Tri deg naw

Nifer llyfrau’r Hen Destament a’r ‘Steps’ yn un o nofelau John Buchan; blwyddyn dechrau’r Ail Ryfel Byd; a theitl un o ganeuon Queen. Ond fore Mercher diwethaf, clywyd am 39 arall. Yn Essex, cafwyd 39 o bobl yn farw yng nghefn lori. Credir bod y trelar wedi glanio ym mhorthladd Purfleet ryw awr a hanner cyn hynny.  Megis dechrau y mae’r ymchwiliad, ond mae’n amlwg mai pobl anobeithiol a oedd yn fodlon mentro’r cyfan er mwyn ceisio bywyd newydd yng ngwledydd Prydain oedd y 39 hyn.

Sôn am ugain o ofodwyr yn mentro i bellafoedd y bydysawd i chwilio am fydoedd newydd y mae’r gân ‘39’ gan Brian May a Queen. Cyfeirio at y flwyddyn a wna’r teitl: “In the year of ’39”.  Dychwelant ymhen canrif union, ond dim ond blwyddyn yn hŷn ydyn nhw wedi crwydro’r gofod! Tristwch y gân yw bod y bobl a adawsant ar y ddaear wedi marw; a chlywir un o’r gofodwyr yn hiraethu gan alw, ar ei wraig mae’n debyg:

“Don’t you hear my call

though you’re many years away

Don’t you hear me calling you”.

Wedi’r antur fawr o ddarganfod ym mhellafoedd y bydysawd “a world so newly born”, mae’r gân yn gorffen gyda geiriau dirdynnol un sy’n gweld ei fod wedi colli’r anwyliaid yr oedd wedi gobeithio dychwelyd atynt:   

“For my life

Still ahead

Pity me”.

Rywle, yn Fietnam fe awgrymwyd, mae rhywrai a adawyd gan y 39.  O bosib na ŵyr llawer ohonynt y bu farw eu hanwyliaid. Ond fe’u gadawyd i  alaru. Yn eu colled, mae’n debyg y gallai llawer ohonynt ddeall geiriau’r gân, “For my life Still ahead Pity me”. Heb wybod pwy yw’r galarwyr, gweddïwn drostynt heddiw. Oherwydd os a phan ddeallant fod eu hanwyliaid wedi marw heb weld y ‘byd newydd’ yr oeddent yn chwilio amdano, bydd eu byd hwythau’n deilchion. Wedi cael sicrwydd, gan y rhai a fanteisiodd mor annynol arnynt, y byddai bywyd ym Mhrydain yn werth pob pris y byddai raid iddynt ei dalu amdano, yr oeddent yn breuddwydio am y gwynfyd o gael dweud, “Ne’er looked back, never feared, never cried”.  Nid felly y bu.

Creulondeb a pharodrwydd i fanteisio ar bobl eraill gan eu trin yn ffiaidd heb unrhyw ystyriaeth i’w lles, na hyd yn oed i’w bywyd, yw un o’r profion sicraf o wirionedd y Beibl ynghylch pechod a llygredigaeth dyn. O wrthod plygu i’r gorchymyn i garu Duw a chymydog, nid oes diwedd i’r drwg y gallwn ei wneud. Ac nid oes raid wrth ymchwiliad i wybod mai pechod sydd wrth wraidd y chwant am arian a’r difrawder a’r dirmyg at werth bywyd a anfonodd y 39 hyn i’w tranc. Mae pawb yn ffieiddio’r drygioni hwn. Ond gweddïwn y daw pawb hefyd i ystyried a oes a wnelo’r awydd i atal dieithriaid rhag dod i’r gwledydd hyn rywbeth â’r cyfle a wêl pobl ddrwg yn sgil hynny i fanteisio ar drueni pobl eraill. 

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 27 Hydref, 2019

Newid amser yn Neiniolen

Mae amser yr oedfa yn Neiniolen y Sul nesaf, Hydref 27, wedi ei newid. Bydd yr oedfa am 3.30 o’r gloch yng ngofal y Gweinidog.

