem pechod wrth iddo weld pobl yn cyflawni pob math o bechodau a wnaeth.  Ei fwriad erioed oedd y deuai ei Fab yn Waredwr i ni. 

Stori gwireddu’r cynllun hwn a geir yn Y Beibl drwyddo draw.  Ceir addewid cynnar yn Llyfr Genesis at Waredwr, sef ‘had y wraig’ a fyddai’n sigo pen y diafol. Ac wedi hynny, mae’r cyfan a ddywedir am Dduw yn galw cenedl arbennig yn bobl benodol iddo’i hun, gan ddelio â hi yn ei ffyddlondeb a’i hanffyddlondeb, yn ein harwain at ddyfodiad Iesu Grist i’r byd.

Yr oedd ym mwriad Duw erioed i roi ei Fab yn Waredwr i ni. Roedd y cyfan wedi ei gynllunio ganddo, ac ni allai dim na neb atal Duw rhag cyflawni’r hyn yr oedd wedi ei fwriadu.  Mae’r cynllun hwn i’w weld yn glir yn stori’r Pasg gan fod cynifer o’r digwyddiadau wedi eu rhagweld a’u rhagfynegi yn yr Hen Destament. 

Un enghraifft o hynny yw’r hanes am Iesu’n marchogaeth i Jerwsalem ar Sul y Blodau ar ddechrau Wythnos Fawr y Pasg.  Mor annisgwyl oedd gweld brenin ar gefn asyn; ac eto yr oedd yr union beth wedi ei ragfynegi gan un o broffwydi’r Hen Destament: ’Wele dy frenin yn dod atat â buddugoliaeth a  gwaredigaeth, yn ostyngedig ac yn marchogaeth ar asyn, ar ebol, llwdn asen’ (Sechareia 9:9). 

Ar Sul y Blodau, cyhoeddwn mai Crist yw’r Brenin sydd wedi ei dlodi ei hun trwy ddod i wasanaethu. A dathlwn y ffaith syml fod cynllun Duw wedi ei gyflawni, a bod i bawb sy’n ymddiried yn y Brenin a’i waith achubol fywyd yn ei holl lawnder.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Sul y Blodau, 14 Ebrill, 2019

David a Danny

Y Grand National; y Ras Rwyfo;    rownd gynderfynol y Cwpan F.A.; a dechrau’r tymor criced: penwythnos difyr i bawb sy’n hoff o chwaraeon. Nid pawb sy’n gwirioni’r un fath er hynny, a bydd llawer wedi cael llond bol o’r cyfan mewn dim o dro.  A bod yn onest mi fedrwn innau wneud heb ddeiet o rasio ceffylau a rhwyfo a chriced.  Ond llond bol ar bêl droed?  Ydi hynny’n bosibl?  Ydi wrth gwrs; a hynny nid yn ôl pobl sy’n casáu pêl droed ond yn ôl a glywais gan ddau chwaraewr proffesiynol yn ddiweddar. 

Cyn-chwaraewr Arsenal, Blackburn a Tottenham a chwaraeodd saith gêm dros Loegr yw David Bentley.  Cafodd yrfa lwyddiannus cyn ymddeol yn 29 mlwydd oed, nid oherwydd ei fod wedi ei anafu (fel y rhelyw o beldroedwyr sy’n ymddeol yn eu hugeiniau) ond am iddo ‘syrthio allan o gariad â phêl droed’.  Fe’i clywais ar y radio’r dydd o’r blaen yn trafod diflastod yr holl bwyslais ar arian a’r straen a achosir gan yr holl bethau a ddywedir erbyn hyn ar y cyfryngau cymdeithasol. Er lles ei iechyd meddwl penderfynodd bum mlynedd yn ôl mai gwell fyddai cefnu ar bêl droed a mwynhau bywyd ‘normal’ a theuluol.

Y mae yna bethau pwysicach na phêl droed, fel y gŵyr David Bentley yn dda. I’r Cristion, yr Efengyl a’r Ffydd yw dau o’r pethau hynny yn ogystal â’r bodlonrwydd a’r bywyd teuluol yr oedd David Bentley yn sôn amdanynt.  Eilbeth annheilwng iawn i’n cariad at Iesu Grist yw ein holl ymlyniad wrth unrhyw glwb neu dîm pêl droed, neu unrhyw chwaraeon arall. 

Aelod o dîm presennol Tottenham yw Danny Rose. Mae’n gyfnod cyffrous i’r gŵr 28 mlwydd oed, ac yntau’n chwarae dros Loegr a newydd symud gyda’i glwb i stadiwm gwerth biliwn o bunnoedd. Ond yn anterth ei yrfa, ac yntau’n ennill ffortiwn ac yn eilun i filoedd, mae Danny Rose yn dyheu am y dydd y daw’r yrfa honno i ben. Nid wedi diflasu ar y gêm y mae, ond wedi ei ddigalonni gan sylwadau hiliol a wnaed amdano a’i gyd-chwaraewyr croenddu yn ystod  gêm ddiweddar Lloegr ym Montenegro yn ogystal â gemau clwb rheolaidd gartref yn Lloegr. 

Mae’r hiliaeth a geir ar gaeau pêl droed i’w weld mewn mannau eraill yn ein cymdeithas. Mae’n gywilyddus ac annerbyniol ble bynnag y’i cheir; ac ni ddylai Danny Rose na neb arall gael ei sarhau oherwydd lliw ei groen, ar gae pêl droed nac yn unman arall. Diolch am hynny, mae pobl wâr yn ffieiddio’r hiliaeth hyll hon, ac yn benderfynol o geisio’i dileu. Mae’r Ffydd Gristnogol yn ein gorfodi ni sy’n ei harddel i wneud popeth posibl er sicrhau parch at bob gŵr a gwraig, beth bynnag eu cefndir a’u hil a’u lliw. Boed i Dduw argyhoeddi’r rhai sy’n euog o hiliaeth o bechod eu ffyrdd. A boed iddo hefyd gysuro’r rhai sy’n dioddef, a’u cadw rhag y fath gasineb, a’u sicrhau o’u gwir werth yn ei olwg Ef.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 07 Ebrill, 2019