Dydd Iau Dyrchafael

Dydd Iau diwethaf oedd un o ‘ddyddiau coll’ yr Eglwys Gristnogol: un o ddyddiau arwyddocaol bywyd a gweinidogaeth yr Arglwydd Iesu Grist. Ychydig o sylw a roddir i’r diwrnod hwn, yn arbennig o’i gymharu â’r dyddiau y cofiwn arnynt enedigaeth a marwolaeth ac atgyfodiad y Gwaredwr. Ac eto, mae Dydd Iau Dyrchafael o bwys am ei fod yn coffau ymadawiad yr Arglwydd Iesu o’r byd hwn, ac felly oddi wrth ei ddisgyblion. Cofnodir y digwyddiad rhyfeddol yn niweddglo Efengyl Luc ac agoriad Llyfr yr Actau, lle gwelwn Iesu’n cael ei godi oddi ar y ddaear yng ngŵydd ei ddisgyblion cyn iddo ddiflannu o’u golwg mewn cwmwl.

Mae’r Dyrchafael, neu esgyniad Iesu Grist, yn ein sicrhau o fwy nag un gwirionedd. Esgyn i’r nefoedd a wnaeth y diwrnod hwnnw wrth gwrs, ac mae’r ffaith iddo gael ei dderbyn yn ôl i’r nefoedd yn dangos ei fod wedi cyflawni’n llawn y gwaith y daethai i’r byd i’w wneud wrth farw ac atgyfodi. Mae’r Esgyniad yn ein sicrhau wedyn mai Arglwydd a Gwaredwr byw yw Iesu gan iddo ddychwelyd i’r nefoedd, lle nad oes marwolaeth o gwbl. Mae hefyd yn ein hatgoffa fod y Crist a ddyrchafwyd i’r nefoedd nid yn unig yn teyrnasu ac yn cael ei addoli gan holl breswylwyr y nef ond hefyd yn eiriol dros ei bobl ar y ddaear. Ydy, mae Iesu Grist yn gweddïo drosom, ar i ni brofi nerth a gras i lynu wrth y ffydd a byw bob dydd er clod i Dduw.

Ond o droi nôl at y Testament Newydd mae dau beth arall sydd werth sylwi arnynt: ymateb y disgyblion a neges y ddau angel. Mae Iesu wedi paratoi ei ddisgyblion ar gyfer y dydd hwn, a hwythau felly’n gwybod mai dyma’r tro olaf y byddant yn ei weld. Ond lle byddai disgwyl iddynt fod yn drist wedi iddo fynd a’u gadael, maent yn ‘ei addoli ar eu gliniau’ a dychwelyd i Jerwsalem ‘yn llawen iawn’ (Luc 24:52). Roedd Iesu wedi eu sicrhau y byddai, wedi iddo eu gadael, yn anfon yr Ysbryd Glân atynt i’w nerthu i fod yn dystion iddo (Luc 24:46–49). Ond o gofio mor araf fu’r disgyblion i gredu a chofleidio geiriau Iesu, mae’n debyg mai geiriau’r ddau angel (y ‘ddau ŵr … mewn dillad gwyn’, Actau 1:10) sy’n egluro’u haddoliad a’u llawenydd yma.

A’r disgyblion yn sefyll ac yn ‘syllu tua’r nef’ daeth yr angylion atynt i’w sicrhau o ddau beth. Yn gyntaf, rhag bod unrhyw amheuaeth ynghylch yr hyn a ddigwyddodd, cânt wybod mai wedi ei ddyrchafu i’r nefoedd yr oedd Iesu.  Ac yn ail, er mwyn cynnau eu gobaith a’u disgwyl cânt eu sicrhau y bydd yr Iesu hwn yn dychwelyd rhyw ddydd ‘yn yr un modd ag y gwelsoch ef yn mynd i’r nef’ (Actau 1:10–11). Does ryfedd iddynt ei addoli, a does ryfedd chwaith eu bod yn llawenhau.