Bore Sul nesaf yn Capel Coch

Mi fydd yr Oedfa Deulu (Gwasanaeth Diolchgarwch) yn Capel Coch, Llanberis fore Sul nesaf, Hydref 27 am 11.15 o’r gloch (yn hytrach na 10.30) er mwyn rhoi cyfle i chi weld y gêm rygbi fawr rhwng Cymru a De Affrica cyn dod i’r oedfa.

Hevrin Khalaf

Roedd Hevrin Khalaf yn gwbl ddieithr i mi.  Wyddwn i ddim amdani nes i mi glywed ei bod wedi ei lladd. Gwraig ifanc 35 mlwydd oed oedd y gwleidydd Cwrdaidd hon a lusgwyd o’i char a’i lladd yng ngogledd Syria gan luoedd a noddir yn ôl pob tebyg gan Lywodraeth Twrci. Fel gwleidydd, roedd Hevrin Khalaf yn frwd dros gymodi ac uno pobl o wahanol ddiwylliant a chrefydd a hil. Ond bellach, yn sgil penderfyniad yr Arlywydd Erdogan i wared â’r Cwrdiaid o Ogledd Syria, mae Hevrin Khalaf wedi marw.  Nid hi yw’r unig un gan fod, yn ôl yr Arsyllfa Syriaidd dros Iawnderau Dynol (SOHR) ddydd Gwener diwethaf, o leiaf 86 o bobl wedi eu lladd yn Syria ers i Donald Trump agor y drws i Erdogan ymosod ar y Cwrdiaid trwy dynnu lluoedd yr Unol Daleithiau o’u gwaith o warchod y ffin rhwng Twrci a Syria. 

Fel y dywedais yr wythnos ddiwethaf, y  mae sefyllfa wleidyddol y Dwyrain Canol yn gymhleth iawn.  Ond nid felly y gwêl Mr Trump bethau. Iddo ef, mae’r cyfan yn syml iawn ac yn ddim mwy na chwarae plant. Mae gwrando arno’n trafod y sefyllfa hon yn gwbl frawychus.  ‘Weithiau,’ meddai, ‘rhaid i chi adael iddyn nhw gwffio am sbel. Ac wedyn mae pobl yn gweld pa mor arw ydi’r cwffio.  Fel dau blentyn mewn parc, rhaid i chi adael iddyn nhw gwffio, ac yna eu tynnu nhw oddi wrth ei gilydd.  Mi wnaethon nhw gwffio am rai dyddiau … Roedd yn gas, roedd yn galed. Ein ffrindiau ni ydi’r Cwrdiaid, a’n ffrindiau ni ydi Twrci … A mwyaf sydyn roedden nhw’n cwffio, a dydi hi ddim yn hwyl cael bwledi yn saethu ym mhob man. Ac mi aethon ni yno, a deud “Rydan ni isio egwyl; ac mae’r Cwrdiaid wedi bod yn ardderchog: maen nhw am gilio nôl ychydig bach…”.’ 

Mor eithriadol o drist oedd clywed yr Arlywydd yn trafod y cyfan fel gêm ac yn gwbl ddibris o’r bobl a laddwyd a’r bobl sy’n debygol o gael eu lladd a’r degau o filoedd y gorfodwyd iddynt ffoi i ddiogelwch. Ei ymffrost oedd bod hyn oll wedi digwydd ‘heb dywallt yr un dafn o waed Americanaidd’.  Wrth gwrs bod angen iddo ymboeni am les dinasyddion a milwyr ei wlad ei hun. Ond y mae rhywbeth annynol ynglŷn â’r dihidrwydd llwyr o werth bywydau pobl eraill. Wrth i Trump gymharu’r ymladd â ffrwgwd rhwng dau blentyn bach, y mae ei ffrind    Erdogan yn sôn am ‘fathru pennau’r Cwrdiaid os na fyddan nhw’n cilio o’r ardaloedd diogel dan sylw yn Syria’. Rhag bod unrhyw gamddeall, mathru ydi crush.

