Wele dy frenin

Bydd y cyferbyniad yn amlwg eleni. Nid ar unwaith o bosib gan mai tebyg i bob blwyddyn arall fydd ein dathliadau Sul y Blodau heddiw. Adroddir eto’r stori gyfarwydd am Iesu Grist yn marchogaeth i Jerwsalem ar gefn asyn, a’r tyrfaoedd yn ei groesawu trwy daenu dillad dan draed yr anifail a chwifio canghennau palmwydd a gweiddi, ‘Hosanna! Bendigedig yw’r un sy’n dod yn enw’r Arglwydd, yn Frenin Israel’.

Er mor gyffrous o anghyffredin oedd digwyddiadau’r dydd hwnnw, dywed  Efengyl Ioan: ‘Ar y cyntaf ni ddeallodd y disgyblion ystyr y pethau hyn’ (Ioan 12:16). Roedd Iesu Grist yn cyflawni proffwydoliaeth yr Hen Destament: ‘Llawenha’n fawr, ferch Seion; bloeddia’n uchel, ferch Jerwsalem. Wele dy frenin yn dod atat â buddugoliaeth a gwaredigaeth, yn ostyngedig ac yn marchogaeth ar asyn, ar ebol, llwdn asen’ (Sechareia 9:9). A thrwy weiddi ‘Hosanna’ roedd y bobl yn cyflawni proffwydoliaeth Salm 118:25-26. Dim ond yn ddiweddarach er hynny,  wedi i Iesu gael ei groeshoelio a’i atgyfodi, y deallodd y disgyblion arwyddocâd ei ymdaith arbennig a’r croeso a roddwyd iddo.

A hwythau wedi bod yng nghwmni Iesu cyhyd ac wedi eu dysgu ganddo, dylasai’r disgyblion wybod yn well. Ac eto, gan fod golygfeydd Sul y Blodau mor wahanol i’r hyn y byddai pobl wedi arfer eu cysylltu â brenin, gellir cydymdeimlo â hwy yn eu methiant i ddeall mai brenin yw’r un y buont yn ei ddilyn: brenin na welwyd ei debyg na chynt na wedyn; brenin a’i tlododd ac a’i darostyngodd ei hun i weithredu nid fel teyrn ond fel gwas. Cawn ein hatgoffa o hynny bob blwyddyn ar y Sul arbennig hwn.

Ond ymhen mis, amlygir gwir ryfeddod y brenin a wasanaethodd  ei bobl trwy fodloni i farw trostynt o’i gyferbynnu â rhwysg y coroni a fydd yn Llundain. Beth bynnag a ddywedwyd am goroni ‘ar raddfa lai’ – low-key a slimmed down yw’r geiriau a ddefnyddiwyd – bydd dathliadau’r coroni’n urddasol, yn lliwgar ac yn llawn crandrwydd. Uwchlaw popeth, byddant yn ddrudfawr, â phob sôn am gynni ariannol ein dydd wedi ei anwybyddu a’i anghofio.

Beth bynnag a wnewch o’r dathliadau yn Llundain a sut bynnag y treuliwch y dydd a’r ŵyl banc fydd yn ei ddilyn, ceisiwch eiliad i’ch atgoffa’ch hun o’r hyn a ddathlwn heddiw. Brenin y byd yw Iesu Grist; Brenin nefoedd a daear; y Brenin tragwyddol sy’n haeddu parch ac ymostyngiad pawb, o bob cyfnod a gwlad. Annigonol fyddai holl wychder a chyfoeth pob coroni daearol i’w ddyrchafu’n iawn. Ac eto, ni ddaeth Iesu i geisio clod pwysigion byd nac i arglwyddiaethu dros bobl. Daeth yma i wasanaethu, a choron y gwasanaeth oedd y goron ddrain a’i ddioddefaint a’i farwolaeth ar Galfaria.

Bwriedir i’r coroni yn Llundain ein hatgoffa o statws a bri’r brenin a’i deulu. Mor wahanol y dathlu heddiw o’r Brenin a’n carodd hyd angau.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul y Blodau, 2 Ebrill 2023

Yn ei dyb ei hun

Trydydd ydi Rory McIlroy; Jon Rahm ydi’r ail; ond Scottie Scheffler sydd ar hyn o bryd ar frig rhestr swyddogol golffwyr gorau’r byd. Mae’r hen Tiger Woods cyn ised â safle 983 ar y rhestr honno. Ond dydi enw un o’r golffwyr gorau ddim ar y rhestr, er gwaetha’r ffaith iddo ennill cystadleuaeth o bwys yn ddiweddar iawn. Ac nid unrhyw fuddugoliaeth chwaith gan fod y chwaraewr dawnus hwn wedi dod yn bencampwr er iddo golli rownd gyntaf y gystadleuaeth. Nid colli o ran cael ei drechu, ond colli yn yr ystyr o fod yn absennol ar ddiwrnod cynta’r ornest.