Addolwn ninnau’r Iesu dyrchafedig; ein Gwaredwr yn y nef, ar ei orsedd yn eiriol trosom; ein Harglwydd byw sydd i ddychwelyd rhyw ddydd yn Farnwr y byw a’r meirw.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 29 Mai 2022

Oedfa dydd Sul, 22 Mai 2022 yng ngofal y Parchg Hywel Meredydd Davies, Llangefni

Yn ddiogel

Ydi o’n waeth na phapurau newydd eraill deudwch? Anodd ydi darllen y Daily Post neu edrych ar wefan y papur hwn heb weld cyfeiriad at ryw arolwg neu’i gilydd sy’n rhestru’r ‘10 peth hwn’ a’r ‘10 peth arall’. 

Wyddech chi ein bod ni sy’n byw yng Ngwynedd, yn ôl yr arolwg a gafodd sylw’r papur yr wythnos ddiwethaf, yn byw yn un o rannau mwyaf diogel y wlad?  Seiliwyd yr arolwg ar ddata a gafwyd gan yr heddlu am niferoedd y byrgleriaethau mewn gwahanol rannau o’r wlad. Gwynedd, yn ôl yr arolwg, ydi’r rhan fwyaf diogel yng Ngogledd Cymru, ond mae yna bedair ardal arall yng ngweddill y wlad sy’n ‘fwy diogel’ na ni.  Os oes gennych berthnasau ym Mhowys neu yn Sir Benfro, cofiwch ddeud wrthynt mai nhw sy’n byw lle yn y rhannau mwyaf diogel yng Nghymru! Wedi deud hynny, go brin y byddai canlyniadau’r arolwg o gysur i unrhyw un a ddioddefodd fyrgleriaeth yn yr ardaloedd ‘mwyaf diogel’.

Arolwg neu beidio, mae’n debyg y byddai’r mwyafrif ohonom yn derbyn ein bod yn byw mewn ardal gymharol ddiogel, ac yn ddiolchgar am hynny. Mae diogelwch rhag lladron neu ryfel neu newyn neu fygythiad o unrhyw fath yn amhrisiadwy ac i’w drysori. Ac o ganol ein diogelwch y cofiwn ac y gweddïwn ni dros eraill sydd mewn amgylchiadau tra gwahanol i ni.

Ond mae yna le mwy diogel o lawer na’r mannau a restrwyd yn yr arolwg hwn. Nid pawb sy’n ei werthfawrogi fodd bynnag gan nad pawb o bell ffordd sy’n gweld yr angen amdano. Mentrwn ddweud er hynny mai’r lle mwyaf diogel o ddigon, yng Nghymru fel pob gwlad arall, yw ‘yng Nghrist’. Nid yn ysgafn nac yn ddifeddwl y mynnaf ddweud fod y diogelwch a gawn ‘yng Nghrist’ yn fwy gwerthfawr na phob diogelwch arall.

Gwn y bydd llawer yn anghydweld â mi ac yn methu’n glir â deall sut y gall neb awgrymu bod yna ddiogelwch mwy na hwnnw rhag rhyfel a newyn a pheryglon eraill sy’n bygwth pobl mewn gwahanol rannau o’r byd. Nid bychanu nac anwybyddu’r peryglon hynny a wnawn wrth ddweud bod Iesu Grist yn cynnig i ni ddiogelwch mwy fyth. A dim ond ‘yng Nghrist’ y ceir hwnnw.  Dim ond trwy ffydd yn Iesu Grist y byddwn yn ddiogel yn wyneb barn Duw am ein pechodau; yn ddiogel yn wyneb y temtasiynau i droi cefn ar Dduw a’i ffyrdd; yn ddiogel yn wyneb ein methiant i fyw fel y dylem, er i ni gredu yn y Gwaredwr; ac yn ddiogel yn wyneb y gelyn angau.

