Lawan Andimi

Mae dros dair mil o filltiroedd a thua deg awr o daith awyren rhyngom a Nigeria yng ngorllewin Affrica. Tair miliwn yw poblogaeth Cymru, ond mae dros 200 miliwn yn byw yn Nigeria. Wn i ddim faint o ieithoedd a siaredir yng Nghymru ar wahân i’r Gymraeg a’r Saesneg, ond mae dros 500 o ieithoedd yn Nigeria, gyda’r Saesneg yn brif iaith swyddogol. O ran crefydd, mae’r ystadegau’n dangos bod bron yr un nifer o Gristnogion a Moslemiaid yn Nigeria, gyda rhyw ychydig yn fwy o Foslemiaid mae’n debyg.

Ar yr olwg gyntaf, hawdd tybio nad oes fawr o debygrwydd rhwng y ddwy wlad, yn arbennig felly o feddwl am yr amgylchiadau y mae Cristnogion yn byw a thystio ynddynt. Amlygwyd hynny mewn ffordd ddychrynllyd o drist ddydd Llun diwethaf pan laddwyd Lawan Andimi gan derfysgwyr Boko Haram, a oedd wedi ei herwgipio yn gynharach yn y mis. Dyma’r mudiad a herwgipiodd 276 o enethod ysgol ym mis Ebrill 2014; mae dros 100 ohonynt ar goll o hyd.

Gweinidog ac un o arweinyddion yr eglwysi Cristnogol yn Nigeria oedd Lawan Andimi. Y trasiedi yw mai un enghraifft ydyw o lawer. Yn ôl Open Doors, un o’r elusennau Cristnogol sy’n tynnu sylw at yr erledigaeth ar Gristnogion ar draws y byd, lladdwyd bron i 1500 o Gristnogion yn Nigeria y llynedd. Yn amlwg, mewn rhannau o’r wlad honno, y gogledd yn benodol, mae llawer o Gristnogion yn wynebu erledigaeth na allwn ni yng Nghymru ddechrau ei dychmygu. Wrth weddïo am ddiogelwch a rhyddid i’n brodyr a’n chwiorydd, ac wrth wneud unrhyw beth a allwn drostynt trwy gefnogi’r elusennau sy’n ceisio gweini arnynt a’u hamddiffyn y mae’n gwbl briodol i ni hefyd ddiolch i Dduw na wyddom ni yng Nghymru am y fath ormes.

Mae clywed amdano yn fy sobreiddio heddiw. Pa wahaniaethau bynnag sydd rhyngom, mae mwy yn ein huno, a ninnau’n arddel yr un Ffydd ac yn credu yn yr un Gwaredwr. O ddeall i’r gŵr hwn fod yn weinidog ers oddeutu deugain mlynedd rwy’n sylweddoli iddo ef a minnau ddwyn ein tystiolaeth i Grist fwy neu lai dros yr un cyfnod, er mewn amgylchiadau cwbl wahanol.

Nid fy sobreiddio ond yn hytrach fy nghywilyddio a wna’r neges olaf o bosibl a anfonodd Lawan Andimi o’i gaethiwed. Ac yntau yn nwylo pobl giaidd, a’i daliodd o’r diwedd wedi mwy nag un ymgais aflwyddiannus i wneud hynny dros rai blynyddoedd, meddai’r Cristion cywir a ffyddlon hwn: ‘Ni fûm erioed yn wangalon gan fod yr holl amgylchiadau a wynebwn yn nwylo Duw.’ Gan wybod y gallai gael ei ladd unrhyw funud, galwodd ar ei deulu a’i gyd-gristnogion i beidio â digalonni, ond diolch i Dduw am bob dim. Gwrthododd wadu ei Waredwr; safodd yn ddewr ac yn llawn gobaith a ffydd; ac erys i ni yn brawf diamheuol o’r gras a’r bywyd tragwyddol a ddaw i bobl ym mhob man trwy Iesu Grist.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 26 Ionawr, 2020