Os gwyddoch unrhyw beth am golff, rydach chi’n deall nad ydi hynny’n bosibl. I gael unrhyw obaith o ennill cystadleuaeth mae’n rhaid i olffiwr chwarae ym mhob rownd, boed un, dwy, tair neu bedair rownd. Chaiff neb ymuno â’r gystadleuaeth ar yr ail neu’r trydydd diwrnod, wedi colli rownd neu ddwy. Ond dyna’n union a wnaeth yr arch-olffiwr Donald Trump. Wedi colli rownd agoriadol yr ornest, ymunodd â’r chwarae ar gyfer yr ail rownd gan nodi sgôr well na neb ar gyfer ei rownd gyntaf trwy honni iddo sicrhau’r sgôr ryfeddol honno ychydig ddyddiau’n gynharach! Aeth ymlaen i ennill y gystadleuaeth. A doedd ryfedd hynny gan fod y cyn-arlywydd yn enwog am ei anonestrwydd ar feysydd golff am ei fod yn gyson yn hawlio sgôr is na’i wir sgôr wrth fynd o dwll i dwll. Rhannodd y newydd da am y fuddugoliaeth gwbl ysgubol ar ei blatfform cyfryngau  cymdeithasol ei hun, TRUTH. A dyna beth ydi eironi o’r radd fwyaf.

Yn ei dyb ei hun, Mr Trump oedd y pencampwr, a chan mai fo oedd pia’r cwrs golff mae’n debyg nad oedd neb am feiddio dweud fel arall. Yn ei dyb ei hun hefyd, fel y ceisiodd argyhoeddi Pwyllgor Breintiau Tŷ’r Cyffredin ddydd Mercher, mae Boris Johnson  yn ddieuog o gamarwain yn fwriadol aelodau’r Tŷ hwnnw. Iddo ef, mae’n gwbl anhygoel y byddai unrhyw bwyllgor nac unigolyn am un eiliad yn meddwl fel arall. Waeth beth y rheolau na beth y dystiolaeth i’r gwrthwyneb, y gwir i’r naill a’r llall yw’r hyn y maen nhw’n dewis ei gredu. Ac nid annhebyg yw’r olwg sydd gan lawer o bobl ar ffydd a chrefydd. Beth bynnag a ddywed y Beibl, beth bynnag yw cred draddodiadol yr Eglwys, beth bynnag a ddywed yr un Cristion, ‘fel hyn yr ydw i’n ei gweld hi!’ Onid dyna ddywed cynifer o bobl?

Mae pawb yn rhydd i gredu’r hyn a fyn wrth gwrs. Ond ni olyga hynny fod pawb yn gywir na bod barn pawb yr un mor ddilys gan fod y fath beth â gwirionedd: gwirionedd gwrthrychol; gwirionedd sydd wedi ei ddatguddio gan Dduw ei hun. Nid beth yr ydw i’n ei gredu am Dduw sy’n cyfrif ond beth y mae Duw wedi ei ddweud ac wedi ei ddangos amdano’i hun. Nid fy syniad i am Iesu Grist sy’n bwysig, ond yr hyn a ddatguddiwyd i ni amdano yn y Beibl. Gallaf anghytuno faint fynnaf â’r hyn a ddywed Duw amdano’i hun ac am ei Fab, ond fydd hynny ddim yn gwneud fy marn i yn gywir. Chaf fi ddim anwybyddu’r dystiolaeth na’i hail lunio yn ôl fy mympwy fy hun.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 26 Mawrth 2023

Neis

Tybed be’ wnai’r ‘Hen Ŵr o’r Coed’ o’r holl newid a fu ers iddo gofnodi ei ‘Atgofion am Blwyf Llandegai’ union ganrif yn ôl yn rhifyn Mawrth 2023 o Y Cyfaill Eglwysig? Mae cymaint wedi newid mewn can  mlynedd.

Wrth sôn am ysgolfeistr a ymadawodd â Llandegai ym 1863, dywedodd mai ‘hen ŵr nice’ oedd Mr Ffoulkes. Ond mae’n amlwg bod ein dealltwriaeth o’r gair bach Saesneg nice yn wahanol iawn erbyn hyn! Yn ôl yr erthygl, roedd Mr Ffoulkes yn ‘Gymro glân’, ond ni siaradai fyth air o Gymraeg â’r plant, a chosbai hwy â’r Welsh Not ac â ‘smack ar ei law’. Roedd ganddo ‘winnedd miniog, ac arferai binchio’r plant, ac wedi hynny eu gwatwar os wylent. Yn lle cansen roedd ganddo bric blaenfain … â’r hwn yr arferai frathu neu bwnio rhai ohonom mewn lle go   dender, nes y byddem ar lawr yn rhwbio’r dolur, a’r hen sgŵl yn ein gwatwar.’ Go brin y medrwn heddiw dderbyn eglurhad yr awdur mai ‘ychydig yn hen ffasiwn yn ei ffordd oedd yr hen athro’! Ac anodd ydi meddwl y byddai neb am un eiliad heddiw’n ystyried cynnig swydd iddo mewn unrhyw ysgol. Ond yn ei ddydd, roedd yn amlwg yn ddyn neis!