Cyn y bydd neb yn gwerthfawrogi’r diogelwch hwn, rhaid gweld y perygl: y perygl o wynebu Duw i roi cyfrif am ein bywydau heb Grist i ateb trosom, a’r perygl o wynebu marwolaeth heb y Crist atgyfodedig i roi i ni’r gobaith y down ninnau hefyd trwy farwolaeth i’r bywyd tragwyddol. ‘Yng Nghrist’ mewn gwirionedd y mae’r diogelwch pennaf. Mynnwn ei gael.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 22 Mai 2022

Oedfa dydd Sul, 15 Mai 2022

Chwalu

Dwi wedi gwneud yn dda (er mai fi sy’n dweud). Do, dwi wedi llwyddo i fod yn dawel am dri mis ynghylch y gwaith o   osod y ceblau trydan dan y briffordd o Lanberis i Gwm-y-glo ac ymlaen wedyn i Bentir. Ar Chwefror 13 y soniais ddiwethaf yn Gronyn am y gwaith hwn. Erbyn hyn, mae tri set o oleuadau traffig i dorri ein siwrnai.  (Dau set a addawyd; ond beth yw un set arall rhwng ffrindiau ’de?)  

Maen nhw’n tyllu’r lôn o’r hen dwnnel trên at y gylchfan newydd erbyn hyn.  Cwestiwn un plentyn 6 oed o’u gweld yn cychwyn gwneud hynny oedd, ‘Pam na fasa nhw wedi gwneud hyn cyn gwneud y lôn newydd?’ Cwestiwn rhesymol a theg.

Rwy’n sylweddoli bod rhaid gwneud y gwaith ond yn cydymdeimlo’n fawr â’r bobl a orffennodd y gylchfan a’r lonydd o’i gwmpas lai na blwyddyn yn ôl. Dychmygwch blant yn codi cestyll tywod ar lan y môr, a hen fwli mawr yn dod heibio a  chicio’r cyfan drosodd. Gyda phob parch i’r bobl sy’n gweithio ar y lôn ar hyn o bryd (a hynny mor ddidrafferth â phosibl i bawb ohonom, a bod yn deg), dyna’r darlun a ddaw i’m meddwl wrth yrru heibio heddiw.

Nid un y gellir ei fwlio yw’r Arglwydd Dduw. Does neb all wneud hynny i Frenin y brenhinoedd ac Arglwydd yr arglwyddi. Does neb na dim yn medru  ei ddychryn. Ond yr ydym wedi halogi ei fyd a sathru ei ddeddfau a chwalu’r gymdeithas a ddarparodd ar ein cyfer. Mae cymaint o’r pryderon presennol ynghylch y ddaear ei hun yn deillio o’r ysbeilio a’r camddefnydd a wnaed o’r adnoddau naturiol a berthyn i’r byd hardd a chyfoethog a greodd Duw ar ein cyfer. Mae deddfau perffaith Duw yn cael eu hanwybyddu a’u torri bob dydd, a ninnau’n gosod ein safonau ein hunain yn eu lle. Ac mae’r fendith a ddylai fod o gael pobl yn byw’n gytûn mewn parch a chariad yn cael ei chwalu nid yn unig gan ryfeloedd byd ond gan anghyfiawnder cymdeithasol a chasineb a chwerwedd a phob math o ddrygau eraill.

Dychmygwn siom y plentyn ar lan y môr. Dychmygwn siom y gweithwyr a fu’n    ymfalchïo yn y lôn newydd y llynedd. A dychmygwn hefyd nid yn gymaint siom ein Duw ond y loes a achosir iddo gan bob amarch o’n tu ni tuag ato.  Dyw’r bwli ddim yn dweud ‘sori’ wrth y plant bach. Fydd y cwmni trydan ddim yn ymddiheuro i’r bobl a fu’n gosod y gylchfan. Ond mae gofyn ein bod ni’n edifarhau am yr amarch at Dduw ei hun, ac at ei waith a’i gyfraith a’i fendithion. Ymhlith llawer o bethau eraill, gall hynny olygu: ystyried pa bethau bychain y medrwn ni eu gwneud i warchod y blaned; gwneud ymdrech fwriadol i barchu a chadw gorchmynion yr Arglwydd; ac ymroi i fyw hyd y gallwn mewn heddwch a phawb o’n cwmpas. Edifarhau am y loes yr ydym ni wedi ei achosi i Dduw ac ymdrechu, trwy ei nerth a’i ras, i fod yn fwy ffyddlon iddo o ddydd i ddydd.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 15 Mai 2022