Gweddïwch dros y Cwrdiaid sydd dan fygythiad, a thros holl drigolion y rhan hon o Syria sydd dan ymosodiad, yn cynnwys Cwrdiaid a Christnogion ac Arabiaid.  Gweddïwch y caiff hyd yn oed Erdogan a Trump ddoethineb a gras i wneud yr hyn sy’n gyfiawn ac yn gywir.  A gweddïwch y bydd y Cristnogion yn yr Unol Daleithiau sydd mor bleidiol i Trump yn gweld o’r diwedd dyn mor beryglus ydyw. 

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 20 Hydref, 2019

Potes Potus

Mae’r ddau’n ddigon tebyg i’w gilydd: dim ond un llythyren o wahaniaeth sydd rhwng y ddau air. Math o gawl ydi potes; ystyr arall iddo yw llanast. Mae’r syniad o ‘wneud cawl o bethau’ yn cyplysu’r ddau ystyr. Digon tebyg yw ystyr potus, er nad gair Cymraeg mo hwnnw.  A dweud y gwir, nid gair mohono ond acronym. POTUS ydi ‘President Of The United States’; ac mae deiliad presennol y swydd yn gryn arbenigwr ar gawlio a gwneud llanast.

Byddai’r mwyafrif ohonom yn barod i gydnabod mai anodd yw deall holl gymhlethdod  y Dwyrain Canol. Ond mae rhai pethau’n ymddangos yn syml: bod yn ffrindiau efo’ch ffrindiau, er enghraifft. Ers blynyddoedd, y bygythiad mawr heb os, yn ôl gwledydd y Gorllewin, fu ISIS neu Daesh. Y canfyddiad bellach yw bod y gelyn hwnnw wedi ei drechu, gyda miloedd lawer o’i filwyr yn garcharorion yng Ngogledd Syria.  Chwaraeodd y Cwrdiaid ran amlwg yn y frwydr yn erbyn ISIS, a hwy sy’n gyfrifol am warchod y milwyr hynny. 

Yr wythnos ddiwethaf, penderfynodd yr Arlywydd Trump dynnu milwyr ei wlad o Ogledd Syria, gan agor y drws i’r Arlywydd Erdogan o Dwrci anfon ei luoedd dros y ffin i Syria i ymosod ar y Cwrdiaid. Dechreuwyd yr ymosodiad hwnnw ganol yr wythnos ddiwethaf, a does wybod beth a ddigwydd i filoedd o Gwrdiaid. Does wybod chwaith beth a ddaw o filwyr ISIS; mae’n bosibl y cant eu rhyddhau, un ai am na fydd modd i’r Cwrdiaid ddal i’w gwarchod wrth iddynt eu hamddiffyn eu hunain rhag lluoedd Twrci, neu am y byddant yn penderfynu eu rhyddhau.  

Tra oedd milwyr yr Unol Daleithiau yno, roedd gobaith na fyddai Erdogan yn ymosod ar y Cwrdiaid. Ond fel y byddwn yn taflu pethau pan na fydd gennym ddefnydd pellach iddynt, mae Mr Trump wedi taflu’r Cwrdiaid o’r neilltu am ei fod o’r farn eu bod wedi gwneud eu rhan, ac nad oes eu hangen mwy. Sôn am wneud llanast!  Nid yn unig y mae’n peryglu’r Cwrdiaid yn Syria, ond y mae hefyd yn ei gwneud yn debygol y bydd milwyr ISIS yn cael eu rhyddhau ac yn ailffurfio’n fyddin fwy peryglus nag erioed.

Gwyliwn rhag pob tuedd i ddefnyddio pobl i’n dibenion ein hunain. Gallwn wneud hynny trwy fynnu eu sylw a’u hamser a’u cefnogaeth pan fo’n ein siwtio ni i wneud hynny gan anghofio popeth amdanynt pan fo hynny wedyn yr un mor gyfleus i ni. Mor wahanol i hyn yw’r cariad a’r gofal am eraill y mae Iesu Grist yn ei ofyn gennym. Yn union fel y byddai Iesu’n ymroi bob amser i ofalu am eraill a’u helpu, beth bynnag y gofynion arno, mae’n galw arnom ninnau i garu ac i ofalu yn ôl angen pobl, ac nid yn ôl ein mympwy a’n cyfleustra ein hunain.  Gwyliwn hefyd rhag y perygl i ni’r un modd ddefnyddio’r eglwys, a hyd yn oed Dduw ei hun, i’n dibenion ein hunain, gan dybio y medrwn eu rhoi hwythau hefyd heibio pan na fydd yn ein siwtio i wneud gormod o gyfrif ohonynt.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 13 Hydref, 2019