Mae llawer mwy nag ystyr ambell air wedi newid dros y ganrif ddiwethaf wrth gwrs. Ac o feddwl ymhellach nôl i gyfnod Mr Ffoulkes yn Llandegai, nid y lleiaf o ddigon o’r  pethau a newidiodd er gwell yw lle’r Gymraeg ym myd addysg a’r  gwaharddiad ar gosb gorfforol.

Ond pa newidiadau bynnag a welwyd, mae yna bethau sydd yr un ac nad oes  newid arnynt o ganrif i ganrif.  Ac ar drothwy’r Pasg, fe’n hatgoffir mai’r pwysicaf ohonynt yw’r Efengyl a’i chyhoeddiad am y bywyd sydd i bobl trwy farwolaeth ac atgyfodiad Iesu Grist. Yr un yw’r Efengyl o oes i oes, a’r un yw’r Gwaredwr: ‘Iesu Grist,  yr un ydyw ddoe a heddiw ac am byth’ (Hebreaid 13:8). Yr un yw neges yr Eglwys Gristnogol heddiw ag yn y ganrif gyntaf gan mai Iesu Grist yw’r neges honno. Cyhoeddi Iesu Grist – ei ymgnawdoliad, ei fywyd, ei esiampl, ei ddysgeidiaeth, ei ufudd-dod, ei farwolaeth, ei atgyfodiad, ei esgyniad a’i ail ddyfodiad – a wna’r Eglwys heddiw fel erioed. Mae’r cyfan sydd ganddi i’w ddweud a’i gynnig wedi ei sylfaenu ar Iesu Grist a’r hyn a wnaeth ef tros eraill. Nid syniadau na  delfrydau ond person –person gwir a fu fyw mewn cyfnod a lle penodol, a’r hyn a gyflawnodd ac a ddioddefodd – yw sail y Ffydd Gristnogol. Cyhoeddi Crist a’i groes a’i fedd wag a wna’r Eglwys yn yr unfed ganrif ar hugain, fel yn y ganrif gyntaf, nid am ei bod yn stori dda nac am ei bod yn mynnu glynu wrth draddodiad ond am mai marwolaeth ac atgyfodiad Crit yw’r digwyddiadau a roes fod iddi ac sy’n dal i roi iddi ei phwrpas a’i gobaith. Crist y groes a’r bedd gwag fu ei neges, a’r Crist hwn hefyd yw ac a fydd ei neges. A pheth arall nad yw’n newid yw’r ffaith fod yna lu o bobl ym mhob canrif a chyfnod sydd trwy ffydd a chymorth Duw yn arddel y Ffydd hon.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 19 Mawrth 2023

Rhyddid

Mwyaf ffŵl fi! Ond mae gen i berffaith hawl i newid pethau. Ac er ei bod yn nos Sadwrn a’r swper yn aros amdanaf, mi ddylai fod gen i amser i sgwennu’r erthygl hon yn lle’r un a orffennwyd ddoe. Mi ddylwn fod wedi ei sgwennu ac wedi bwyta fy swper mewn pryd i weld Match Of The Day, ond gan mai 20 munud o raglen fydd honno heno bydd hen ddigon o amser wedyn os bydd rhaid. A fydd dim rhaid gwared â’r erthygl wreiddiol chwaith gan fod gen i hawl i osod honno hefyd ar wefan Gronyn. Fedr neb fy rhwystro rhag gwneud hynny.

Bydd Match Of The Day yn wahanol iawn heno heb gyflwynydd na phyndit na sylwebydd. Wedi i benaethiaid y BBC benderfynu atal Gary Lineker rhag cyflwyno’r rhaglen am iddo   wrthod ag ymddiheuro am feirniadu Mesur Mewnfudo Anghyfreithlon Llywodraeth San Steffan, gwrthododd pynditiaid a sylwebyddion gymryd rhan yn y rhaglen er mwyn ei gefnogi. Mae ei benaethiaid yn mynnu bod Gary Lineker wedi torri Cod Didueddrwydd y BBC er bod mwy nag un ohonynt hwy yn gefnogwyr i’r Llywodraeth. Does ond wythnosau ers i ni glywed bod Richard Sharp wedi helpu Boris Johnson i gael benthyciad o £800,000 pan oedd y naill yn Brif Weinidog a’r llall yn gobeithio cael ei benodi’n  Gadeirydd y BBC. Afraid dweud y penodwyd Mr Sharp, ac afraid dweud ei fod yn awr yn cyhuddo Gary Lineker o beidio â bod yn ddiduedd. Gobeithio na fydd y gefnogaeth i Gary Lineker yn mynd yn bwysicach na’r hyn yr oedd o’n tynnu sylw ato’n wreiddiol, sef  Mesur annynol Suella Braverman a’r Llywodraeth i atal mewnfudwyr rhag dod i wledydd Prydain. Nid Lineker yw’r dioddefwr ond yr holl bobl y bydd y Mesur yn effeithio arnynt. Un a fu’n feirniadol o Lineker yw’r gŵr busnes John Cauldwell, a gyfrannodd £500,000 i’r Blaid Geidwadol yn 2019. Mae o’n mynnu bod Lineker ‘yn anwlatgarol ac yn niweidio delwedd Prydain’. Mae llawer mwy i’r stori na’r Mesur dadleuol: un enghraifft yn unig yw Mr Cauldwell o’r bygythiad cynyddol i ryddid a hawliau dan y Llywodraeth bresennol sy’n ystyried unrhyw wrthwynebiad i’w pholisïau yn anwlatgar ac annerbyniol. Wrth gwrs bod angen codi llais yn ei herbyn gan nad oes wybod beth fydd pen draw’r fath anoddefgarwch o bob    safbwynt a barn sy’n annerbyniol. 

