Rheoli’r tafod

Y siom i mi oedd na chaed gan Mrs May gân wedi’r cyhoeddiad, a minnau wedi tybio bod David Cameron wedi gosod cynsail i’w olynwyr wedi iddo ganu nodyn neu ddau’n galonnog wrth gamu trwy ddrws 10 Stryd Downing ar ei ymddiswyddiad dair blynedd yn ôl.

Fe dalwyd teyrngedau ddydd Gwener i Theresa May wedi iddi gyhoeddi y bydd yn gadael ei swydd ar Fehefin 7fed.  Druan ohoni, nid yn unig yn cael ei gwthio o’r neilltu gan ei phlaid ei hun ond yn cael y fraint o aros yn ei swydd ddigon hir i orfod croesawu’r Arlywydd Trump ddechrau’r wythnos olaf wrth y llyw. Halen ar y briw fydd hynny! 

Ond nôl at y teyrngedau.  Cymaint o ganmol, cymaint o edmygedd, cymaint o bethau da’n cael eu dweud am Mrs May.  Ymhlith y mwyaf brwd eu clod yr oedd rhai a fu’n rhannol, os nad yn bennaf cyfrifol am ei chwymp: rhai a ymddiswyddodd o’i Llywodraeth; rhai a wrthododd gefnogi ei Chynllun; rhai a fu’n cynllwynio’r llynedd i’w disodli; rhai a fu’n llafar eu beirniadaeth ers misoedd.  Mor rhwydd yw beirniadu; ond mor rhwydd hefyd yw gwenieithu, a rhagrithio os oes rhaid. Mae mwy nag un o gyfeillion tybiedig Prif Weinidog San Steffan yn feistri ar y grefft.

Ac mor rhwydd i ninnau ymosod yn eiriol ar eraill; a’r geiriau’n niweidio a chlwyfo a lladd. Yn y Beibl, mae Llythyr Iago’n sôn am y drwg yn      ogystal â’r da y medrwn ei wneud â’n geiriau. ’Y mae’r hil ddynol yn gallu rheoli pob math o anifeiliaid ac adar, o ymlusgiaid a physgod; yn wir, y mae wedi eu rheoli. Ond nid oes neb sy’n gallu rheoli’r tafod. Drwg diorffwys yw, yn llawn o wenwyn marwol. Â’r tafod yr ydym yn bendithio’r Arglwydd a’r Tad; â’r tafod hefyd yr ydym yn melltithio’r rhai a luniwyd ar ddelw Duw. O’r un genau y mae bendith a melltith yn dod. Fy nghyfeillion, nid felly y mae pethau i fod’ (Iago 3:7-10). Gallwn ganmol a bod yn garedig un funud a sarhau a lladd ar bobl y funud nesaf. Gall geiriau wneud drwg mawr; mwy o ddrwg nag a feddyliwn ni’n aml. Ac fel y dywed Iago, ‘Nid felly y mae pethau i fod’.

Ydi, mae Iago’n siarsio’i ddarllenwyr i ymdrechu i reoli’r tafod am fod eu geiriau’n medru brifo ac achosi pob math o ddrwg.  Mae Iago yn cychwyn efo’n geiriau, ac yn meddwl am yr hyn sy’n deillio ohonynt. Ond mae Iesu Grist fel petai’n cymryd cam yn ôl o’r fan honno. Nid cychwyn efo’n geiriau a wna Iesu, ond efo’n calonnau.  Mae’n ein siarsio i fod yn ofalus o’r hyn a ddywedwn am fod geiriau, fel gweithredodd, yn datgelu’r galon. ‘Y mae’r pethau sy’n dod allan o’r genau yn dod o’r galon, a dyna’r pethau sy’n halogi rhywun. Oherwydd o’r galon y daw cynllunio drygionus, llofruddio, godinebu, puteinio, lladrata, camdystiolaethu, a chablu’ (Mathew 15:18-19). Nid y geg, medd Iesu, yw gwreiddyn y drwg, ond y galon. Er mwyn rheoli fy nhafod, mae’n rhaid trin fy nghalon.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 26 Mai, 2019