73 munud

Mae’n stori hir, ond digon ydi dweud bod canran sylweddol o gefnogwyr Manchester United yn wrthwynebus i’r Glazers ers i’r teulu hwnnw o’r Unol Daleithiau ddod yn brif berchnogion y Clwb yn 2005.   Cafwyd y ddiweddaraf o’r mynych brotestiadau yn eu herbyn yn ystod y gêm yn erbyn Brentford nos Lun. Gan fod 17 o flynyddoedd ers y pryniant bu rhai cefnogwyr yn ddiweddar yn dangos eu hanfodlonrwydd trwy gadw draw o’r gemau cartref nes bod y gêm yn 17 munud oed. Ond nos Lun, trefnwyd i filoedd o’r cefnogwyr adael stadiwm Old Trafford 17 munud cyn diwedd y gêm, wedi 73 o funudau o chwarae. Ac er bod eu tîm ar y blaen o 3 gôl i 0 ac yn chwarae’n well nag arfer, cryfed yw teimladau’r cefnogwyr fel bod llawer ohonynt wedi ymadael ar y funud benodedig. 

Wrth wylio’r gêm ar y teledu sylwais ar faner ac arni’r geiriau, ‘Walk Out on 73, Glazers Out’. Rhwng difrif a chwarae, meddyliais tybed be wnâi chwifwyr y faner pan ddeuai’r funud fawr. Ac roedd rhaid chwerthin pan welwyd y faner eto â’r cloc yn dangos bod bron i 76 o funudau wedi mynd erbyn hynny! Yn amlwg, i bobl y faner roedd y mwynhad o weld eu tîm yn chwarae’n dda yn drech na’r ewyllys i brotestio. Wn i ddim a arhoson nhw hyd ddiwedd y gêm ai peidio.

Rhwydd oedd codi baner i alw ar bobl i adael cyn y diwedd, ond anos oedd codi pac ac ymadael eu hunain. Un peth ydi pwyso ar eraill i wneud safiad neu ddatgan barn, ond peth arall ydi gwneud y peth hwnnw ein hunain. Nid un felly yw Iesu Grist, ond yr un sy’n fodlon gwneud popeth y mae’n galw’i ddilynwyr i’w wneud. Yr enghraifft amlycaf ohono’n gwneud hynny yn yr efengylau yw’r hanes amdano’n golchi traed y disgyblion yn ystod y Swper Olaf. Galwad i ni wasanaethu ein gilydd ac eraill yw galwad Iesu Grist, ond mae’r weithred hon yn dangos nad yw’n galw ar neb i wneud unrhyw beth nad yw ef ei hun yn fodlon ei wneud. Doedd yr un o’r disgyblion wedi estyn y badell o ddŵr i olchi traed ei gilydd, ond dyna a wnaeth Iesu. Ac meddai, ‘Yr wyf wedi rhoi esiampl i chwi; yr ydych chwithau i wneud fel yr wyf fi wedi ei wneud i chwi’ (Ioan 13:15). 

Pen llanw ei wasanaeth oedd ei aberth ar Galfaria wrth iddo’i roi ei hun i farw yn ein lle. ‘Oherwydd Mab y Dyn,  yntau, ni ddaeth i gael ei wasanaethu ond i wasanaethu, ac i roi ei einioes yn bridwerth dros lawer’ (Marc 10:45). Ac os oedd Iesu,  oherwydd ei gariad atom, yn barod i wneud hynny, ni ddylai dim fod yn  ormod i ni ei wneud drosto a thros ein gilydd ac eraill. Ond haws dweud na gwneud yn aml gan mor rhwydd yw i ninnau ymdebygu i bobl y faner a bod yn feistriaid ar ddweud wrth eraill beth i’w wneud a sut i fyw’r bywyd Cristnogol, ac eto fod yn gwbl ddiffygiol yn yr union bethau hynny ein hunain. Ceisiwn bob dydd y nerth i wasanaethu fel y gwnaeth Iesu ac fel y mae Iesu yn galw arnom i’w wneud.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 8 Mai 2022

Oedfa dydd Sul, 8 Mai 2022 yng ngofal Eifion Jones

Mai

‘Gwn ei ddyfod, fis y mêl,
Gyda’i firi yn yr helyg,
Gyda’i flodau fel y barrug –
Gwyn fy myd bob tro y dêl.’