Nid cwbl annhebyg yw llywodraethau ar draws y byd sy’n anoddefgar o hawliau pobl i arddel argyhoeddiadau crefyddol ac yn rhwystro credinwyr ac eglwysi rhag dwyn eu tystiolaeth i’r Ffydd Gristnogol. Mae’r rhyddid i gredu (ac i beidio â chredu), y rhyddid i fynegi barn a’r rhyddid i gyhoeddi ac i rannu ein ffydd yn bethau i ddiolch i Dduw amdanynt ac i’w trysori a’u gwarchod. Oes, mae gen i hawl heno i arddel y Ffydd, a hawl i gyhoeddi Gronyn ar bapur ac ar y we, a hawl i fynd i bregethu ac addoli yfory. Duw a’m helpo i wneud yn fawr ohono ac i beidio â’i gymryd yn ganiataol.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Mawrth 2023

Carwch

‘Oedd o yn y coleg efo taid yr hogan?’ ‘Oedd hi’n nain i gefnder ei ffrind?’ Yn nhymor yr eisteddfodau, dyna’r math o beth y bydd rhywrai’n ei ddeud am ambell feirniad! ‘Oni fyddai pob un gwerth ei halen wedi gweld mai fy mhlentyn i oedd y gorau o bell ffordd?’ Yn wyneb y fath gyhuddiadau, byddai beirniaid parchus o Fôn i Fynwy’n rhuthro i ddatgan eu bod bob amser yn gwbl deg ac yn hollol ddiduedd.

Fasa fo ddim yn gneud beirniad da. Fasa fo’n sicr ddim yn ddiduedd! A fasa fo ddim yn trio cuddio hynny chwaith. Beth petai o’n nabod un o’r cystadleuwyr? Beth petai un o’i blant ei hun yn camu i’r llwyfan? Fyddai dim pwrpas i neb arall gystadlu (pe byddai wedi ei nabod wrth gwrs!) ‘Y wobr gyntaf i Johnson Junior’ fyddai hi bob gafael. Beth arall ellid ei ddisgwyl oddi wrth ddyn a roddodd sedd yn Nhŷ’r Arglwyddi i’w frawd ac sy’n awyddus i anrhydeddu ei dad ei hun â’r teitl ‘Syr’ trwy’r rhestr anrhydeddau y clywsom amdani’r wythnos ddiwethaf? Y fath wyneb sydd ganddo! Ond doedden ni’n gwybod hynny p’run bynnag?

Y peth rhwyddaf yn y byd yw ffafrio ffrindiau a châr. Mae’n naturiol i bobl ddymuno’r gorau i’w hanwyliaid, ond mewn byd a betws rhaid gochel rhag ffafriaeth. A ddylid dyrchafu pobl am eu bod yn perthyn i rywun o bwys? A ddylid cyflwyno i gydnabod a theulu gyfleoedd a manteision nad ydynt ar gael i eraill? Mor gyfan gwbl wahanol yw gorchymyn Iesu Grist i’w bobl: ‘Ond wrthych chwi sy’n gwrando rwy’n dweud: carwch eich gelynion, gwnewch ddaioni i’r rhai sy’n eich  casáu, bendithiwch y rhai sy’n eich melltithio, gweddïwch dros y rhai sy’n eich cam-drin’ (Luc 6:27-28). Nid ffafrio câr ar draul eraill ond caru a gwneud daioni i bawb, hyd yn oed bobl sy’n ein cam-drin ac yn bwriadu drwg i ni. Mae’r gorchymyn hwn yn cyfleu’n berffaith y bywyd newydd a gwahanol y galwyd y Cristion iddo: gwasanaeth i Grist a chariad at eraill, pwy bynnag a beth bynnag ydynt. Yn ôl Iesu, ffafrio cyfeillion a charu’r rhai sy’n ein caru ni yw ffordd y byd, ac  ‘Y mae hyd yn oed y pechaduriaid yn gwneud cymaint â hynny’ (6:33). Mae ffordd Iesu’n chwyldroadol o wahanol. Ac am ei bod yn gwbl amhosibl i neb ei dilyn ohono’i hun mae arnom ni, fel ei holl ddisgyblion dros y canrifoedd, angen y gras a’r nerth a geir trwy ffydd yn Iesu Grist ei hun. Yn Efengyl Luc (fel yn y Bregeth ar y Mynydd yn Efengyl Mathew) daw’r gorchymyn hwn i garu wedi’r disgrifiad a geir yn y Gwynfydau o’r Cristion fel y tlotyn ysbrydol sy’n wylo am ei gyflwr ac yn newynu am faddeuant a derbyniad i deyrnas a theulu Duw. Pobl felly sy’n ceisio gras i ufuddhau i orchmynion mawr Iesu i garu fel hyn. Pobl ydyn nhw sy’n sylweddoli nad yw Iesu’n gofyn iddyn nhw wneud dim nad ydi o’i hun wedi ei wneud o’u blaen gan iddo fod yn fodlon i ddioddef a marw ar Galfaria dros bobl a oedd unwaith yn elynion iddo.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Mawrth 2023