Yn y ras

Tua’r adeg hon o’r flwyddyn yr arferid cynnal y Diwrnod Chwaraeon yn Ysgol Brynrefail.  Wyddwn i ddim ar y pryd, ond mi ddaeth yr uchafbwynt i mi yn fy mlwyddyn gyntaf pan enillais naid hir y lower juniors.   Roedd y naid o 13 troedfedd 8½ modfedd yn ‘record’ ar y pryd! Ar i wared aeth pethau wedyn, gan gychwyn yn Chwaraeon y Sir yr haf hwnnw pan ddeallais fod hogia bach ysgolion eraill Sir Gaernarfon yn neidio o leiaf droedfedd ymhellach na hynny!

Ar gae Nantporth, sef cae pêl droed Bangor erbyn hyn, yr oedd Chwaraeon y Sir bryd hynny. Os cofiaf yn iawn, fûm i ddim yno am ddwy neu dair blynedd wedi hynny, nes dyfod dydd y ‘ras fawr’, yr 800 medr i fechgyn ‘oed canol’. Roedd 800 medr (ynteu 880 llath oedd o tybed?) bron i dair gwaith o amgylch y trac ac yn fwy na digon pell i bawb arall fy ngadael ar ôl. Ac felly, er mwyn osgoi’r fath embaras, mi benderfynais redeg mor gyflym ag y gallwn o’r cychwyn cyntaf rhag bod ymhell ar ei hôl hi cyn gorffen y lap gyntaf. Er syndod mawr, roeddwn ar y blaen ar ddiwedd y lap gyntaf a’r ail, a dal ar y blaen lai na chanllath o’r llinell derfyn. Wn i ddim beth ddigwyddodd nesaf, ai cyffroi gormod, diffygio’n lân ynteu dim ond baglu, ond ar fy hyd ar lawr yr oeddwn wrth i bawb redeg heibio i mi. Diwedd ras a diwedd gyrfa.

Ond daeth ras arall, nid ar drac ond (yng ngeiriau’r emynydd J T Job) ar ’yrfa bywyd yn y byd’.  A blynyddoedd yn ddiweddarach mae’r ras honno’n parhau i mi. Rwyf wedi baglu fwy nag unwaith yn y ras hon hefyd, ond trwy nerth Duw rwy’n dal ynddi ac yn cofio geiriau’r Llythyr at yr Hebreaid: ‘Gan fod cymaint torf o dystion o’n cwmpas, gadewch i ninnau fwrw ymaith bob rhwystr, a’r pechod sy’n ein maglu mor rhwydd, a rhedeg yr yrfa sydd o’n blaen heb ddiffygio, gan gadw ein golwg ar Iesu, awdur a pherffeithydd ffydd’ (12:1-2). Mae’r geiriau hyn yn f’atgoffa o’r angen i roi heibio’r pethau sy’n fy rhwystro rhag byw i Grist, yn arbennig y pechodau amlwg yr wyf yn dueddol o’u cyflawni. Maent hefyd yn dangos yr angen i gadw fy ngolwg bob dydd ar Iesu Grist sy’n rhoi nerth a gras a ffydd i ddal ati i’w ddilyn ac i’w anrhydeddu â’m bywyd.

Mwyaf yn y byd yr arhosaf yn y ras, mwyaf ymwybodol wyf o’r ffaith fy mod yn diffygio a baglu os nad yw fy ngolwg ar Iesu Grist. Mae’r adnod yn f’annog i edrych ar Iesu ac i ddibynnu arno, yr un sy’n rhoi ffydd i mi a’r un sy’n cryfhau ac yn perffeithio’r ffydd honno. Ond nid yr adnod yn unig chwaith, gan fod yna hefyd ‘dorf o dystion’ sydd yn f’annog i ddal ati heb ddiffygio. Y dorf honno yw’r bobl a ddilynodd Grist o’m blaen. Yn eu plith y mae’r credinwyr y ceir eu hanes yn Y Beibl a Christnogion yr oesoedd â’u ffydd a’u cred. Yn eu plith hefyd y mae’r bobl dduwiol y cefais i’r fraint o’u hadnabod dros y blynyddoedd. Trwy ffydd, fe’u clywaf hwythau’n fy sicrhau o werth dal i redeg yr yrfa hon.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 19 Mai, 2019