Wedi ei ddifa

Anodd iawn, iawn yw hi i neb ohonom ddychmygu’r difrod a wnaed ers deufis gan y tannau a fu’n ysu oddeutu 10 miliwn hectar o dir coediog Awstralia. Mae o leiaf 28 o bobl wedi eu lladd, dros 2,000 o dai wedi eu dinistrio, a miloedd o bobl wedi gorfod ffoi o’u cartrefi rhag y fflamau. Fedrwn i ddim dirnad beth oedd 10 miliwn hectar nes gweld y graffig uchod sy’n dangos ei fod yn cyfateb i ran helaeth o ddwyrain Cymru a de a chanolbarth Lloegr. Mae’r tannau’n dal i losgi a’r frwydr i’w diffodd yn debygol o bara am rai wythnosau eto gan fod y ‘tymor tannau gwyllt’ arferol i bara oddeutu mis arall. Mae’r tannau’n sicr wedi cadarnhau, pe byddai angen gwneud hynny, fod yr holl bryderon ynglŷn â newid hinsawdd yn real ac argyfyngus. 

Rhoddwyd sylw cwbl haeddiannol i ymdrechion dewr a diflino gweithwyr tân ac eraill i ddiffodd y fflamau, neu o leiaf i’w cadw dan reolaeth. Trist yw nodi fod pedwar o’r ymladdwyr tân wedi eu lladd wrth eu gwaith. Ymhlith yr amrywiol ffyrdd o fynd i’r afael â’r tannau gwyllt mae’r dacteg o gynnau tannau eraill yn fwriadol. Wrth i’r tân afreolus ledaenu a difa’r llwyni a’r coedydd o’i flaen, mae’r ymladdwyr tân yn llosgi darn o’r goedwig sydd yn ei lwybr er mwyn clirio’r tir cyn i’r prif dân ei gyrraedd, yn y  gobaith o atal hwnnw rhag lledaenu ymhellach.

Holl fwriad y bobl tân yw diffodd y fflamau. Arbed y coedwigoedd yw eu nod. Er mwyn hynny y maent yn mentro ac, fel y clywsom rai ohonynt yn dweud, yn rhedeg at y tannau pan fo pawb arall yn ffoi oddi wrthynt. Ac wrth wneud hynny maent yn deall bod rhaid ar adegau iddynt hwy eu hunain ddifa rhai coedydd. Y gwir yw fod rhaid aberthu rhywfaint o’r coedydd er mwyn arbed rhagor.

Wynebu’r tân a wnaeth yr Arglwydd Iesu. Gallasai fod wedi ffoi oddi wrtho, ond dewisodd beidio â gwneud hynny. Wynebodd bob gelyn, yn cynnwys y diafol a phechod ac angau, a’u trechu i gyd. Ar groes Calfaria, fe gafwyd yr aberth fwyaf un. Bodlonodd Iesu i farw trosom. Wynebodd lid Duw yn ein lle. Wynebodd y tân fel na fyddai raid i neb sy’n credu ynddo ei wynebu.  Yn ei ddioddefaint a’i farwolaeth, Crist yw’r aberth eithaf. Mae’n cymryd ein pechodau a’r cyfrifoldeb amdanynt arno ef ei hun; mae’n cael ei gosbi amdanynt; mae’n cael ei ddifa er mwyn ein harbed ni.  Mae’n marw er mwyn i ni sy’n credu ynddo gael byw.

Ar yr olwg gyntaf, mae’n anodd deall pam y byddai’r ymladdwyr tân yn mynd ati i gynnau rhagor o dannau. Mae’n ymddangos yn beth ffôl; ond y mae’n llawn synnwyr, ac yn effeithiol. I’r rhelyw o bobl, nid oes bwrpas nac ystyr i farwolaeth Iesu: nid yw ond gwastraff a thrasiedi fawr. Ond nid felly y dywed y Beibl, ac nid felly y gwêl y Cristion bethau. Oherwydd nid un ymhlith amryw o ffyrdd o’n hachub yw aberth Calfaria. Hi, yn syml iawn, yw’r unig ffordd.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 19 Ionawr, 2020

Pwyllgor Yr Ofalaeth

Bydd Pwyllgor Blynyddol yr Ofalaeth yn festri Carmel, Llanllechid am 7.00 o’r gloch nos Lun, Ionawr 20, 2020.