Gwobr

Canmolwyd Rishi Sunak i’r cymylau ddydd Llun diwethaf am y ‘Fframwaith Windsor’ a gyhoeddwyd ganddo ar y cyd ag Ursula von dêr Leyen, Llywydd y Comisiwn Ewropeaidd. Ym Melffast drannoeth, wrth  annog pawb o bob perswâd i gofleidio’r Fframwaith mynnodd y byddai Gogledd Iwerddon o’i gweithredu ‘mewn safle unigryw trwy’r byd i gyd, a chanddi fynediad i farchnad fewnol y Deyrnas Unedig – pumed  economi fwyaf y byd – ac i Farchnad Sengl yr Undeb Ewropeaidd. Does gan neb arall hynny; neb o gwbl. Dim ond chi, “guys”; dim ond yma! Dyna’r wobr!’ Byddai’r byd cyfan am fuddsoddi a sefydlu busnesau yn ardal economaidd fwyaf cyffrous y byd!  

Un ai mae Mr Sunak yn dwp neu mae’n credu bod y gweddill ohonom yn dwp. Ofni ydw i fod y ddeubeth yn wir gan mai’r union beth y mae’r Prif Weinidog yn ei ganmol a ddilëwyd gan y Brecsit yr oedd o mor frwd o’i blaid. Ar Fawrth 26, 2016, meddai, ‘Dyma o bell ffordd y penderfyniad anoddaf i mi ei wneud fel Aelod Seneddol, ond ar Fehefin 23 byddaf yn pleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd’. Roedd y breintiau hyn a wna i’r byd cyfan ‘genfigennu wrth Ogledd Iwerddon’ yn eiddo i’r Deyrnas Unedig cyn iddo fo a’i debyg fynnu eu taflu ymaith. Mae’n anhygoel ei fod bellach, heb owns o gywilydd na’r awgrym lleiaf o eironi, yn cymeradwyo’r union freintiau hyn.

Ar un wedd, roedd hyn yn f’atgoffa o’r ffordd y bydd llawer yn gofidio am ddirywiad a thranc cynifer o gapeli ac eglwysi yng Nghymru, a hwythau yn aml yn aelodau na wnaethant ddim i’w diogelu nac i gyfrannu at eu gwaith. Gweld eu gwerth wedi eu colli; gweld eu gwerth wedi eu gwrthod.

Ond gwaeth na phwysicach na hynny yw gwrthod yr Efengyl. Y neges am groes Iesu Grist a’i fedd gwag a roes i’r Eglwys ei gwerth a’i hystyr ar hyd y  canrifoedd. Braint yr Eglwys fu credu’r neges; a’i bri fu bod yn offeryn i gyhoeddi’r neges honno. Ond aeth aberth ac atgyfodiad yn annerbyniol ac atgas i lawer ers blynyddoedd. Ac er pob dyhead am lewyrch a llwyddiant i’r Eglwys, mae’r union beth a rydd obaith i hynny wedi ei hen wrthod. Mae pobl am weld y byd yn cofleidio Crist ond ar yr un pryd yn gwadu’r Crist hwnnw eu hunain.

A rhag pwyntio bys at eraill yn unig, gwyliwn rhag annog eraill i gofleidio’r neges a ninnau hefyd, os nad yn ei gwrthod, yn ei dibrisio. Mor rhwydd yw cymeradwyo’r Efengyl i eraill, a’n calonnau ein hunain yn oer a chaled. Mor rhwydd yw pwyso ar eraill i droi at Grist, a ninnau’n euog o beidio ag ymddiried ynddo. Mor rhwydd yw cyfeirio eraill at fywyd o wasanaeth ac ymgysegriad i Grist, a’r ymdrech a’r ddisgyblaeth yn brin yn ein bywydau ein hunain. Gwyliwn rhag mawrygu’r bywyd Cristnogol yr ydym hefyd yn ei wrthod, ‘rhag i mi mewn un modd, wedi i mi bregethu i eraill, fod fy hun yn anghymeradwy’ (1 Cor.  9:27).

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 5 Mawrth 2023

Gair yn ei bryd

Hed amser, ond nid mor gyflym â hynny.

