Cur Pen

Aw! Roedd fy nghlust a’m pen yn brifo. Fedrwn i ddim peidio â gweiddi.  Ia, gweiddi yn y car gan mai dyna ble’r oeddwn ar y pryd, “Na! Na! Na-aaa!”

Roeddwn rywfaint gwell ar ôl y waedd. Ond dwi’n dal i wingo wrth gofio’r boen a deimlais o glywed y gair erchyll ar y radio.

Lamineiddio, imwneiddio, coloneiddio, clorineiddio: mae’r geiriau hyn yn y geiriadur ers talwm. Defnyddiwch nhw ar bob cyfrif. Y gair sy’n achosi cur pen bob tro y byddaf yn ei glywed yw ‘nomineiddio’! Plîs, plîs, benaethiaid S4C, cynhyrchwyr Radio Cymru a  golygyddion papurau a chylchgronau, gwnewch hi’n drosedd i gyflwynwyr a gohebwyr ddweud ac ysgrifennu’r gair. Gorfodwch bob un ohonyn nhw i ddweud rhywbeth fel ‘enwebu’ neu ‘enwi’, a rhowch ddirwy drom iddyn nhw os na fyddan nhw’n ufuddhau. Oherwydd ni ddylid ar unrhyw gyfrif normaleiddio defnyddio ‘nomineiddio’.

Rwy’n casáu’r gair â chas perffaith.

Ond tybed oes yna o fewn ein geirfa grefyddol, eiriau y mae rhai’n eu casáu, er nad geiriau dieithr mohonynt ond hen eiriau a fu’n rhan o iaith y Beibl a’n geirfa Gristnogol o’r cychwyn? Tybed pa eiriau sy’n gwneud i rai pobl, o’u clywed, weiddi mewn protest yn nyfnder y galon os nad yn gyhoeddus?

‘Pechod’ o bosibl yw un o’r geiriau na all pobl ei oddef , am na allant dderbyn yr hyn a ddywed y Beibl trwyddo am ddrygioni a gwrthryfel pawb ohonom yn erbyn Duw.

Geiriau a gaiff lai fyth o groeso yw ‘barn’ ac ‘uffern’, a hawdd iawn yw dychmygu gwrthwynebiad pobl i bob awgrym bod a wnelo colledigaeth a chosb ag ymateb Duw i’n pechod.

Mae’r geiriau ‘tröedigaeth’ ac ‘aileni’ yn aml yn codi gwrychyn pobl am eu bod yn disgrifio profiad sy’n anodd i lawer ei amgyffred. Ond mae’r profiad hwnnw, er ei fod yn amrywio’n fawr o ran ei amseriad a’i gyffro (neu ddiffyg cyffro hyd yn oed) yn sylfaenol i’r bywyd Cristnogol.

Mwy annisgwyl fyddai cynnwys ‘gras’ a ‘maddeuant’ ymhlith y geiriau y gall pobl eu casáu, ond gall hyd yn oed y geiriau melys hyn fod yn gur pen i rai. Gallaf ddychmygu ambell un yn cael ei gythruddo o glywed bod maddeuant Duw ar gael i bawb sy’n edifarhau ac yn credu yng Nghrist, pa bechodau bynnag y maent yn euog ohonynt. Ac mae’n siŵr bod yna rai sy’n wfftio’r syniad mai gras Duw, yn hytrach na’r hyn a wnawn ni, a ddaw â ni at Dduw.  Er mor rhyfeddol yw gras a’i neges ein bod yn derbyn trwy Grist yr hyn na fedrwn fyth ei haeddu, y mae’r gair ‘gras’ yn wrthun i bwy bynnag sy’n mynnu credu y medran nhw wneud rhywbeth i haeddu cael dod at Dduw. Boed i Dduw drugarhau wrthym, er sicrhau na all geiriau’r Beibl fyth fod yn gur pen i’r un ohonom ni.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 30 Mehefin, 2019