Cau’r siop

Roedd hi’n siop ardderchog yn ei dydd. Mi brynon ni sawl peth yno pan oedd y plant yn fach; a synnwn i ddim pe bawn i’n mynd i’r atig heno y deuwn o hyd i fwy nag un peth ag enw’r cwmni hwn arno. Yn sicr mae yno fwy nag un dilledyn. Fwy na thebyg fod yna degan neu ddau a hyd yn oed ambell beth mwy fel hen gadair car. Cyn bo hir mae’n bosib mai mewn atig yn unig y bydd modd gweld nwyddau’r cwmni gan y bydd ei holl siopau wedi cau am y tro olaf heno.  A dyna ddiwedd ar un arall o enwau cyfarwydd y ‘stryd fawr’. Wrth glirio dros y Dolig, mi ddaeth un o’r hogia o hyd i hen docyn siopa ‘The High Street Gift Voucher’. Gwerth £1 oedd o, ond gan iddo ddod i ben ers diwedd Mawrth 2010 y mae’n gwbl ddiwerth erbyn hyn. Ond pe byddai modd ei wario byddai’r dewis o siopau yn llai o lawer nag ydoedd bryd hynny. Ymhlith y siopau a nodwyd arno sydd wedi hen ddiflannu yr oedd Focus, BHS, Comet, Principles a’r mwyaf  cyfarwydd o’r cwbl, Woolworths. A heno, gallwn ychwanegu Mothercare at y rhestr.

Mae wastad yn drist gweld y siopau cyfarwydd hyn yn peidio â bod, ac yn arbennig felly os cofiwn fynd iddynt ar ryw adeg neu’i gilydd. Yfory, felly, ni fydd mwy Mothercare. Ac eto, nid yw hynny’n gwbl wir chwaith. Mae siopau Principles wedi cau ers 2009, ond mae modd prynu dillad dan yr enw hwnnw yn Debenhams o hyd. Yr un modd, bydd rhai o nwyddau Mothercare ar werth yn siopau Boots ymhen sbel.

Ond nid hynny’n unig. Ni fydd enw Mothercare yn diflannu’n llwyr gan fod y cwmni’n gwneud yn dda dramor. Siopau’r cwmni yn y Deyrnas Unedig sy’n cau heno; bydd yn dal i fasnachu mewn sawl gwlad ar draws y byd lle mae’n llwyddo ac yn gwneud elw da. Mae angen gwell dealltwriaeth o fyd busnes nag sydd gennyf fi i ddeall pam fod y cwmni hwn wedi dod i ben yma tra’n llwyddo mewn gwledydd eraill.

Nid ym myd masnach yn unig y gwelir y fath ddeuoliaeth wrth gwrs. Bu’n rhan o hynt a helynt byd ac eglwys dros y canrifoedd. Dyna a barodd i David Charles yn ei ddydd ef (yn y ddeunawfed a’r bedwaredd ganrif ar bymtheg) ganu:

   ‘Rhagluniaeth fawr y nef

       Mor rhyfedd yw …

   Llywodraeth faith y byd

      Sydd yn ei llaw,

   Mae’n tynnu yma i lawr,

      Yn codi draw …’

Os ydyw i raddau helaeth yn ‘ddyddiau Mothercare UK’ ar yr Eglwys yn ein gwlad heddiw, mor bwysig yw cofio nad dyna’r holl stori. Os yw llawer o eglwysi Cymru’n edwino, a hyd yn oed ddiflannu, y mae hi’n ‘ddyddiau Mothercare International’ ar eraill ac ar eglwysi mewn rhannau eraill o’r byd. Oherwydd dal i dynnu i lawr, a dal i godi draw hefyd y mae Duw yn ei ragluniaeth fawr. Ac mor rhyfeddol ei ragluniaeth fel na wyddom pryd y try’r edwino’n ffyniant grasol yn ei law.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Ionawr, 2020

Dwy lechen

Ar ddechrau blwyddyn newydd, daw dwy lechen i’m meddwl; y naill yn las a’r llall yn lân.