Wedi darllen yr erthygl yn ystod yr wythnos, mae’n debyg nad fi oedd yr unig un a drodd at y dyddiadur. Trafod dadleuon o blaid ac yn erbyn Amser Haf Prydain oedd y Yorkshire Post gan ddweud fod yr amser wedi dod i droi’r clociau unwaith eto. Minnau’n dychryn o glywed hynny cyn sylweddoli bod rhywun yn amlwg wedi gwneud cawl o bethau a chyhoeddi’r erthygl fis yn rhy gynnar.

Mae perffaith ryddid i drafod y mater hwn unrhyw bryd wrth gwrs, ond yn naturiol ceir mwy o drafod arno cyn troi’r clociau ddwywaith y flwyddyn. Rywsut, roedd yr erthygl hon yn llai gwerthfawr am ei bod mor anamserol, a hynny wrth gwrs yn eironig iawn o gofio’r testun. Does fawr o bwrpas ein hannog i gofio troi’r clociau fis cyfan o flaen llaw.

I fod o werth, mae’n rhaid i rybudd fod yn ei bryd. Caiff arwydd ffordd sy’n rhybuddio rhag tro drwg neu allt serth ei osod yn agos at y rhwystr gan na fyddai o fawr werth filltiroedd i ffwrdd. O gael y rhybudd yn rhy fuan byddem wedi anghofio am y rhwystr; o’i gael yn rhyw hwyr … gallai fod yn rhy hwyr!

Gair yn ei bryd ydi Efengyl Iesu Grist: newyddion da perthnasol ac amserol. Nid bod pawb yn ei gweld felly wrth gwrs: I rai, mae’r neges am Iesu Grist a’i farwolaeth a’i atgyfodiad yn gwbl amherthnasol. Felly hefyd bob sôn am Dduw, a phob gwahoddiad a rhybudd sy’n rhan o’n Ffydd. Ond i eraill, nid amherthnasol ond anamserol yw’r gwahoddiad a’r rhybudd. O bosib bod yna werth i’r Efengyl; o bosib bod gan Iesu Grist rywbeth i’w gynnig; ac o bosib bod yna rybudd y dylid cymryd sylw ohono, ond nid ar hyn o bryd. Rhywbryd eto o bosib.  Felly’n union y meddyliai’r person a ddywedodd – o glywed am y lleidr edifeiriol ar y groes – y gallai yntau fyw heb Dduw a throi ato ar ei wely angau pe dymunai. A dyna hefyd agwedd y gweinidog a ddywedodd ers talwm wrth ffrind i mi y byddai hen ddigon o amser  i roi sylw i bethau’r Ffydd pan fyddai’n hŷn. Rhywbryd eto o bosib!

Gair yn ei bryd yw gwahoddiad a rhybudd yr Efengyl. O ddeall hynny, ac o ymateb yn gadarnhaol i’w galwad cawn brofi’r hedd a’r llawenydd a’r gobaith sy’n rhan o’r bywyd newydd a geir trwy ffydd yng Nghrist. Po hwyaf yr oedwn wrth ymateb, mwyaf fydd ein colled gan mai’r bywyd hwn yng Nghrist yw bywyd ar ei lawnaf ac ar ei orau.  Ond gwaeth na hynny, gall gwrthod y gair yn ei bryd olygu colli’r cyfan. Ŵyr neb beth a ddigwydd mewn un dydd nac un eiliad, a gall fod na ddaw cyfle arall i ymateb i alwad yr Efengyl. Gall gwrthod ymateb neu oedi rhag gwneud hynny olygu colli’r cyfle olaf i dderbyn maddeuant Duw a’r bywyd tragwyddol sydd trwy ffydd yn Iesu Grist. 

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 26 Chwefror 2023

Cyfrifoldeb

Ar y llyfr y mae’r bai.

Hebddo, faswn i ddim yn dychwelyd mor fuan at yr hyn y soniais amdano yn Gronyn dair wythnos yn ôl. Faswn i ddim wedi meddwl cyfeirio eto mor fuan â hyn at eiriau’r Salmydd am freuder ein bywydau: ‘Y mae dyddiau dyn fel glaswelltyn; y mae’n blodeuo fel blodeuyn y maes – pan â’r gwynt drosto fe ddiflanna, ac nid yw ei le’n ei adnabod mwyach’ (Salm 103:15-16). Ond dyna a wnaf heddiw; ac ie, ar y llyfr y mae’r bai.

Hen lyfr o ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg ydi o. Math o ddyddiadur ac ynddo adnod a phennill ar gyfer pob dydd o’r flwyddyn ynghyd â gofod i nodi gwahanol ddigwyddiadau. Ac er mai ‘Llyfr Pen-blwydd’ yw ei deitl, cofnodi marwolaethau yn hytrach na genedigaethau a wnaeth ei berchennog. Ran amlaf, dim ond nodi enw a wnaeth gyferbyn â’r dyddiad: eithriad ydi’r cofnod manylach am farwolaeth un hen flaenor a’r ‘golled fawr am un ffyddlon a diwid, a halld i bob pechod a gwastraff, sef smocio ac yfed cwrw’.