Deisebau

Roedd dros 10,000 o enwau ar ddeiseb yn ddigon i sicrhau bod aelod seneddol Brycheiniog a Sir Faesyfed yn colli ei swydd a bod isetholiad i’w gynnal yn yr etholaeth. Arwyddwyd deiseb arall yr wythnos ddiwethaf gan dros 20,000 o bobl a oedd yn galw am ohirio cyfres deledu arfaethedig.  Yn wahanol i’r ddeiseb seneddol, nid oedd obaith i hon lwyddo i berswadio’r cynhyrchwyr i ohirio cyfres y gwariwyd arian mawr arni ac y mae cynulleidfa ddisgwylgar yn edrych ymlaen at ei gweld. Ac fel petai trefnwyr y ddeiseb yn gwybod hynny, fe lwyddon nhw i’w hanfon i’r man anghywir, at Netflix yn hytrach nag Amazon, cynhyrchwyr y gyfres. Cam gwag, a chamgymeriad elfennol. Gallwch ddychmygu’r gwawdio a fu arnyn nhw: ugain mil o bobl wedi mynd i’r drafferth i arwyddo deiseb a honno’n cael ei phostio at y cwmni anghywir. Rhywsut, roedd pethau’n symlach ers talwm pan nad oedd ond y BBC ac ITV i boeni amdanyn nhw!

Trwy gamgymeriad, fe anelodd y bobl hyn eu beirniadaeth at y cynhyrchwyr anghywir. Mewn anwybodaeth, mae’n debyg, y gwnaeth miloedd o bobl   Cymru beth tebyg wrth bleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd, a mynnu beio’r sefydliad hwnnw yn hytrach na llywodraethau’r Deyrnas Unedig dros y degawdau am rai o’r problemau sy’n tlodi ein gwlad ac yn blino cymdeithas. Taflwyd y bai ar yr Undeb Ewropeaidd er enghraifft am y diffyg buddsoddiad yn ein cymunedau gan anwybyddu’r ffaith bod Cymru wedi derbyn arian mawr o Ewrop oherwydd iddi gael ei hesgeuluso gan gyfres o lywodraethau San Steffan. Ie, mor hawdd yw beio’r bobl anghywir.

Mewn anwybodaeth hefyd y gwnawn rywbeth tebyg wrth geisio deall llawer o’r drygioni sy’n blino cymdeithas. Pam yr holl ffraeo? Pam yr holl dwyll a chelwydd? Pam yr holl gasineb? Pam yr holl greulondeb? Mae’r cartref a’r ysgol, y teledu a’r rhyngrwyd, diffyg gwaith a diflastod, tlodi a llu o bethau eraill wedi cael y bai am yr amarch a’r anfoesoldeb a’r anonestrwydd a’r holl ddrygioni sy’n hagru ein byd. Ond beth bynnag yw effaith y pethau hyn arnom – er da, er drwg – pwyntio bys i’r man anghywir a wnawn ninnau os tybiwn mai unrhyw un o’r pethau hyn sy’n sylfaenol gyfrifol am ddrygioni. Ateb clir a phendant y Beibl a’r Ffydd Gristnogol i’r cwestiynau uchod yw bod gwreiddyn y drwg ynom ni ein hunain. Fel pawb arall, yr ydym ni’n pechu nid oherwydd amgylchiadau nac oherwydd y dylanwadau allanol sydd arnom ond oherwydd y duedd sydd ynom i wneud hynny. Y gwir yw na fedrwn ni beidio â phechu, a gwnawn  hynny mewn rhyw ffordd bob dydd. Amdanaf fy hun, a chadw at y busnes hwn o bwyntio bys, un enghraifft o’r pechu hwnnw yw’r duedd o hyd i weld bai ar bawb a phopeth arall.

Nid camgymeriad nac anwybodaeth er hynny, ond cariad a gras, a wnaeth i Dduw ddatrys y cyfan trwy roi’r bai am ein holl bechodau ar ei Fab Iesu.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 23 Mehefin, 2019

Sbriwsio

Gair da ydi sbriwsio. Mi fedrwch chi sbriwsio’r tŷ a sbriwisio’r ardd. Mi  fedrwch hefyd eich sbriwsio’ch hunain.  Mi feddyliais mai gair diweddar ydi o yn y Gymraeg, ond mae o’n hŷn nag oeddwn i’n tybio. Oherwydd ganrif a mwy yn ôl, roedd Tegla Davies yn dweud am rywun yn Hunangofiant Tomi,  ‘A dyma fo yn spriwsio i fyny ac yn edrych yn bwysig’. 