Prydain Fach

‘Gwlad fechan iawn mewn byd mawr ydi Prydain.’  Wedi deg o’r gloch neithiwr y clywais hynny ar y radio. (Oedd, roedd hi mor hwyr â hynny arnaf yn meddwl am rywbeth i’w ddweud yn Gronyn heddiw!) Yn y Saesneg gwreiddiol, y geiriau oedd, ‘Britain is a tiny country in a big world’.  Ie, ‘a tiny country’.

A phwy feddyliech ddywedodd y fath beth? Rhywun o ben draw’r byd? Rhywun o un o’r gwledydd ‘mawr’? Rhywun sy’n wrthwynebus i’r holl syniad o Brydeindod?  Y syndod mawr oedd mai cynrychiolydd UKIP, Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Unedig, a ddywedodd y geiriau.  Dyma’r blaid sydd dros y blynyddoedd wedi clodfori a dyrchafu ‘Prydain Fawr’ fel un o wledydd cyfoethocaf y byd; y blaid sy’n mynnu bod Prydain yn ddigon cryf a phwerus i ffynnu ac i arwain gweddill y byd. Sawl gwaith y clywyd cynrychiolwyr y blaid hon yn bytheirio yn erbyn unrhyw un a oedd yn eu tyb hwy’n bychanu Prydain ac yn siarad yn ddifrïol amdani? Ond neithiwr, i un o gynrychiolwyr UKIP, nid oedd y  Brydain hon ond gwlad fechan wan; ‘a tiny country’, a dim mwy.

A beth feddyliech a barodd i ddyn UKIP o bawb ddweud y fath beth?   Yn syml iawn, Newid Hinsawdd. Ymateb i gwestiwn ynghylch yr hyn y gall   Prydain ei wneud er mwyn ymateb i’r argyfwng Newid Hinsawdd oedd o.  Roedd o fwy neu lai’n dweud na all Prydain wneud dim o gwbl am nad yw ond gwlad fach iawn.  Beth all un tiny country wan ei wneud?

Gwn fod cyd-destun penodol i’r hyn a ddywedodd y dyn hwn neithiwr. Ond os yw Prydain mor bwerus ag y mae UKIP yn honni, oni fedr ddylanwadu ar wledydd mwy na hi ei hun mewn meysydd fel Newid Hinsawdd?

Ond anghofiwch y wleidyddiaeth y tu cefn i’r geiriau.  Ac anghofiwch UKIP.  Sylwch yn hytrach mor rhwydd yw dweud pethau gwahanol pan yw’n ein siwtio i wneud hynny. Gweniaith; rhagrith; hanner stori; celu’r gwir neu hyd yn oed gelwydd noeth: mor rhwydd y daw’r pethau hyn i’n baglu wrth i ninnau ddweud beth bynnag sy’n ein siwtio ar wahanol adegau ac mewn gwahanol amgylchiadau.

Yr un na ellid ei gyhuddo o’r un o’r pethau hyn yw’r Arglwydd Iesu Grist. Mynnai ef gyhoeddi’r gwir ym mhob sefyllfa ac wrth bwy bynnag yr oedd yn eu cyfarch. Ni newidiai ei neges, ac nid ataliai rhag dweud pethau pan wyddai na fyddai croeso i’w eiriau. Mynnai ddweud y gwir wrth bawb, beth bynnag a olygai hynny iddo ef ei hun.  Bod yn debyg i Iesu yw’r nod i ninnau os ydym yn credu ynddo. Ac un ffordd o fod yn debyg iddo yw ymatal rhag dweud pethau dim ond am ei bod yn ein siwtio ni i’w dweud: ymatal rhag dweud llai na’r gwir er mwyn cael yr hyn a dybiwn ni sy’n fywyd rhwydd a didrafferth.  I fod felly, mae arnom angen gras a nerth Duw.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Mai, 2019