Fel y digwydd, mae’r hen flaenor a minnau’n rhannu’r un cyfenw. Ac eto, mae o mor ddieithr i mi â gweddill yr enwau sydd yn y llyfr. Ond rywsut, daeth y llyfr i’m meddiant, a wn i ddim be’ i’w wneud ag o. Mewn ffordd ryfedd, dwi’n teimlo cyfrifoldeb i’w warchod, ac i warchod yr enwau sydd ynddo. Dyw’r rheiny’n golygu dim i mi; ond dwi’n ofni y byddwn o wared â’r llyfr yn rhannol gyfrifol am beri nad ‘yw ei le’n ei adnabod mwyach’. Ond dwi hefyd yn sylweddoli nad oes modd i mi fod yn gyfrifol am bobl gwbl ddieithr o’r ganrif ddiwethaf a’r ganrif o’i blaen.

Mae’r dioddefaint yn Nhwrci a Syria ers pythefnos wedi cadarnhau’r hyn a ddywed y Salmydd am freuder bywyd: ‘Y mae dyddiau dyn fel glaswelltyn’. Dau ddaeargryn mewn un diwrnod yn lladd dros 40,000 o bobl, gan adael miliynau’n ddigartref a diymgeledd yn wyneb oerni gaeaf ac arswyd newyn a haint. Mae pob un ohonynt yn ddieithr i mi; yn fwy dieithr hyd yn oed na’r enwau a welais yn y llyfr. Ond rywsut, rwy’n gyfrifol amdanynt: nid am y bobl a laddwyd ond am y rhai sydd bellach yn gwbl ddibynnol ar eraill i estyn iddynt gymorth yn ei bryd. Yn wyneb dioddefaint ac angen o’r fath mae geiriau’r Arglwydd Iesu’n herio’i ddilynwyr: ‘A bydd y Brenin yn eu hateb, “Yn wir, rwy’n dweud wrthych, yn gymaint ag ichwi ei wneud i un o’r lleiaf o’r rhain, fy nghymrodyr, i mi y gwnaethoch”’ (Mathew 25:40). Mae’r elusennau Cristnogol sy’n rhan o’r ymdrech fyd-eang i gynorthwyo pobl Twrci a Syria’n sianelau parod i bob gofal a chariad a ddangoswn trwy ein hymateb i’r argyfwng dychrynllyd. Credodd yr Eglwys erioed bod arni gyfrifoldeb i gyhoeddi’r Efengyl i fyd anghenus, a chredodd hefyd bod arni gyfrifoldeb i gynorthwyo’r tlodion a dioddefwyr anghenus, o’i mewn ei hun yn gyntaf ond hefyd oddi allan.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 19 Chwefror 2023

Gwreiddioldeb

Mae’n dda gen i ddweud nad oeddwn (yn ôl un rhaglen gyfrifiadurol o leiaf) yn euog o lên-ladrad yn y golofn hon y Sul diwethaf.  Mae rhaglenni o’r fath yn gwirio dogfennau gan dynnu sylw at ddarnau sydd o bosibl wedi eu dwyn o ddogfennau neu gyhoeddiadau eraill. Gallaf fod yn dawel fy meddwl felly nad oedd erthygl y Sul diwethaf wedi ei lladrata o rywle arall. Cofiwch chi, wn i ddim faint o goel y dylwn ei roi ar y rhaglen o gofio’i bod yn nodi fod yna 190 o wallau sillafu yn yr erthygl! Cyn y medraf gysgu’n gwbl dawel mae’n debyg y dylwn ddefnyddio rhaglen Gymraeg gyfatebol (os yw’r fath beth yn bod).

Ond, a bod o ddifri’, fynnwn i ddim i neb fy nghyhuddo o lên-ladrad, sef cymryd geiriau neu syniadau pobl eraill a’u cyflwyno fel fy ngwaith fy hun. Soniodd rhywun wrthyf unwaith am ddogfen a luniodd ac a rannodd â chyd-weithiwr, a hwnnw wedyn yn cyflwyno’r un ddogfen i gydweithwyr eraill fel ei waith o’i hun. Clywais hefyd am bregethwr yn ‘dwyn’ pregeth a glywsai gan weinidog ac yn ei phregethu yng nghapel y gweinidog hwnnw. Ac yna, pan bregethodd y gweinidog y bregeth wreiddiol yn ei gapel ei hun cafodd ei gyhuddo o ladrata pregeth y llall! 

Dwi’n gobeithio nad wyf, yn fwriadol neu fel arall, mewn pregeth nac erthygl wedi dwyn syniad neu eiriau pobl eraill a’u cyflwyno fel fy ngwaith gwreiddiol i fy hun. Ond wedi dweud hynny, mae’n anodd i’r un pregethwr fod yn gwbl wreiddiol. Ar un wedd, mae’n amhosibl i bregethwr fod felly gan mai cyflwyno’r neges oesol am Iesu Grist a wna. Yr un yw’r Efengyl o hyd. Ac er y gellir dweud am Iesu Grist,