Mae gen i sawl siwt y dyddiau hyn. Mi ges i siwt newydd ar gyfer priodas dau o’r hogiau. Gan eu bod nhw’n dal i’m ffitio, mi fedraf sbriwsio tipyn arnaf fy hun pan fo angen; ac os oes gwir raid, mi fedraf hyd yn oed dorri fy ngwallt! Ac yn hynny o beth mae’n amlwg fy mod yn debyg iawn iddo fo.

Welsoch chi fo’r diwrnod o’r blaen?  Siwt newydd, urddasol a glân.  Gwallt newydd ei dorri, a phob blewyn yn ei le.  Roedd o’n werth ei weld, chwarae teg iddo.  Mor wahanol i’r olwg oedd arno’n gadael ei dŷ un bore wythnos neu ddwy’n ôl: gwallt heb ei gribo, siwt ddigon blêr, godre’r trowsus wedi torri, a chynffon ei grys yn chwifio fel baner dros gefn y trowsus hwnnw.

Delwedd oedd y cyfan debyg iawn, a bellach mae angen newid y ddelwedd. Mae dillad blêr a gwallt blerach yn iawn i ddyn sy’n ceisio dangos ei fod yn ‘un ohonom ni’, ac yntau mae’n debyg yn credu mai felly y mae’r werin gyfan yn gwisgo. Ond i ddyn sydd â’i fryd ar fod yn Brif Weinidog mae’n rhaid wrth ddelwedd wahanol; ac felly Mr Johnson gwahanol iawn a ddaeth (o’r cysgodion y bu’n llechu ynddynt ers dyddiau) i annerch ei gefnogwyr pybyr ddydd Mercher. Ac wele’r dyn, sydd wedi treulio blynyddoedd yn rhoi’r argraff nad oes arno ots am wisg na lliw na steil, mwyaf sydyn fel pin mewn papur. Cyn daw’r awr iddynt ddewis Prif Weinidog mae Mr Johnson wedi sylweddoli bod ymbincio a gwisgo’n drwsiadus yn dal yn bwysig i Geidwadwyr da’r gwledydd hyn. Gwnaed a fynno o ran delwedd; y gwir bryder yw bod argyhoeddiadau ac  addewidion yn bethau i’w rhoi heibio mor rhwydd ag unrhyw siwt flêr neu drowsus bach blodeuog.

A dyma ofni fy mod yn debycach iddo nag y carwn ei gydnabod. Oherwydd mor rhwydd yw cefnu ar egwyddor dda, a syrthio’n fyr o’r safonau aruchel a gyflwynir yn y Beibl o ran moes ac ymddygiad a geirwiredd. Mor gryf y temtasiwn i minnau feddwl mwy am y ddelwedd a’r olwg allanol nag am y berthynas â Duw a’r glendid calon a’r  cywirdeb cerddediad a welwyd yn yr Arglwydd Iesu. ‘Gwae chwi … yn glanhau’r tu allan i’r cwpan a’r ddysgl, ond y tu mewn y maent yn llawn trachwant a hunanfoddhad (Math. 23:25). ‘Boed ichwi’n addurn, nid pethau allanol … ond cymeriad cêl y galon a’i degwch didranc, sef ysbryd addfwyn a thawel’ (1 Pedr 3:3-4). Gall y ddelwedd allanol newid yn rhwydd, yn ôl yr amgylchiadau a’r gofyn; ond mae parhad a chysondeb i waith grasol a gwyrthiol Duw yn y galon. 

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 16 Mehefin, 2019

Na, nid bresych.

Mae’n debyg na ddylwn ddweud hyn, ond pwy all feio plant am beidio â bwyta bresych. Mi wn eu bod yn wyrdd ac yn faethlon, ond mae’n siŵr gen i y byddai llysieuwyr pybyr yn cydnabod nad bresych yw’r delaf na’r mwyaf blasus o blant llysiau. Pam felly y meddyliodd neb (a mwy na hynny, pwy a feddyliodd!) am roi bresych yn wobr i blant bach ar raglen deledu? Mae’n wir mai gwobr gysur (os gwobr hefyd!) oedd yr hen fresychen ar Crackerjack ers talwm, ond go brin i’r plant ei gwerthfawrogi. A gwobr gysur yw llawer o’r tlysau a gyflwynir o hyd i gystadleuwyr rhaglenni cwis y teledu a fethodd ag ennill y wobr go iawn yr oeddent wedi gobeithio ei chael.    