Blwyddyn Newydd Fendithiol i bawb sy’n gysylltiedig â Gofalaeth Fro’r Llechen Las, y cylch o eglwysi y caf i’r fraint o’u gwasanaethu fel gweinidog i Iesu Grist yng nghysgod Chwarel y Penrhyn a hen Chwarel Dinorwig. Gweddïwn am gymorth ac arweiniad Duw wrth i ni geisio cyflawni ei waith eleni.

Yr adeg hon o’r flwyddyn bydd llawer yn sôn am lechen lân. Mae a wnelo addunedau blwyddyn newydd rywbeth â pheth felly: dechrau newydd yn llawn o fwriadau da i gyflawni pob math o bethau, mawr a bach, pwysig a dibwys. A heddiw’n bumed dydd y flwyddyn mae mwy nag un llechen eisoes wedi ei baeddu. Ond dymuniadau gorau i bawb ohonoch a lwyddodd hyd yma beth bynnag i lynu wrth eich addunedau.

Ond mae dwy lech arall y medrwn sôn amdanynt: ‘dwy lech y dystiolaeth’ y cyfeirir atynt yn Llyfr Exodus yn Y Beibl; y cerrig yr ysgrifennwyd arnynt Ddeg Gorchymyn Duw i’w bobl.  Dyma’r ‘llechau o gerrig, wedi eu hysgrifennu â bys Duw’ (Ex. 31:18).

Pam fod angen dwy lechen? Yn ôl rhai, caed ar y naill y gorchmynion ynglŷn â’n perthynas â Duw, ac ar y llall y gorchmynion ynglŷn â’n perthynas â’n gilydd. Ond mae’n debyg bod esboniad arall sy’n fwy cywir, sef bod y Deg Gorchymyn ar y ddwy lechen. Dau gopi oedd y ddwy lechen, i ddangos bod Duw yn gwneud cyfamod â’i bobl. Roedd y ddwy lech yn gopi yr un iddo Ef a’i bobl, i ddynodi’r berthynas rhyngddynt. Wedi hynny, cadwyd y ddwy lech yn Arch y Cyfamod, y gist a fyddai am ganrifoedd yn arwyddo presenoldeb Duw gyda’i bobl.

Ond nid y ddwy lechen wreiddiol a gedwid yn yr Arch. Malwyd y rheiny’n deilchion gan Moses wedi iddo weld y bobl yn addoli’r Llo Aur pan ddaeth i lawr o’r Mynydd (Ex. 32:19). Trwy wneud hynny, roedd Moses yn dangos mor barod oedd pobl Dduw i dorri’r Cyfamod a’r Gorchmynion.

Ond cafwyd llechen lân: dwy ohonynt. Ac arnynt fe ail-ysgrifennwyd y Deg Gorchymyn, i ddangos bod Duw yn drugarog ac yn faddeugar ac yn rhoi ail a thrydydd a chanfed cyfle i’w bobl.  Mae’r Deg Gorchymyn yn crynhoi Deddf Duw i’w bobl. Aeth y geiriau’n anghyfarwydd i lawer erbyn hyn. Rwy’n cofio mwy nag un Ysgol Sul yn adrodd y Deg Gorchymyn, un ai bob Sul neu bob mis, yn fy ngofalaeth gyntaf ym Mhen Llŷn.  Tybed sawl Ysgol Sul yng Nghymru sy’n dal i wneud hynny? Tybed faint ohonom ninnau a allai eu hadrodd o hyd?

Trown atynt o’r newydd. Maent yn berthnasol i Ofalaeth Fro’r Llechen Las fel i bawb arall. Ac er gwybod i ni oll eu torri, gallwn ddiolch fod gobaith trwy’r Efengyl am lechen gwbl lân.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 05 Ionawr, 2020

Blwyddyn Newydd Dda

Blwyddyn Newydd Ddedwydd i chi.