Mae’n bosib mai’r pennill agoriadol hwn o gerdd Eifion Wyn i fis Mai yw’r mwyaf cyfarwydd yn ‘Nhelynegion y Misoedd’ ei gyfrol Telynegion Maes a Môr.  Ac er i’r bardd ganu i bob mis o’r flwyddyn mae’n rhaid i mi gyfaddef mai’r unig gerdd arall y medraf adrodd darn ohoni yw’r un i fis cyntaf y flwyddyn: 

‘Wyt Ionawr yn oer,
A’th farrug yn wyn;
A pha beth a wnaethost
I ddŵr y llyn?’

A heddiw, gwn innau ddyfod mis Mai unwaith eto. Ond rwy’n cenfigennu wrth y bardd gan mai’r calendr a’r ffôn bach sy’n dweud hynny wrthyf fi yn hytrach na’r mêl a’r blodau a’r gog a phopeth y sonia’r gerdd amdanynt. Rwy’n eiddigeddus o’r bardd wrth iddo sylwi ar ryfeddodau byd natur – byd Duw iddo ef yn amlwg – o’r naill fis a’r naill dymor i’r llall.

Cenfigennu, a chywilyddio am beidio â gweld a gwerthfawrogi rhyfeddod yr hyn sydd o’m cwmpas bob dydd, a minnau’n cael y fraint o fyw mewn gwlad ac ardal mor eithriadol o hardd. Mae prydferthwch creadigaeth Duw o’n cwmpas ym mhob man, a hyd yn oed os nad yw pawb ohonom gystal â’n gilydd am sylwi ar ryfeddodau’r Cread yr ydym ar ein hennill o fyw mewn lle mor arbennig. Clywais yn ystod yr wythnos am adroddiad sy’n dweud fod byw yn agos at dir agored a choed a gwair yn llesol i bobl. Gallwn ni sy’n byw yn yr ardaloedd hyn ategu hynny. Byd hardd yn wir yw’r byd a greodd ein Harglwydd Dduw. 

Ar ddydd heulog o wanwyn mae’n rhwydd iawn gwerthfawrogi’r Cread, a’r mwyaf y sylwn ar gywreinrwydd y cyfan, y mwyaf y rhyfeddwn at allu’r Duw a’i lluniodd. Mae pob tymor yn ei dro’n dwyn ei dystiolaeth i fawredd a doethineb a dawn y Duw Byw a greodd y cyfan ac sy’n dal i’w gynnal. Ym mhob llinell bron o’r deuddeg cerdd i fisoedd y flwyddyn, rhyfeddu at drefn a chyfrinach byd natur Duw a wna’r bardd.  A than gynhesrwydd haul ac yn sŵn yr adar rhwydd iawn yw teimlo bod popeth yn berffaith. Ond gŵyr y bardd nad felly y mae, ac yn ei gân i fis Awst meddai:

‘Ceinciau o dan eu ffrwyth,
Ffrwythau o dan y braenar –
Pwy a ddyfalai fod
Bechadur ar wyneb daear?’

Cawsom, diolch am hynny, fyd hardd, llawn o gyfoeth a chysuron. Ond gwaetha’r modd, nid oes raid wrth fardd i ddweud wrthym fod ar wyneb daear bechadur a phechod. Mae mwy na digon o dystiolaeth i hynny o’n cwmpas ac ynom.  Ac o wybod hynny, diolch am ddoethineb a chariad Duw a’i ddarpariaeth yn Efengyl ei ras.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 1 Mai 2022