Cwestiwn o bwys

Yn ei yrfa hir a disglair fel gohebydd, newyddiadurwr a cholofnydd, mae Gwilym Owen wedi gofyn cannoedd o gwestiynau.  Mae wedi holi a stilio; mae wedi procio a phryfocio pob math o bobl am bob math o bynciau pwysig a dibwys, difrifol a doniol.  Mae wedi tyrchu, wedi codi gwrychyn ac wedi mynd dan groen.  Mae wedi diddanu a goleuo; mae hefyd wedi cynddeiriogi a diflasu, yn arbennig felly pan fyddai pobl yn gweld peth o’r holi a rhai o’i sylwadau yn annheg ac afresymol. Ond mae bob amser wedi mynnu mynd at wraidd stori a cheisio’r atebion i  gwestiynau pwysig y byddai llawer o’i gydweithwyr o bosibl yn ofni eu gofyn.

Yn ei golofn wythnosol yn rhifyn diweddaraf cylchgrawn Golwg mae Mr Owen yn gofyn un o’r cwestiynau pwysicaf y gall neb ei ofyn sef, “Be’  ydy Cristion go-iawn?”  Hysbyseb a osodwyd ar dudalennau Y Cymro a sbardunodd y cwestiwn; hysbyseb gan Eglwys Bresbyteraidd Cymru am swydd Gweithiwr Plant, Ieuenctid a Theuluoedd yng Ngofalaeth Bangor a nodai fod angen i’r sawl a  fyddai’n ymgeisio am y swydd ‘fedru siarad Cymraeg a [bod] yn Gristion’. Dywed Mr Owen ei bod yn ‘hollol dderbyniol’ mynnu bod yr ymgeiswyr yn medru siarad Cymraeg er mwyn gwasanaethu mewn eglwysi Cymraeg.  Yr hyn sydd ‘yn annisgwyl a dweud y lleiaf’ iddo yw’r ail gymal sy’n nodi fod angen i unrhyw ymgeisydd fod yn Gristion.  Ond yn ôl pob rheswm, os yw’n dderbyniol (neu fel y dywed Mr Owen, ‘yn gwbl hanfodol’) cael gweithiwr sy’n siarad Cymraeg ar gyfer eglwysi Cymraeg, onid yw’r un mor rhesymol mynnu mai Cristion sydd ei angen mewn eglwysi Cristnogol? Yn enw pob rheswm, pam ddylai’r fath ofyniad fod yn annisgwyl  i neb? Beth arall a ddisgwylid?

Mae Mr Owen yn mynd yn ei flaen i gwestiynu defnydd y Presbyteriaid o’r termau ‘Cristion’ a’r ‘dystiolaeth Gristnogol’ ac i golbio pobl a glywyd ar raglen grefyddol ar Radio Cymru yn  eu galw eu hunain yn Gristnogion.  Ond nid ymffrost ar ein rhan, na chwaith feirniadaeth ar neb arall, yw i ni arddel yr enw ‘Cristion’. Ac yn ei sylwadau clo, sy’n cymharu’r hysbyseb arbennig hwn ag un a welwyd mewn papur lleol yn Belffast yn 1968 (a ddywedai, Baker’s Roundsman required. Christians only need apply)  mae Mr Owen yn annheg ac yn anghyfrifol.  Eglwys, nid becws, oedd yn hysbysebu yn Y Cymro!

Mae’n werth nodi er hynny fod Gwilym Owen yn ateb ei gwestiwn ei hun.  Ac rwy’n falch o ddweud fy mod yn cytuno ag ef!  Yn ei farn ef, Cristion yw’r person sy’n ‘credu yn yr Arglwydd Iesu Grist’.  Dyna, am ei gwerth, fy marn innau.  Ond wedi dweud hynny, mae’n rhesymol ac yn hanfodol fod y geiriau hyn yn ystyrlon i’r naill a’r llall ohonom, a bod y ddau ohonom – a phawb arall – yn dweud yn syml beth yw ystyr y ‘credu’ hwn a phwy yw’r ‘Arglwydd’, yr ‘Iesu’, y ‘Crist’ hwn. Fel arall, onid ystrydeb wag fydd ein holl eiriau o gyffes?