Cofio’r diwrnod yr anfonodd Duw ei Ysbryd Glân a wna Cristnogion ar Ŵyl y Pentecost heddiw. Dathlwn y rhodd arbennig a roddodd Duw i’w Eglwys. Roedd Iesu Grist wedi addo y byddai’r Ysbryd Glân yn dod arnynt. ‘Yr wyf fi’n dweud y gwir wrthych: y mae’n fuddiol i chwi fy mod i’n mynd ymaith. Oherwydd os nad af, ni ddaw’r Eiriolwr atoch chwi. Ond os af, fe’i hanfonaf ef atoch’ (Ioan 16:7).  A chyn gadael ei ddisgyblion ac esgyn i’r nefoedd yr oedd wedi eu sicrhau: ‘Fe dderbyniwch nerth wedi i’r Ysbryd Glân ddod arnoch, a byddwch yn dystion i mi yn Jerwsalem, ac yn holl Jwdea a Samaria, a hyd eithaf y ddaear’ (Actau 1:8).

Ar ddydd y Pentecost, fel y dengys ail bennod Llyfr yr Actau, cyflawnwyd yr addewidion hyn yn nhywalltiad yr Ysbryd Glân ar y disgyblion. Ac mor bwysig yw cofio nad gwobr gysur mo’r Ysbryd.  Nid eilbeth mohono yn niffyg y gwir beth. Oherwydd Duw ei hun yw’r Ysbryd Glân hwn. Yn Iesu Grist, cawsai’r disgyblion gwmni Mab Duw dros gyfnod ei weinidogaeth ar y ddaear. Deng niwrnod cyn y Pentecost, roedd Mab Duw wedi eu gadael, a llwyddodd y disgyblion i lawenhau er na fyddent yn ei weld mwyach. Yr unig esboniad am eu llawenydd oedd bod y disgyblion yn deall y byddent yn yr Ysbryd Glân yn cael  cwmni Iesu a chwmni’r Tad nefol. Oherwydd person a addawyd iddynt, a pherson a ddeuai atynt. Nid dylanwad nac effaith na grym yw’r Ysbryd, ond person dwyfol.  Gwyddai’r disgyblion hyn oherwydd yr hyn a ddywedwyd amdano gan Iesu; ac aethant yn ôl i Jerwsalem yn llawen iawn wedi esgyniad Iesu am iddynt gael gwybod y byddai’r Ysbryd gyda hwy, yn gwmni ac yn gymorth iddynt, fel y bu Iesu cyn hynny. A thrwyddo byddai Iesu, fel yr addawodd, gyda hwy ‘hyd ddiwedd amser’ (Mathew 28:20). 

Na, nid gwobr gysur o unrhyw fath yw’r Ysbryd Glân ond Duw ei hun gyda ni. Gan mai person ydyw, gallwn alw arno i gyflawni ei waith.  Gallwn ymbil arno i lwyddo cenhadaeth Duw. Gallwn erfyn arno i’n harwain a’n  goleuo. Gallwn fod yn hyderus mai ei ddymuniad ef yw gweld Iesu Grist yn cael ei ogoneddu. Wrth geisio Ysbryd  Glân Duw, yr ydym yn ceisio Duw ei hun. Galwch arno.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Y Sulgwyn, 09 Mehefin, 2019

Y Sulgwyn

Actau 2

Dyfodiad yr Ysbryd Glân

¹Ar ddydd cyflawni cyfnod y Pentecost yr oeddent oll ynghyd yn yr un lle, ²ac yn sydyn fe ddaeth o’r nef sŵn fel gwynt grymus yn rhuthro, ac fe lanwodd yr holl dŷ lle’r oeddent yn eistedd. ³Ymddangosodd iddynt dafodau fel o dân yn ymrannu ac yn eistedd un ar bob un ohonynt; ⁴a llanwyd hwy oll â’r Ysbryd Glân, a dechreusant lefaru â thafodau dieithr, fel yr oedd yr Ysbryd yn rhoi lleferydd iddynt.