  ‘rhyw newydd wyrth o’i angau drud

   a ddaw o hyd i’r golau’,

yr un yw’r Iesu a’r un yw’r newydd da amdano o oes i oes. Ar un wedd, mae’n amhosibl dweud unrhyw beth newydd a gwreiddiol amdano. Ail ddweud yr un pethau, ail gyflwyno’r un gwirioneddau a ddatguddiwyd yn y Beibl am Iesu Grist a’i waith a’i groes a’i fedd gwag yw’r dasg holl bwysig a ymddiriedwyd i’r pregethwr ym mhob oes. Mae yna reidrwydd i geisio gwneud hynny mewn ffordd ffres a newydd wrth gwrs; ond rhaid gwneud hynny heb newid dim ar y neges ei hun. Pe byddwn yn dweud rhywbeth cwbl wreiddiol wrthych am Iesu Grist, rhywbeth  nad oes neb arall wedi ei ddweud o’m blaen, gallech fentro fy mod ar lwybr peryglus.

Nid bod pob gwreiddioldeb i’w osgoi. Ar bob cyfrif, anelwn at wreiddioldeb wrth sôn am Iesu Grist gan geisio ffyrdd newydd o gyflwyno’r Efengyl. Gwnaeth rhai hynny’n effeithiol ar hyd y cenedlaethau wrth ddod â’r neges oesol i sylw pobl mewn gwahanol gyfnodau a diwylliannau. Gochel sydd raid rhag cyhoeddi pethau newydd a gwreiddiol am Iesu, gan gofio y gall gwreiddioldeb o’r fath esgor ar Grist gwahanol iawn i Grist y Beibl.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 12 Chwefror 2023

Nabod

Synnwn i ddim nad ydw i’n well am nabod lleisiau nag wynebau. Mi fyddaf yn aml yn cael trafferth i nabod pobl, yn arbennig wrth daro arnyn nhw’n  annisgwyl neu mewn lle a sefyllfa ddieithr. Mae gen i gof i mi unwaith gyfarch rhywun gan ddweud nad oeddwn wedi ei weld ers blynyddoedd, cyn sylweddoli fy mod wedi ei weld ac wedi sgwrsio ag o’r diwrnod cynt. Hen beth cas (y profiad, nid y person)!

Ond mi fedraf yn fynych nabod llais dros y ffôn cyn i’r galwr ei gyflwyno’i hun. A da o beth ydi hynny o gofio tuedd ambell un i agor y sgwrs efo, ‘Da chi’n gwybod pwy sydd yma?’ Yn amlach na heb, wrth gwrs, mi fyddwn yn ein cyflwyno ein hunain wrth ffonio ffrindiau a dieithriaid. Byddai bywyd yn haws i greadur fel fi pe byddem yn gwneud yr un peth wyneb yn wyneb! Oherwydd un peth ydi methu nabod llais: peth arall ydi methu nabod wyneb cyfarwydd. 

Tybed oedd y Pêr Ganiedydd yn un da am nabod wyneb a llais? Roedd o’n amlwg yn nabod wyneb a llais yr Arglwydd Iesu.

Gweld wyneb fy Anwylyd
     wna i’m henaid lawenhau
drwy’r cwbwl ges i eto
     neu fyth gaf ei fwynhau;
pan elont hwy yn eisiau,
     pam byddaf fi yn drist
tra caffwyf weled
     wyneb siriolaf Iesu Grist?

Mae llais yn galw i maes o’r byd
     a’i bleser o bob rhyw;
minnau wrandawa’r hyfryd sŵn,
     llais fy Anwylyd yw.

Trwy ffydd, roedd Williams yn gweld wyneb a chlywed llais y Gwaredwr. Nid syndod hynny o gofio mai am wyneb a llais ei Anwylyd y sonia. Welson ni ei wyneb siriolaf? Glywson ni ei lais hyfryd? Os rhywbeth, mae’r emynwyr yn sôn mwy am yr wyneb na’r llais; ond mae’r ddau’n rhan o’r adnabyddiaeth o’r Arglwydd Iesu ac yn sail i’r gobaith sydd gennym ninnau trwy ffydd. Ys dywed Simon B Jones: 

Pan ddryso llwybrau f oes,
     a’m tynnu yma a thraw,
a goleuadau’r byd
     yn diffodd ar bob llaw,
rho glywed sŵn dy lais
     a gweld dy gadarn wedd
yn agor imi ffordd
     o obaith ac o hedd.

A chan mai trwy’r hyn a ddatguddiodd Duw yn y Beibl y daw’r adnabyddiaeth honno, mae’r wyneb a’r llais a’r gweld a’r clywed yn un. Trwy ei eiriau, gallwn weld wyneb Iesu; a thrwy ei weithredoedd, gallwn glywed ei lais. O weld trwy eiriau ei ddysgeidiaeth, ac o glywed trwy ei waith a’i ddioddefaint, cawn ninnau (a benthyg geiriau Gerallt Lloyd Owen) ‘weld llais a chlywed llun’. Oes, mae modd i ninnau weld a chlywed yr Anwylyd trwy’r hyn a wnaeth a’r hyn a ddywedodd.

Cliciwch yma https://gronyn.wordpress.com/gronyn/ i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 05 Chwefror 2023