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 27 Tachwedd, 2016

 

Gair y flwyddyn (eto)

‘Na, Google bach, nid dyna oeddwn yn ei olygu.’

Chwilio am enghreifftiau o’r ymadrodd ‘ôl-wirionedd’ oeddwn i, gan gredu mai dyna’r cyfieithiad Cymraeg am post-truth (a ddewiswyd yn ‘air y flwyddyn’ gan Eiriaduron Rhydychen y tro hwn.  Soniais am air y flwyddyn cwmni Collins bythefnos yn ôl).  Roedd yn amlwg na allai Google ddod o hyd i’r term Cymraeg wrth chwilio’n sydyn trwy gannoedd a miloedd o ddogfennau.

Er mwyn sicrhau fy mod wedi rhoi’r gair cywir, gofynnodd  Google, ‘Did you mean “old-gwirionedd”’?  Na, nid dyna a olygwn; roedd y mwngrel hwnnw o derm mor ddieithr i mi ag oedd ‘ôl-wirionedd’ i Google.  Ond o ystyried y peth, mwngrel neu beidio, mae old-gwirionedd yn well o lawer nag ‘ôl-wirionedd’.

Ond beth ydi ‘ôl-wirionedd’? Ym maes gwleidyddiaeth y bathwyd y term, a chlywir mwy a mwy o bobl yn sôn am ‘post-truth politics’ erbyn hyn.  Dyma’r wleidyddiaeth sy’n dewis anwybyddu ffeithiau.  Dros y misoedd diwethaf, clywyd gwleidyddion ac arbenigwyr y stryd yn dadlau dros hyn ac arall gan gyflwyno ‘ffeithiau’ ac ‘ystadegau’ fel gwirioneddau hyd yn oed pan oedd yn amlwg iddynt hwy ac i bawb arall nad oedd y pethau hynny’n wir o gwbl.  Un o’r enghreifftiau amlycaf a gafwyd yng ngwledydd Prydain oedd yr honiad a ail adroddwyd hyd syrffed y byddai’r Deyrnas Unedig yn arbed £350 miliwn yr wythnos wrth adael yr Undeb     Ewropeaidd ac y byddai’r holl arian hwnnw’n cael ei roi i’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol. Roedd tystiolaeth  annibynnol gref yn dangos na fyddai’r Llywodraeth yn arbed y swm hwnnw, a phob synnwyr yn dweud na ellid   dibynnu ar yr addewidion ynghylch y Gwasanaeth Iechyd.  Y tristwch mawr oedd bod y bobl a wnai’r honiadau a’r addewidion yn gwybod hynny hefyd.  Ond doedd y ffaith nad oedd y pethau hyn yn wir yn cyfrif dim.

Duw a’n gwaredo rhag dilyn y llwybr ôl-wirionedd hwn yn ein crefydd.  Yn y cyswllt Cristnogol, Duw a’n cadwo rhag anwybyddu’r ffeithiau sydd wedi eu datguddio yn Y Beibl ac sydd wedi eu cadarnhau yn ein profiadau ninnau: y ffeithiau amdanom ni a’n cyflwr pechadurus; y ffeithiau am ffordd Duw i ddelio â’r cyflwr hwn trwy ddyfodiad Iesu Grist i’n byd, a’i farwolaeth a’i atgyfodiad; y ffeithiau am y bendithion mawr y mae Duw yn eu haddo i bawb sy’n credu ynddo.  Duw a’n gwaredo rhag pob math o grefydd sy’n mynnu anwybyddu gwirioneddau gan wneud Cristnogaeth yn ddim ond yr hyn y dewiswn ni iddi fod.

Peth cwbl ddieithr i’r Ffydd Gristnogol yw ‘ôl-wirionedd’ o bob math. Llawer gwell, a chan-mil mwy diogel fyddai glynu wrth ‘old-gwirionedd’ Y Beibl sy’n dyrchafu cariad Duw, aberth Crist a gwaith yr Ysbryd yn rhoi bywyd.

 Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 20 Tachwedd, 2016

 

 

Diolch am beth?