Dydd Iau

Mae’n ddydd Iau. Wir i chi. Beth bynnag a ddywed y calendr ar y wal a’r dyddiadur yn eich poced ac ar sgrin eich ffôn, dydd Iau yw hi arnaf yn sgwennu’r geiriau hyn.  Dydd Iau, Mai 29, neu yng Nghalendr yr Eglwys Gristnogol eleni, Dydd Iau Dyrchafael.

Byr iawn yw’r adroddiadau am ‘y dydd y cymerwyd ef i fyny’ (Actau 1:2); y dydd yr esgynnodd Iesu i’r nefoedd ddeugain niwrnod wedi iddo atgyfodi. Dim ond ychydig adnodau ar ddiwedd Efengyl Luc a dechrau Llyfr yr Actau, ac un adnod ar ddiwedd Efengyl Marc, sy’n cofnodi’r digwyddiad. Ond mae’r ychydig yn ddigon. Mae’r manylion yn fwriadol yn brin, rhag i ni o bosibl golli golwg ar y digwyddiad ei hun. Yr hyn a adroddir, ac yn amlwg yr hyn y mae gofyn i ni ei ddeall, yw bod Iesu Grist, a oedd y diwrnod hwnnw yng nghwmni ei ddisgyblion, wedi ei gymryd oddi wrthynt trwy gael ei godi oddi ar y ddaear cyn diflannu o’u golwg mewn cwmwl.

Ar un wedd, yr oedd esgyniad Iesu yn ddiweddglo: diwedd cyfnod a diwedd profiad. Bu’r disgyblion gydag ef gydol ei weinidogaeth. Gwelsant ei wyrthiau a chlywsant ei bregethau. Cawsant eu dysgu ganddo a mwynhau ei gwmni. Ac er ei gymryd oddi wrthynt a’i ladd ar groes, daeth Iesu’n ôl yn fyw, a gwelsant ef fwy nag unwaith yn ystod y deugain niwrnod ers ei atgyfodiad. Ond gyda’i esgyniad daw ei gyfnod ar y ddaear, ac felly ei bresenoldeb gyda’i ddisgyblion, i ben. Mae wedi mynd; mae wedi eu gadael. Ond yn annisgwyl ac yn syfrdanol, er iddynt ddeall hynny mae’r disgyblion yn llawen.  Maent yn addoli a llawenhau wedi i ddau ddyn mewn dillad gwyn ddod atynt a dweud bod Iesu wedi mynd i’r nefoedd ac y byddai’n ‘dod yn yr un modd ag y gwelsoch ef yn mynd i’r nef’ (1:11).

Yn eu llawenydd tybed a gofient y geiriau hyn a ddywedodd Iesu cyn hynny? ‘Yn nhŷ fy Nhad y mae llawer o drigfannau; pe na byddai felly, a fyddwn i wedi dweud wrthych fy mod yn mynd i baratoi lle i chwi? Ac os af a pharatoi lle i chwi, fe ddof yn ôl, a’ch cymryd chwi ataf fy hun, er mwyn i chwithau fod lle’r wyf fi.’

Y gobaith mawr a rydd esgyniad Iesu  Grist yw ei fod wedi mynd i baratoi lle yn y nefoedd ar gyfer ei ddilynwyr. Cyflawniad llawn y gobaith hwn fydd y dydd y daw Iesu (yn ôl a ddywedodd ef ei hun a’r angylion) i gymryd pawb sydd wedi credu ynddo ato’i hun. Yn ei ailddyfodiad, bydd y credinwyr a fu farw ac sydd eisoes yn y nefoedd a’r credinwyr a fydd yn dal yn fyw, yn cael eu cymryd i’r lle a baratowyd ar eu cyfer gan Iesu Grist. Yr addewid sicr hon sy’n gwared Cristnogion rhag  anobeithio’n llwyr yn wyneb angau. Oherwydd gallwn ninnau gredu mai mynd i’r lle a baratowyd ar eu cyfer yr ydym ni a phawb o’n hanwyliaid sydd wedi credu yng Nghrist. Mynd adref i’r nef a wnaeth Iesu; a mynd adref hefyd a wnaiff pawb sydd yn ‘marw yn yr Arglwydd’.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 02 Mehefin, 2019