Cyfrinair

Mi ges i drafferth tanio’r cyfrifiadur heno. Doedd dim byd yn bod arno. Ond fedrwn i yn fy myw â datgloi’r sgrin agoriadol. Doedd y peiriant ddim yn derbyn y cyfrinair yr oeddwn yn ei deipio’n ofalus.  Mi rois ail a thrydydd cynnig arni, a mwy  na hynny eto, gan ofalu nad oeddwn yn camdeipio’r un llythyren. Ond yr un oedd y stori bob tro: ‘cyfrinair anghywir’ – a minnau’n gwybod yn iawn ei fod yn gywir! Yn gam neu gymwys, yr un cyfrinair sydd ar waith ers talwm: mae’n haws felly gan fod pawb yn ei dro’n mynd at y cyfrifiadur hwn.

Mi ddechreuais amau fy hun; a dechrau meddwl mod i’n defnyddio’r cyfrinair anghywir. Ond fedrwn i ddim meddwl beth allai’r un cywir fod. Felly, doedd dim i’w wneud ond galw am help. “Aled! Be di cyfrinair y peiriant ’ma?”

Wedi cael yr ateb, mi sylweddolais fy mod wedi ceisio datgloi’r sgrin gyda chyfrinair fy negeseuon e-bost. Rwy’n defnyddio’r ddau sawl gwaith y dydd, bob dydd ers blynyddoedd. Ond am ryw reswm heno, mi oedd y cyfrinair cyntaf wedi mynd yn gwbl angof. 

Mae’n debyg fy mod yn defnyddio’r cyfrinair heb feddwl amdano gan mor gyfarwydd ydyw. Ond unwaith yr oedd rhaid meddwl, roeddwn ar goll ac yn methu’n glir â’i gofio. Fedrwn ni fod mor gyfarwydd â phethau eraill fel ein bod yn eu gwneud hwy hefyd bron yn ddifeddwl?  Sawl gwaith, wrth adael y tŷ, y bu raid i chi droi nôl er mwyn gwneud yn siŵr eich bod wedi cloi’r drws am nad oedd gennych gof o wneud hynny?  Sawl gwaith, wrth deithio mewn car, yr aethoch drwy ddau bentref neu dri heb gofio i chi wneud hynny? 

Mor gyfarwydd ydym hefyd â chadw oedfa fel bod modd gwneud hynny hefyd yn ddifeddwl ar brydiau. Bron nad oes raid i ni feddwl o gwbl am yr hyn a wnawn gan ein bod wedi hen arfer â dod ynghyd i oedfa. Ond beth yn union a wnawn? Dod i’r capel? Cefnogi’r gwaith? Cynnal traddodiad? Gwarchod treftadaeth? Gwrando ar bregeth?  

Yng nghanol y cyfan, a oes perygl i ni anghofio’r prif ddiben?  Oes posib i ni golli golwg ar y ffaith mai addoli Duw sydd wraidd y cyfan a wnawn yn ei hoedfaon? Un o’r peryglon mwyaf sy’n wynebu pob cynulleidfa o bobl Dduw yw’r posibilrwydd o fynd trwy’r mosiwns: canu emynau, darllen y Gair, dweud gweddïau, traddodi a gwrando pregethau, ond gwneud y cyfan rywsut yn beirianyddol. Gwneud o arferiad heb wir feddwl beth a wnawn na pham y gwnawn y cyfan.

Arhoswn. Ystyriwn. A gweddïwn am y gras i addoli Duw trwy’r cyfan a wnawn yn ein hoedfaon, heddiw a phob amser. Ond nid yn unig yn ein hoedfaon chwaith.  Gweddïwn am nerth a gras i ogoneddu Duw ym mhopeth a wnawn bob dydd.  Dyna, wedi’r cyfan, holl bwrpas ein bod.    

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 05 Mai, 2019