Tode am Kreuze

Er war gehorsam bis zum Tode, ja bis zum Tode am Kreuze. Yn amgueddfa’r People’s Palace yn Glasgow y gwelais y geiriau hyn ddechrau’r haf, yn rhan o stori James Riley, un o filwyr y Rhyfel Mawr. Fe’i saethwyd, ond arbedwyd ei fywyd  gan i’r bwled fynd trwy lyfr bychan a tholcio cefn drych siafio ym mhoced frest ei siaced. Roedd twll y bwled yn amlwg yn y llyfr hwnnw oedd yn rhan o’r arddangosfa, ac ar y dudalen agored yr oedd llun â’r geiriau uchod dano. 

Nid dyna’r unig stori o’i bath. Un o Sir Aberteifi oedd Lemuel Thomas Rees, a glwyfwyd yng Ngwlad Belg yn 1917.  Arbedwyd yntau wrth i’r Testament Newydd a oedd yn ei boced fygu ergyd y shrapnel a’i trawodd. Cofnodwyd y waredigaeth ar gân yn fuan wedyn gan gymydog iddo gartref yng Nghenarth:

Ti, Thomas wyt Gristion sancteiddlan,         

’N y Rhyfel ymddygaist yn gall:      

Defnyddiais y peth cysegredig

Yn nodded rhag picell y fall.

Dyrchafwn ein mawl i’r Goruchaf

Am i ti ddychwelyd yn fyw;

Y clod, y gogoniant a’r mawredd

I’r Arglwydd, yr Arglwydd dy Dduw.

Wn i ddim a oedd y bardd yn gywir ai peidio wrth iddo awgrymu fod Thomas wedi defnyddio’r ‘peth cysegredig yn  nodded rhag picell y fall’. Go brin iddo roi’r llyfr yn ei boced yn fwriadol fel math o darian amddiffynnol. Ac eto, gallwn ddeall syniad y bardd fod Gair Duw rywsut wedi gwarchod y milwr ifanc. Ddwy flynedd yn ôl, roedd llun o Destament (neu Feibl o bosib) Thomas ar un o stampiau Swyddfa’r Post i goffau’r Rhyfel Mawr.

Mae’n bosibl bod rhai ohonoch wedi clywed straeon am eraill a arbedwyd mewn amgylchiadau tebyg. Ac fel Mr Rosser o Yet Farm, a gyfansoddodd y pennill uchod, fe welodd pobl yn y straeon hynny ddarlun o Dduw’n gwarchod ei bobl trwy ei Air.   

Ac yn stori James Riley, fedrwn i ddim peidio â gweld darlun neu ddameg o’r Efengyl.  Oherwydd llun o’r Arglwydd Iesu ar ei groes oedd ar dudalen agored y llyfr a welwn yn yr amgueddfa. Roedd y twll a wnaeth y bwled wedi rhwygo hanner pen y gŵr yn y llun.  A’r geiriau Almaeneg dan y llun? Rhan o wythfed adnod ail bennod  y Llythyr at y Philipiaid oedden nhw: ‘…gan fod yn ufudd hyd angau; ie, angau ar groes’. 

Gwnaeth y bwled a glwyfodd James ond a fethodd â’i ladd dwll ym mhen Iesu yn y llun cyn taro’r drych ym mhoced y milwr o Glasgow. Nid mewn llun y clwyfwyd ein Gwaredwr er hynny, ond ar Galfaria. Cafodd ef ei glwyfo a’i ladd er mwyn ein harbed ni rhag colledigaeth ac uffern. Fel dywed yr adnod yn llawn: ‘O’i gael ar ddull dyn, fe’i darostyngodd ei hun, gan fod yn ufudd hyd angau, ie angau ar groes.’ Oherwydd ei gariad wynebodd Iesu, er ein mwyn ac yn ein lle, y tode am kreuze, yr angau ar groes.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 06 Hydref, 2019