Morgan Bryn Williams, Pwllheli, sy’n cael profiad o waith y Weinidogaeth gyda ni, sy’n sgwennu’r tro hwn.

 Yng nghanol holl gyffro’r Etholiad yn yr Unol Daleithiau, a’i ganlyniad sydd wedi taro’r byd gwleidyddol oddi ar ei echel dros y dyddiau diwethaf mae  cyfnod Diolchgarwch yr Americanwyr yn dod yn nes. ‘Sgwn i am beth fydd nifer o bobl yno’n teimlo’n ddiolchgar? Efallai bydd rhai’n diolch bod y dyn yma, sydd i’w weld fel arwr i rai, wedi cael ei benodi yn Arlywydd. Efallai bod rhai’n pendroni ac yn ei chael yn anodd iawn i feddwl am unrhyw beth i ddiolch amdano. Yn sicr, bydd nifer fawr o bobl yn ddiolchgar iawn bod yr Etholiad drosodd.

Rydym ni hefyd wedi cael cyfle ychydig wythnosau’n ôl i ddiolch am yr holl bethau sydd gennym ni.  Weithiau, mae’n hawdd iawn anghofio bod yn ddiolchgar, a dim ond meddwl am yr holl bethau sydd gennym ni adeg y Diolchgarwch; ond fel dywed yr emyn hynod o syml i blant: “Cofia bob amser, cofia bob tro, paid ag anghofio dweud diolch”.  Weithiau, nid ydym yn sylweddoli’r holl bethau yr ydym yn eu cymryd yn ganiataol. Er enghraifft, er eu bod wedi dewis y fath berson i fod yn Arlywydd drostyn nhw, rhaid i’r Americanwyr gofio nad oes gan lawer iawn o wledydd dros y byd ryddid i leisio eu barn ac i ddewis arweinydd. A ninnau hefyd, pa mor aml ydan ni yn cwyno am y Gwasanaeth Iechyd heb sylweddoli ei bod yn fraint cael gwasanaeth iechyd mor dda; ac nid yn unig hynny, ond ein bod hefyd yn ei gael am ddim.

Weithiau, mae’n anodd iawn gweld y pethau da a ddaw allan o’r sefyllfaoedd gwahanol yn ein bywydau. Ond daw’r amser lle mae’n bosib edrych yn ôl a gwerthfawrogi’r pethau da a ddaw allan o rai sefyllfaoedd: teuluoedd wedi nesáu at ei gilydd, cyfleoedd cwbl   annisgwyl, ac ati.  Wrth weddïo am gysur gan Dduw trwy’r cyfnodau caled, rydym yn cael nerth ei Ysbryd Glân er mwyn i ni fod yn amyneddgar, i ni weld y pethau da ddaw ohonynt. Bendithia Duw ni hefyd gyda phobl o’n cwmpas i edrych ar ein holau tra rydym yn profi’r amseroedd caled yma, er mwyn ein hatal rhag teimlo’n unig.

Felly o safbwynt gwrthrychol, ydy, mae’r cyfnod hwn yn hanes yr Unol Daleithiau yn gyfnod ansicr, ac mae’r dyfodol yn edrych yn ddu iawn i rai o’r bobl yno.  Ond yr Arglwydd Dduw sydd dal i lywodraethu, ac wrth edrych yn optimistaidd ar eu sefyllfa, dim ond am wyth mlynedd, os hynny, y bydd Donald Trump yn rheoli!  Ond yn awr, dwi’n gofyn i chi weddïo drosto, iddo gael ei amgylchynu gan y bobl gorau ar gyfer y wlad, ac iddo gael ei eneinio gyda’r Ysbryd i wneud gwelliannau yn ei wlad, ac yn ystyr gorau posibl ei eiriau, ‘make America great again’.

Bendith arnoch yn ystod yr wythnos.

Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 13 Tachwedd, 2016

Gair y flwyddyn

Doedd hi fawr o gystadleuaeth a deud y gwir.  Cwmni cyhoeddi Collins, pobl y geiriaduron, a ddatgelodd restr fer o ‘eiriau Saesneg y flwyddyn’ y dydd o’r blaen.  Ac o weld mai geiriau fel hygge, sharenting, mic drop, throw shade a dude food oedd ar y rhestr, pa ryfedd mai Brexit a ddaeth i’r brig?  Ond os yw Brexit yn brifo’ch clustiau, yr unig gysur yw nad Trumpism a orfu ym myd y geiriadurwyr. Cawn weld ganol yr wythnos a fydd Trumpism yn air y bydd rhaid i’r byd cyfan gynefino ag o dros y blynyddoedd nesaf.

Un peth yw bathu gair. Peth arall yw dod â’r gair hwnnw i mewn i iaith bob dydd.  Mewn erthygl dro’n ôl, mi wnes i fentro bathu’r gair ‘llunfi’ am ‘selfie’.  Wnaeth o ddim cydio, a dechreuodd pawb ddweud ‘hunlun’ am y lluniau a gymeran nhw ohonyn nhw eu hunain â’u ffonau symudol.  Yn ôl y sôn, dyn o’r enw Peter Wilding a fathodd y gair Brexit mewn blog a ysgrifennodd ym mis Mai 2012.  Mi gydiodd y gair hwnnw, a daeth yn air cyfarwydd iawn dros y misoedd diwethaf.

Ond os mai un peth yw bathu gair a pheth arall yw cael pobl i’w ddefnyddio, peth arall wedyn yw diffinio’r gair hwnnw.  A dyna’r drwg efo gair y flwyddyn pobl dda Collins.  Oes rhywun a ŵyr beth yn union yw ystyr Brexit?  Ar ei fwyaf syml mae’n golygu rhywbeth fel ‘Prydain yn gadael Ewrop’. Ond beth yw ystyr hynny?  Mae’n dod yn fwy a mwy amlwg bob dydd nad oes neb yn gwybod beth y mae hynny’n ei olygu.  Roedd a wnelo fo rywbeth â sicrhau’r grym i Senedd San Steffan, ac eto mae pleidwyr Brexit yn gandryll am fod yr Uchel Lys (‘Uchel Lys Cyfiawnder ei Mawrhydi yn Lloegr’, cofiwch) wedi dyfarnu fod rhaid i’r Senedd honno gael trafod a bwrw pleidlais ynghylch ‘Cymal 50’ cyn dechrau ymwahanu.  Hyd y gwelaf, does neb dan haul yn gwybod beth yn union ydi ystyr y Brexit hwn y clywn gymaint amdano.

Tybed pa eiriau ddefnyddiwn ni amlaf yn ein haddoliad a’n cenhadaeth, ac wrth dystio i’n Gwaredwr Iesu Grist?  Mae gennym heb os lawer o hen eiriau a ddefnyddiwyd ers canrifoedd i fynegi ein cred ac i egluro ein ffordd o fyw.  Yn wahanol i’r hyn a ddywed rhai, does dim o’i le o gwbl ar yr hen eiriau hynny, yn cynnwys geiriau fel gras, cariad, trugaredd, maddeuant, aberth ac ati.  Does dim o’i le chwaith ar ddefnyddio geiriau newydd a chyfoes i egluro a chyfleu’r gwirioneddau hyn.  Ar bob cyfrif, down â geiriau newydd i’n hiaith Gristnogol Gymraeg.

Ond boed y geiriau’n newydd neu hen, mae dau beth yn angenrheidiol.  Rhaid i’r geiriau ac i’n defnydd ni ohonynt fod yn ddealledig.  Waeth i ni heb â siarad nac ysgrifennu am y Ffydd mewn geiriau nad ydym yn llwyddo i gyfleu eu hystyr i eraill.  A rhaid i’r geiriau fod nid yn unig yn ddealledig ond yn ffyddlon i’r gwirionedd a welir yn Y Beibl.  Gall y geiriau symlaf a mwyaf ystyrlon fod yn ddiwerth os nad ydynt yn driw i Air y Duw Byw.

 Cliciwch yma www.gronyn.org/gronyn i fynd at rifyn diweddaraf Gronyn – Dydd Sul, 06 Tachwedd, 2016